Кьурбанова Дарган мезла кружок бирнила методика Мях1ячкъала 2010 д


Тема 12. Ург1ерли делч1ес вирути дугьби



страница3/6
Дата18.09.2017
Размер0.97 Mb.
#30495
1   2   3   4   5   6
Тема 12. Ург1ерли делч1ес вирути дугьби.
Кружокла мурадуни: а) ург1ерли делч1ес вирути дугьбачил х1язани дирни; б) дарган мезла лексикаличи буч1антал диги алк1ахъни.

Кружокла г1яг1ниахълуми: «Замана» газетала дурх1нас хасдарибти бях1яни, темаличи далдикибти суратуни.
Кружокла башри.
I. Хъули бедибси хъарбаркь буч1антани секьяйда таманбарилил ахтардибарни.
II. Ург1ерли делч1ес вирути дугьбачила ихтилат барни. Дарган мезлизир ург1ерли делч1ес вирути дугьби лерни кабизахъни.
III. Х1яз «Ург1ерли делч1ес вирути дугьби».
Х1яб-х1ябал х1ярплизирад

Сари цаладикибти,

Гьаладях1 делч1аллира, г1еладях1 делч1аллира,

Кабиз барсх1ебирути дурая, гьари, дугьби.


Жавабти. Кьякь. Дяд. Чяч. Вяв. Гьиь. Гьагь.
IV. Баянтас ца девличил жавабти дургни.
Се бик1ара:
1. Х1яйванти, маза-мас х1ердируси мерлис – ? 2. Чиллала буг1ярси дяг1лис – ? 3. Села-биалра бут1алис – ? 4. Бибг1янси арцлис – ? 5. Бахчализиб «ц1ерхьбик1уси» бухъайс – ? 6. Жумяг1ла ца барх1илис – ? 7. Г1ела г1ебшнила шахлис – ? 8. Лагъдеш дируси адамлис – ? 9. Дагъиста ца миллатлис – ? 10. Кьац1ла бишт1аси кьякьлис – ?
Жавабти. 1. Хъарахъ. 2. Келек. 3. Кесек. 4. Кепек. 5. Къабакъ. 6. Талат. 7. Сирис. 8. Къазакъ. 9. Къумукъ. 10. Къидикъ.
V. Физкультминутка. Масхарала назму буч1ни.

Бях1ябак
– Неш, нуни г1ярабла

Мезра далулра. –

Харили чарриуб

Хамсият хъули:


– Бях1ябак, бях1ябак,

Барад баз, барад баз,

Ик1на изангул базид,

Ирхъну изанвав базид,

Арсилракьум ракь бак1ад,

Арсйагракь арум бак1ад,

Арбан аълелу бак1ад! –
Ца девалра х1ергъули,

Неш сари урк1карухъи:

– Х1у къагъкариублирив,

Ва дила ришт1ал рурси?

Мяг1на агар дугьбачил

Сен х1у гъайрик1усири?


VI. Рурсила дугьбла мяг1на нешли сен х1ергъибсил баянбарни.
Хъарбаркь. Бурая: а) рурсила дугьбла мяг1на нешли сен х1ергъибсил; б) илди мяг1на х1ергъути дугьби сен-сен делч1ес г1яг1нитил.
Баян. Рурсили назмула тугъи г1елумг1ерли делч1и сари. Илди дугьби дархьли дуралли, ишдигъунти сари:
– Кабях1яб, кабях1яб,

Заб дараб, заб дараб,

Дизаб лугнази анк1и,

Дизаб вавнази унхъри,

Дак1аб кьар мукьарлисра,

Дак1аб мура кьаргайсра,

Дак1аб улелъа набра!
VII. Х1яз «Чили дахъал дургу, ург1ерли делч1алли, мяг1на барсбирути дугьби?».
Жавабти. Бек1 – к1еб. Хив – вих. Хъяр – ряхъ. Узи – изу. Рях1 – х1яр. Бех1 – х1еб. Х1яб – бях1. Ги – иг. Гъал – лагъ. Гьу – угь. Баз – заб. Абзур – рузба. Ав – ва. Агь – гьа. Алав – вала. Ари – ира. Арши – ишра. Гьалаб – балагь. Бали – илаб. Биц1а – ац1иб. Хи (бет1у лукьух1ели, ахъдирути пух1) – их. Ши – иш. Мякь – кьям. К1ав – вак1. Кьац1 –ц1акь. Хъяб – бяхъ. К1а – ак1. К1ав – вак1.

