Кьурбанова Дарган мезла кружок бирнила методика Мях1ячкъала 2010 д
Изтегляне 0.97 Mb.
|
| Тема 19. Предложениеби. Буралаби.
Кружокла мурад: мез давлачердик1нила ва жагадик1нила кьяйдурти белгидарни. Кружокла г1яг1ниахълуми: дарган мезла жузазир, газетабазир, журналтазир къаршидиркути буралаби. Афоризмабала сборник. Кружокда каргьни: I. Дарган мезличила ва буралабачила ихтилат дураберк1ни. Баян. Нушани гьалабра буриливан, х1урпразирад дугьби, дугьбазирад предложениеби цаладиркур. Нуша предложениебачил гъайдик1ех1е. Нушала мез жагадиру, давлачердиру буралабани. Баралаби – наслубазирад наслубази дурули нушачи даибти халкьла духути дугьби сари, илдала мурхьси г1якьлу, насих1ят бух1набуцибти предложениеби сари. Ишбарх1и нуша афоризмабачил тянишдирех1е. Афоризмаби буралабачи мешути сари, амма илди белк1ла литератураличил дархдасунти сари, автортани алк1ахъути пикруми сари.
Дурусси мяг1на. Дурх1ни сецад вайбаркьуна биркьаллира, бег1ти илдачибад чеббурхар. 2. Мурталла букалли, варъара кьут1кьубирар. Дурусси мяг1на. Сегъуналра къадагъа агарли ваткаибси дурх1я вайси хасиятла вег1 ветарар. 3. Къиргъула янаша къакъаба урцх1ерцар. Дурусси мяг1на. Лебтани балуси саби къиргъули къакъбуни дурцниличила. Къиргъу багьарбиубх1ели, къакъбуни диг1яндиркур. Царх1илван буралли. Вайси х1иллакар адамлизибад берцуди баралли, къулайли бирар ибси саби. II. Тетрадьлизи халкьла буралаби лук1ни ва илдала мяг1на дурусбирни. 1. Низбачибад низ башар, занзиличибад занзи. 2. Варъала муридешли, мурч1алира ч1ямбиру. 3. Кьар-ургаб вавалира г1ямру къугъали дурк1у. 4. Вишт1аси х1ейалли, халасира х1ейрар. 5. Дунъя биц1иб масличиб т1ярхъи биц1ибси кьяйдала г1ях1си бирар. 6. Нешла хунк1ра-бархли муръиси бирар. 7. Дугели г1ях1ладли калунси хинк1ли гъай дала. 8. Анкъилар хъу делг1ули, хъулир мура удуси. 9. Азир унцла вег1ра мурч1личи г1яг1нииркур. 10. «Х1яйт!» или х1еръибсини «Х1я!» ибх1елира х1ергъу. III. Тетрадьлизи делк1унти буралаби буч1антани аргъилил баянбарни. IV. Кружокла тема аргъилил ахтардибарни (Ихтилат дураберк1ни). Ишбарх1и нушани аргъира. 1. Афоризмаби ва буралаби мурхьси мяг1на бух1набуцибти дугьби диъни. 2. Буралаби – наслубазирад наслубази дурули нушачи даибти халкьла духути дугьби диъни. Илдани мурхьси г1якьлу, насих1ят бух1набуцес дирни. 3. Афоризмаби буралабачи мешути диъни, амма илди белк1ла литератураличил дархдасунти, автортани алк1ахъути пикруми диъни. VI. Хъули х1янчи бедни. 1. Тетрадлизи делк1унти буралаби урк1иличир дагьес. 2. Хала бег1тази хьардаили, халкьла буралаби дучес. Тема 20. Буралаби – рух1ла давла сари. Кружокла мурадуни: а) буралабани, рух1ла давла сарливан, мез давлачердирнила, жагадирнила ва чеалк1уси наслу бяркъес кумекбирнила кьадри аргъахъни; б) буралаби алк1нила кьяйдурти белгидарни. Кружокла г1яг1ниахълуми: дарган мезличил дурадулхъути газетабазир, журналтазир къаршидиркути буралаби. Кружокда каргьни. I. Буралаби рух1ла давла