VIII. Х1яз « Чили дахъал дургу, девла бирк1анти ург1ердаралли, мяг1на барсбирути дугьби?».
Жавабти. Хабар – барха. Гьала – лагьа. Жарма – мажар. Кани – ника. Кач1а – ч1ака. Начи – чина. Кари – рика. Саки – киса.
IХ. Х1яз «Чили жявли дургу, назмулизи диг1яндикибти дугьби?»
Чудна, кьуц1ра, х1яйчуба

Даим буц1улри К …,

Дев г1елабях1 белч1алли,

Шурбулхъан улкаличи. (И …)


Жаваб. Кари – Ирак.

Х. Сагаси тема аргъилил суалтачибли ахтардибарни.
ХI. Темала итогуни каъни.
Ишбарх1и нушани аргъира:
1. Дарган мезлизир дархьли делч1аллира, ург1ерли делч1алира, мягнализиб барсдеш ах1елк1ути дугьби лерни.

2. Ург1ерли делч1алли, мягнализиб барсдеш алк1ути дугьби лерни.

3. Дугьби ург1ерли делч1алли, мяг1на аргъес х1ейрути дугьби лерни.
ХII. Хъули х1янчи бедни. Дарган мезлизир ург1ерли делч1и хьалли, мяг1нализиб барсдеш ах1елк1ути дугьби даргес ва тетрадунази делк1ес.
Тема 14: «Делхъх1еделхъути цалабикуни».
Кружокла мурад: халкьла мух1лила творчестволизиб делхъх1еделхъути цалабикунала кьадри ва илlдала мер чебаахъни.

Кружокла г1яг1ниахълуми: М. Абакаровла жуз «Халкьла дев».
Кружокла башри.
I. Хъули бедибси хъарбаркь таманбарилил буч1анти ахтардибарни.
II. Ихтилат. «Делхъх1еделхъути цалабикунани мез давлачердирниличила ва каргьахъниличила гьалагъай».
III. Делхъх1еделхъути цалабикуназир гъай селичила сарил баяндирни.
Бурая, чис ирул?
1. Айзалли, зубри дулъан, кайалли, мусни дулъан.

2. Гьайтварибсила туллай, кьут1варибсила лакьай.

3. Лебх1ели унц берки, агарх1ели къуйрукъличи кьац1вашан.

4. Шин дашна к1ат1а гьак1.

5. Сунела г1ямал биалли, г1яламла пикри агар.

6. Анкъилар хъуми иршан, дайхъулир мура удан.
Жавабти. 1. Къавгъа дех1дирхьуси, къалмакъарлизи ихъуси адамлис иру. 2. К1ибях1ян адамлис иру. 3. Челябкьлаличила пикри агарси адамлис иру. 4. Ялавкар адамлис иру. 5. Урх1личи урк1и х1ейгуси адамлис иру. 6. Х1янчи х1ейгуси пикрикар адамлис иру.
IV. Делхъх1еделхъути цалабикуначила тема мурхьбик1ахъни.
Бурая, секьяйда иргъулрал ишди делхъх1еделхъути цалабикуни х1ушани.
1. Г1янруч1ла марка ушкан.

2. Къаркъубазибад г1явадеш сабилт1ан.

3. Дирихь башна вашуси, марка диъна виуси.
Жавабти. 1. «Жявли, аръа марка кьарличиб лебай, дуки яра ургубализи вашуси адам» ибси саби. 2. «Хайри х1якьуси х1янчилизи вархибси адам» ибси саби. 3. «Сак1убси, вялхъя х1янчизар» ибси саби.

V. Делхъх1еделхъути цалабикуни тетрадунази лук1ни ва илдала мяг1на якьинбирни.
1. Урк1ила ух1на кац1иб – чи-биалра адам пикрумазивад мурталра уввиц1ули ах1ен.

2. Хамха т1ут1укабиуб – т1ут1удиэс дирар декь, зе ва царх1илти т1усдик1ути сек1ал. Амма илкьяйда бик1ар халаси дец1ли, шишимтани хамха х1ялагарбарибх1елира.

3. Белхьун г1яб, дерц1иб мях1яр – наслу ах1ебикьурси адам.

4. Дуклуми дячи сари – хьулани, кьасани гьарх1ейзур.

VI. Сагаси тема аргъилил яра ах1енал ахтардибарни.
Багьирая, чис ирул:
1. Усила дух1нар вацни думх1яхъян.

2. Гумайла къаркъа лукан.

3. Варъала дугьбани г1ях1ли балхули, г1ях1лала варъали даим укуси.

4. Гьаввак1ибси гьаниркан, г1елайкибси хъумуртан.



VII. Темала итогуни каъни.
Ишбарх1и нушани аргъира:
1. Дугьбала делхъх1еделхъути цалабикунани мез давлачердик1ахъни ва жагадирахъни.

2. Илди цалабикунани камти дугьбачил мурхьси мяг1на иргъахъни.

3. Дугьбала делхъх1еделхъути цалабикуни мешубуцуначи гъамти диалра, илдани адамла дурусси къилликъ, хасият чебаахъес дузахъни.
VIII. Хъули х1янчи бедни. Дарган мезлизир лерти дугьбала делхъх1еделхъути цалабикунани г1урра даргес ва тетрадунази делк1ес. Хъарбаркь къиянбухъалли, бег1тази, хала бег1тази хьарбаэс.

Тема 15: «Дуркьа дугьби».
Кружокла мурадуни: а) хабуртазир, х1ябкубти-назмуртазир къаршидиркути, амма мезлизир х1едузахъути яра бек1лил эскидиубти дугьби баяндарни; б) эскидиубти дугьбала кьадриличила баянти дурни.

Кружокла г1яг1ниахълуми: жявх1елила ваях1ла суратуни.
Кружокла башри
I. Хъули х1янчи ахтардибарни.
II. Даргантала гьаларла г1ямруличила, дузахъути г1ядатуначила, бузерила г1яг1ниахълумачила ихтилат. Г1ямру дарсдиъниличил дарх эскидирути дугьбачила баянти дурни.
III. Багьирабас жавабти дургни.
Се сабил бурая:
1. Вайт1а биталли ах1и, бушинх1ебиран?

2. Жургъбик1ули к1ух1бик1ан, убикибти кабуршан.

3. Къакъ удили дуц1дик1ути, тяп дисбиван кьисдик1ути, дург1елар дахъ садерхурти.
Жавабти. 1. Дабагъ, кабц. 2. Шинна шинкьан. 3. Иргит1анти.
IV. Эскидиубти дугьбала мяг1на баянбирни.
1. Гулуча – журуга, мекълис или барибси халаси кьац1.

2. Гилицала – урцуйзибад барибси унза г1ейк1ан.

3. Гарас – чердяхъили, къант1кадарибти кьялубачилси къушла яра фермала мякьла т1аштатурси дехъ. Иличи гьалар бук1унани, кьялизантани ваях1 чейхъутири.

4. Зах - гьаруш дих1уси хъаба (т1елуби агар к1ури).

5. К1алт1а – бурт бирхъуси (т1елубала бег1 хъаба).

6. Дагьра – диъ итан.

7. Ч1улук1и – ч1ули, кьулсни кадирхьуси ваях1.

8. Зилкьула – урца зе калкьан.

9. Дулагъуни – дабагъла дабри.

10. Гермукьа – хъалчличирти г1нжи дибг1яндарес, г1янжила хъалч гъалагбарес, ил х1ебук1ахъес багьандан гербалтуси дек1си гераличи мешуси къаркъа.

11. Чирча – фуражка.

12. Чял – фитиль.

13. Буракь – (сих1рула хабуртазибси) дуклумар урчи.

14. Халича – кьалтинна жура.

15. Силавча – халаси т1ас.

16. Мажлис – мекъ, сях1бат.

17. Ябсари – палтарла бух1на шайчи ибуси ч1янк1ила бут1а.
V. Гьар-ур дузахъули калунти умцлаби сегъунти саррил белгидирни.
А. Даладаяв х1ушани даргантани бухъяндеш умцес пайдаладирути дугьби?
1. Ч1им – халал т1уллара, жимг1я т1уллара ургала.

2. Дек1 – имц1аливан ч1янк1и умцух1ели бузахъуси бухъяндеш (урга т1уйчибад газа някъличи бикайчи).

3. Къулач – к1елра шайчидях1 дархьдарибти някъбала ургабси бухъяндеш.

4. Сажин ванза умцес хасбарибси, к1ел метрла бухъяндешличилси умцла.
Б. Даладаяв х1ушани даргантани жявх1ели дек1деш умцес пайдаладирути дугьби?
1. Рат1ал – к1ел килограммличи гъамси бит1ак1.