диъниличила, илдани мез давлачердирнила, жагадирнила ва чеалк1уси наслу бяркъес кумекбирнила кьадричила ихтилат дураберк1ни. Баян. Нушани гьалабра буриливан, нушала мез жагадиру буралабани, айтубани, г1якьлу бух1набуцибти дезни-х1ябкубтани. Илдани, рух1ла давла сарливан, чеалк1уси наслу бяркъес кумекбиру, сенах1енну илди г1ямруличил дархдасунти, халкьла мурхьси г1якьлу, насих1ят бух1набуцибти дугьби сари. II. Тетрадьлизи гьалабси кружокличир гьанх1едушибти буралаби лук1ни ва илдала мяг1на дурусбирни. 1. Чяртлизи ках1ейкибси нясх1ейрар. 2. Ях1агарси къаркъа къадалабра х1ебуар. 3. «Биха!» бик1ен, ва мух1ли, бедибсира х1ед саби. 4. Гьуйчиб баргибси гьуйчиб беткайхъур. 5. Житали хибси вацали арбихалли, хъулиб баркат х1ебирар. 6. Мурталра букалли, варъара кьут1кьубирар. 7. Жих1ебарибси мерличи бякьунси хялис я лига биркур, я т1ерхьа. 8. Г1ярг1я бяркъес хьулбухъунси жибх1я жявли бухънабиур. 9. Сегъуна салам бедадра, илгъуна жавабра иргъид. 10. Урк1би кадарцалли, чурхри кадурцар. III. Тетрадьлизи делк1унти буралаби буч1антани аргъилил баянбарни. IV. «Г1ямру» бик1уси айту буч1ни ва даргала халкьла пасих1деш гьаргбарни. Г1ямру Г1ямру дурт1уси манзиллизиб Аллагь хялизи вик1ули сай: – Нуни х1ед, хя, 40 дусла г1ямру лугулра. Диуру х1ед илди? Хя бик1ули саби: – Ва дила чевях1си Аллагь, се дариша наб илдицад дусми? Рахажличил бигьи, хужаимла арилиуб х1ербируси наб 20 дусла г1ямрура диур. Илх1ели Аллагь дугьайзурли сай эмх1ечи: – Х1едра, эмх1е, 40 дусла г1ямру лугулра. Диуру х1ед илди? Илх1ели эмх1е бик1ули саби: – Ва дила дурхъаси Аллагь, се дариша наб илдицад дусми? Дек1ти духбира чедирхьули, г1ярг1я-ч1алалира балхули, хужаимли бузахъуси наб 20 дусла г1ямрура диур. Г1ур Аллагь дугьаизурли сай адамличи: – Диуру х1ед, Адам, нуни 40 дусла г1ямру гасли? Илх1ели Адам вик1ули сай: – Ва дила кьудратла вег1 Аллагь, х1ябилра камти дусми лугулри кьалли х1уни наб. 40 дуск1ун наб г1якьлуличи викес багьандан г1яг1нити сари. – Х1ебиалли, – вик1ули сай Аллагь, – эмх1ели сах1есибти 20 дус гьат1ира лугулра. Диуру х1ед илдицад г1ямру? – Илди 20 дуск1ун, дугира х1ерира х1ейк1ули, ях1личил узули, дила халакабаибти дурх1ни хъайчикабатесра, илдала дурх1ни халабаахъесра г1яг1нити сари. – Х1ебиалли, – вик1ули сай г1урра Аллагь, хяли чардарибти 20 дусра лугулра. Диуру х1ед илдицад г1ямру? – 20 гьат1и дус наб г1якьлуличи х1ебикибти бяркъесра, илди бархьси гьуйчи каэсра г1яг1нити сари. – Ягъари, инсан, – вик1ули сай Аллагь, – чум дус гьат1и дигулри х1ед? – Кьудратла вег1 Аллагь, – вик1ули сай адам, – х1уни наб сецад дусми гадлира, сеннира илди камти сари… V. Айтуличила ихтилат. Баян. «Г1ямру» бик1уси айтулизиб буриливан, адам пасих1си ветаэс багьандан лерилра г1ямрулизив уч1ес г1яг1нили саби. Г1ямру гьаладях1 дашуливан, сагати багьудлумира кайсес г1яг1ниси саби. Духути, пасих1ти, сек1ал гьалахили багьес бирутили бетаэс багьандан адамтас буралабани, айтубани халаси кумекбирули сари. Нушани илгъуна халкьла давла руркъес ва мурхьбик1ахъес г1яг1ниси саби. Илгъуна рух1ла давла гьести г1ямрула адамтани чула урк1базиб бих1ули бирар. Буч1антани илгъуна давла бурчес г1яг1ниси саби. VI. Кружокла тема аргъилил ахтардибарни. Ишбарх1и нушани аргъира. 