2. Гилавка – байхъала килограммличи гъамси бит1ак1.

3. Сях1 – к1ел яра х1ябал килограмм декьла кадурцуси ваях1.

4. Духь – вец1ну авра килограммличи гъамси бит1ак1.
В. Даладаяв х1ушани даргантани арцла кьимат баянбарес пайдаладирули калунти дуркьа дугьби?

Къарапул – 1 кепек.

Г1яббаси – 2 кепек.

Шагьи – 5 кепек.

Тумен – 10 къуруш.
VI. Темала итогуни каъни.
Ишбарх1и нушани аргъира:
1. Дуркьа дугьби хабуртазир, х1ябкубти-назмуртазир къаршидиркули диалра, ишбарх1ила мезлизир илди х1едузахъанкадиубти яра эскидиубти дугьби диъни.

2. Дуркьа дугьбани гьаларла мез сегъунти саррил, сегъунти ваях1, умцлаби, арц дузахъули калунал баяндарес дирули диъни.

3. Илди дугьбани гьар-урла г1ямру дяркъес кумекбирули диъни.
VII. Хъули х1янчи бедни. Хала бег1тази хьардиули, дуркьа дугьби дучес ва тетрадунази делк1ес.
Тема 16: «Учидяхъ дугьби»
Кружокла мурадуни: а) к1ел яра х1ябал х1ячилизирад цаладикибти дугьбала хасдешуни аргъахъни; б) илдигъунти дугьби лук1нила кьяйдурти баяндарни.

Кружокла г1яг1ниахълуми: таблицаби, карточкаби, суратуни.
Кружокла башри.
I. Хъули хъардарили делк1унти дуркьа дугьбала мяг1на якьинбарни.
II. Царка ва учидяхъ дугьбачила баянти тикрардарни.
III. Х1яз: «Гьари, даргая х1ячми».
1. Занзи т1уйзи … бикун. 2. Хя кьяшлизи… бикун. 3. Тяй шинничи… бикун. 4. Жита вацачи… бикун. 5. Ц1а някъличи…бикун.
Жавабти. 1. Къизбикун. 2. Кьац1бикун. 3. Хуп1бикун. 4. Хапбикун. 5. Ламбикун.

IV. Учидяхъ дугьбала мяг1на якьинбирни.
Сен бик1ути:
1. Дуц1бик1утазивад, ца чедиикиб итил удиикиб?

2. Букьурла мас ургабикиб?

3. Чебла ахъес чебикиб.
V. Дугьбала цалабикуни алк1ахъни. Существительноебачи глаголти имц1адирули, дугьбала цалабикуни дарая.
1. Далай… 2. Арши… 3. Гурда… 4. Марка… 5. Къукъу… 6. Г1ярг1я… 7. Галга… 8. Т1акьа… 9. Вякълякъи… 10. Кец1а… 11. Урхьу… 12. Дурх1ни… 13. Жита… 14. Байрахъ… 15. Мукьара… 16. Бец1… 17. Гъяй… 18. Дуруг… 19. Хя… 20. Кьяш… 21. Кьяца… 22. Тап… 23. Унза… 24. Пай… 25. Уршби… 26. Тупанг… 27. Дяга… 28. Дяг1… 29. Урчи… 30. Бугъа… 31. Шиша… 32. Шала… 33. Дудешуни… 34. Жинжирагъ… 35. Душманти…
Жавабти. 1. Зайбухъун. 2. Лавшарбухъун. 3. Дуц1бухъун. 4. К1ант1арбухъун. 5. К1ухбухъун. 6. Халт1бухъун. 7. Гьак1арбухъун. 8. Хямкарбухъун. 9. Вякьярбухъун. 10. Вяшбухъун. 11. Рамчбухъун. 12. Т1ат1бухъун. 13. Мявбухъун. 14. Лап1арбухъун. 15. Лявбухъун. 16. Авбухъун. 17. Х1усбухъун. 18. Жургъбухъун. 19. Гъямбухъун. 20. Тякбухъун. 21. Т1ях1бухъун. 22. Гербухъун. 23. Жикьбухъун. 24. Г1елабухъун. 25. Ургабухъун. 26. Къяйкбухъун. 27. Гьалабухъун. 28. Шят1бухъун. 29. Лянк1бухъун. 30. Г1ергъибухъун. 31. Зярбухъун. 32. Лямц1бухъун. 33. Чарбухъун. 34. Ласбухъун. 35. Чебухъун.
VI. Назмулизир учидяхъ дугьби дургни ва илдала бут1ни чедиахъни.

Х1екьдеш
– Даим шинни балхули,

Г1янжи к1ант1ибирули,

Милкъи гъамх1ейрахъули,

Къуллукъ г1еббурцух1ели,

Дебали дигахъулра

Или гьанбикибсири, –

Бик1улри хъярла галга

Унра г1инцла галгази,

Г1ебшнилизиб анхъчили

Хъярбала белт1унх1ели. –

Нушала ц1едеш диъни

Илис дахъ дигахъути,

Х1уни кьяйда нунира

Кьанни аргъира, марли.


VII. Темала итогуни каъни. Буч1антала бажарди баянбарни.
Ишбарх1и нушани аргъира:
1. К1ел яра х1ябал х1ячилизирад цаладикибти дугьбас учидяхъ дугьби бик1ни.

2. Учидяхъ дугьбани буруси пикри дурусбарес дирни.

3. Ишбарх1и делч1унтигъунти дугьби имц1атиливан дарх лук1ни.
VIII. Хъули х1янчи бедни. Гьар барх1ила баркьудлумачил дархдасунти учидяхъ дугьби дучес ва тетрадунази делк1ес.

Тема 17. Учидяхъ дугьбани мез давлачердик1ахъни.
Кружокла мурадуни: а) учидяхъ дугьбани мез давлачердик1ахънила тях1урти чедаахъни; б) илдигъунти дугьби лук1нила кьяйдурти баяндарни.

Кружокла г1яг1ниахълуми: таблицаби, карточкаби, суратуни, Дарган мезла орфографияла словарь.
Кружокла башри.
I. Кружокла мурадуни аргъахъни.
II. Хъули хъардарили делк1унти учидяхъ дугьбала мяг1на якьинбарни. Бажардибиркути дурх1ни гапбарни.
III. Учидяхъ дугьбазир лерти х1урпри пайдаладарили, сагати дугьби алк1ахъни.
1. Бунагьагарси – ? 2. Х1яжланк1и – ?
Жавабти. 1. Бунагь, нагагь, гьаргси, багьарси, сиг, багьана, гарас, сага, нуси, сури, сари, ранг, гьанагарси, гьуни, багьси, багьа, рас, гьунар, гьарс ва ц.

2. Х1яж анк1и, жан, х1ял, х1яна, х1ила, к1ила, жал, жанях1, ляжи, Х1яжи, жи, ик1а, ик1, ила, ил, к1ина ва ц.
IV. Хасти уми сарливан учидяхъ дугьбала хасдешуни чедиахъни.
1. Сегъунти уми даладая -аллагь ибси девла бут1а имц1абарили детаурти?
Жавабти. Набиюллагь, Х1ябибуллагь, Валиюллагь, Г1ябдуллагь, Аматуллагь, Х1ясбуллагь, Каримуллагь, Расулуллагь, Х1ямидуллагь, Сапиюллагь.
2. Сегъунти уми даладая -дин имц1абарили детаурти?
Жавабти. Багьаутдин, Бадрутдин, Мавлутдин, Камалутдин, Хайрутдин, Х1ясаутдин, Шарапутдин, Зияутдин, Зайнутдин, Сиражутдин, Пахрутдин, Насрутдин, Нажмутдин.
3. Баладаяв х1ушани к1ирка умала бег1ти?
Жавабти. Г1ябдулкьадир, Г1ябдулманап, Г1ябдулкарим, Г1ябдурашид, Мях1яммадзапир, Мях1яммадзагьир, Кьадиг1ямар, Мях1яммадт1агьир, Мях1яммадсяг1ид, Г1ялиг1ямар, Султ1анг1ях1мад, Гъазимах1яммад, Мях1яммадг1яли, Кьурбанисмяг1ил, Кьурбанмях1яммад, Кьурбанбях1яммад, Кьурбанатта ва ц.
4. Чум Х1яжи баладая х1ушани?
Жавабти. Мях1яммадх1яжи, Рабаданх1яжи, Г1ямарх1яжи, Г1ялих1яжи, Г1ях1мадх1яжи, Х1яжикъурбан, Х1яжикарим, Х1яжимустапа, Х1яжиахъай, Х1яжимурад, Х1яжиакбар, Х1яжиалтав, Х1яжибях1ямма ва ц.
5. Чум махьи даладая?
Жавабти. Г1яймаумахьи, Ц1урримахьи, Кьярбачимахьи. Кьасагумахьи, Кьакьамахьи, Кьарамахьи, Хажалмахьи, Санамахьи. Кавкамахьи. Г1яяццимахьи. Хъищамахьи, Чабанмахьи ва ц.
6. Чум къала даладая х1ушани?
Жавабти. Мях1ячкъала, Мамедкъала, Сергокъала, Нарынкъала, Ханкъала.

IV. Темала итогуни каъни.
Ишбарх1и нушани аргъира:
1. К1ел яра х1ябал х1ячилизирад цаладикибти дугьбас учидяхъ дугьби бик1ни.

2. Учидяхъ дугьби дарх лук1нила кьяйдурти лерни.

3. Учидяхъ дугьби мезлизир дебали дахъал лерти диъни ва илди дархьли лук1нила г1урра тях1урти лерни.
V. Хъули х1янчи бедни. Сагати учидяхъ дугьби дучес ва тетрадунази делк1ес.
Тема 18: «Учидяхъ дугьбала кьадри».
Кружокла мурадуни: а) учидяхъ дугьбачила багьудлуми мурхьдиахъни; б) учидяхъ дугьби лук1нила хасдешуни чедаахъни; в) учидяхъ дугьби лук1нила кьяйдурти баяндарни.

Кружокла г1яг1ниахълуми: таблицаби, карточкаби, темаличил дархдасунти суратуни.
Кружокла башри.
I. Кружокла мурадуни аргъахъни. Хъули хъардарили делк1унти учидяхъ дугьбала мяг1на якьинбарни.
II. Учидяхъ дугьбачила баянти мурхьдирахъни.
III. Х1яз: «Гьари, даргая далдикибти дугьби».
«Г1ярала хъалира имиалара» бик1уси хабарлизирти учидяхъ дугьбала гьаларти бут1ни луг1урби х1ясибли дургни.

Гьачам гушбиубси имиала хурег бергес ургубакад къяйц1бухъун. Умц1ербашуси илис г1ярала юрт 1бикиб. Бахъх1и пикрих1ебик1ули, ил гьаргти унабурх1личибад хъули 2 бикиб. Хъа г1ямзикад сабемц1урли дуц1бик1ули, ил, печьла мякьла кабиибси г1яра чебаили, азбарлизи 3 бикиб. Лацличи абац1или, ил 4 бикиб. Гьаргси улкьайличиб селра бергеси х1ебургули, ил умц1есбииб. Гьарахъ х1ербик1уси ил хапли ганзухъуначи 5 бикиб.



Урухбиубси имиала ургубализибях1 бебшибгу, амма бизиси т1емли ил г1урра г1ярала юртличи бит1ак1иб. Имиала сагадан лацличи абац1иб ва хъалчличи 6 бикиб. К1яп1илабад башуси мураббала т1ем аргъили, 7 бикиб. Гушбиубси ил бемжурси кьяп1иличи хапли 8 бикиб. Буц1арагибдешли имиала аргъала деткахъили, 9бикиб. Чебсаргъибх1ели, ил «Биг1унси хурегли кани х1елукъахъа» или сунела дузбачи 10бикиб.
Жавабти 1. Цугбикиб. 2. Бух1набикиб. 3. Хъярхъбикиб. 4. Лагбях1бикиб. 5. Убях1бикиб. 6. Чебях1бикиб, 7. Сатх1елбикиб. 8. Къячбикиб. 9. Шайчибикиб. 10. Къалабабикиб.
IV. Мяг1нализир цаличи ца мешути, яра гъамти мяг1нала дугьби имц1адирули, учидяхъ дугьби детарахъни.
Ишди г1ергъити дугьбазирад учидяхъ дугьби дарая.
Заб- …, дуги- …, неш- …, узикьар- …, узи- …, вава- …, муза- …, дуба- …, низам- …, дях1- .., гуж- …, г1ярг1я- …, дяхъи- …, жярга- …, къукъу- …, х1исаб- …, х1ял- …, кьям- …, гили- …, гьалмагъ- …
Далдиркути дугьби. Марка, х1ери, дудеш, рузикьар, рузи, кьар, къада, карч1а, кьяйда, някъ, зулму, дагъа, хъас, зекъ, лямц1, суал, т1абиг1ят, к1уц1ул, кьабта, хъилан.
V. Х1ячми тикрардирули, учидяхъ дугьби дирни. Удир гибти царка дугьбазирад учидяхъ дугьби дарая.
Мар-, замана-, х1яйран-, т1аш-, дуц1-,т1ях1-, хъям-, кьац1-, хап-, гьак1-, гудур-, хямкар-, къяйк-, вянкь-, курт1-, зяр-, к1ух-.
Далдиркути дугьби: …-марли, …-заманаличир, …-х1яйранни, …-т1ашли, …-дуц1ухъи, …-т1ях1ухъи, …-хъямикун, …-кьац1икун, …-хапикун, ….-гьак1ухъун, …-ласбухъун, …-гудурбухъун, …-хямкарбухъун, …-къяйкбухъун, …-вянкьбухъун, …-курт1бухъун, …-зярбухъун, …-к1ухбухъун.
VI. Луг1урбазирад детаурти учидяхъ дугьби лук1ни. Удир гибти дугьбазир хат1аби дургни.
Х1ябх1ябли, вех1верх1ли, вец1вец1ли, даршдаршли, азиразирли.
Жаваб. Ик1ди ва ик1кьяйда луг1урбазирад детаурти учидяхъ дугьби (к1ик1ел, шушел, гъагъал ах1енти) дефисличил лук1ути сари.
VII. Ишдигъунти бут1ни: –сек1ал, -чуйна, -мага, -алав, -сера, -дигара имц1адарили детаурти учидяхъ дугьби лук1ни.
1. Кьац1-сек1ал беркес дигахъира. Чай-сек1ал агарав, гъари?

2. Х1ед арц-мага г1яг1нили х1едиэс? Уч1ес-мага аркьяду?

3. Ши-алавла шиниш кьар сен жявли деръубара? Ну-алав узби-рузби, агь х1уша дахъдаарти! (Халкьла далуйтазирад).

4. Чи-дигара виаб гьат1и. Мурт-дигара х1у шилизи укьес вируд.

5. Гьар далай белч1ун-чуйна Батирайла унц лугьи. Х1у гьаввак1иб-чуйна дила дила аги-х1ял ункъдирули сари.

6. Се-дигара барили хьалли, х1у вачах1ерхуд, сегъуна-дигара балагь бак1алра, х1у мут1иг1х1ейруд.

7. Чуйнара-сера нуни х1ези насих1ят г1еббурира, амма х1уни ил х1ергъири. Чуйнара-сера итини х1янчиличи кьанх1ейэс кьасбариб, амма варсиэс х1ейуб.
VIII. Темала итогуни каъни.
Ишбарх1и нушани аргъира:
1. Дарган мез учидяхъ дугьбачирли давлачердирути диъни.

2. Илди мез «мискинти сари» яра «дагьес къиянти сари» бик1ути адамти хат1абиркули биъни.

3. Вег1ла мез дигусилис, илди мез давлачердиахъес къайгъилизивсилис дарган мезли тяп буц1арси барх1и урунжла шинниван кункдеш ва разидеш бихути диъни.
IХ. Хъули х1янчи бедни. Кружокличир гьанх1едушибти учидяхъ дугьби дучес ва тетрадунази делк1ес.

Каталог: http schools -> 1721 -> Novokayakent -> admin -> ckfinder -> core -> connector -> php -> connector.phpfck user files -> files
files -> Мезличила баянти
files -> Литература бик1уси жузличи хасбарибси методикала пособие. Мях1ячкъала Сагаси Къаякент 2010 д
http schools -> Рабочая программа По учебному курсу «Родного языка» 6 класс «Дагъистан Республикаялъул лъайкьеялъул ва г1елмияб министерствоялъ тасдикъ гьабураб»
http schools -> Рабочая программа по родной литературе для 8 класса 2014-2015 учебный год 8 класс (68 саг1ат) 8 калам цебет1езаби
http schools -> Театрализованная игра: «Шамилил хъала»
http schools -> Старшая группа
http schools -> Рабочая программа по родной литературе для 11 класса 2014-2015 учебный год программаялъе баян
files -> 1. Нешличила пикруми
files -> Г1яйша Кьурбанова Халкьла мух1лила пагьму
files -> Дарган мезличи хасбарибси методикала пособие


Сподели с приятели:
1   2   3   4   5   6




©obuch.info 2024
отнасят до администрацията

    Начална страница