1. Буралабани ва айтубани мурхьси мяг1на бух1набуцес дирули диъни. 2. Буралаби ва айтуби наслубазирад наслубази дурули нушачи даибти диъни. 3. Буралабира айтубира руркъес ва белк1ла культурализи илди кадерхахъес г1яг1нили биъни. VII. Хъули х1янчи бедни. Хала бег1тази хьардаили, халкьла буралаби ва айтуби дучес. Тема 21: «Багьираби» Кружокла мурадуни: а) лишанти х1ясибли сек1улти дургахъес дурх1ни бурсибарни; б) алавси т1абиг1ятличи, г1ямрулизир кадиркути анц1букьуначи чех1еруди бузахъес буч1анти бурсибарни. Кружокла г1яг1ниахълуми: багьирабачилти журналти ва газетаби. Кружокла башри. I. Хъули х1янчи ахтардибарни. Буралаби урк1иличир дурахъни. Сагали дучибти буралаби баяндирни. II. Багьирабачила ихтилат барни. Баян. Багьираби – адамла г1якьлу мурхьбиахъес, ил алавчарти г1ямруличила, т1абиг1ятличила пикриулхъахъес гьаладирхьути баянти сари. Багьирабани сук1ултала уми гьанх1едушили, илдала лишанти чедиахъу. Багьирабани илди лишанти х1ясибли миц1ирси яра миц1ирли ах1енси сек1ал яра анц1букь белгибарахъес дурх1ни жибиру. Багьираби жявти замунтазирра халкьли алк1ахъутири, ишбарх1ила манзиллизирра илди алк1ули сари. Илди пикридирули сари мезлизиб бузути адамтанира. Багьираби яра илдачил х1язани вег1лира ак1ахъес вируси вируси сай. Илди ак1ахъес вирар дарган мез мурхьли дяркъес дигуси ва сунечи сай т1алабкарси учениклира. III. Багьирабас жавабти даргахъес гьаладирхьни. Багьирая, багьирая се сабил: 1. Дуклуми х1едиалра, заккад гьайбатли урцан. 2. Дегъдешла ц1ум аргъалли, рях1матла нургъби керт1ан. 3. Закла капарайтачи даим карц1ли х1ербик1ан. Жавабти. 1. Гъагул. 2. Марка, 3. Ванза. IV. Разиси минут. Халкьли буралаби ах1и далуйтира пикридирниличила ихтилат барни. Цинт1иримай Цинт1иримай, ц1инт1имай, улхъен дила дигуси. Кьап1а ц1удара ц1удхъран, чаба ц1уба ахъушан, Х1яка г1яваси сирх1ян, х1ябсур шиниша буршлан, Палтар къант1а къумукълан, чакма ц1удара ч1уг1лан, Вай ч1ярт1а мичихичлан. Някъ-кьяш – ц1уба чинила, Анда – шагьри-кагъарла, нудби шинкья-кьаламла, Х1улби манай уллугьла, къянкъ ногъайлан Батирла, К1унт1уби х1яли арцла, цулби ц1уба иг1яйла, Г1иркъми хайдакьлан г1инцла, цинт1иримай ц1инт1имай, Улхъен дила дигуси, улхъен халавиудну. Баян. Чебиуливан, дарган мезра дебали жагати, агурби-макьамтиван зайдик1ути мез сари. Дахъал лер дарган мезлизир агурби-макьамтиван зайдик1ути багьирабира. Жявх1ейчирад цализирад цали дурули саркъахъибти, зайдик1ескаибти, дурх1ни духутили халабаахъес багьандан бег1лара пикри бях1чиаэсти сек1ултала яра анц1букьунала хасти лишанти гьандушибти хъарбаркьуни сари. Багьирак1ун халкьла пагьмула ца жура саби. V. «Багьирабала к1ана» суратлизирти дугьби дургни. 1. Гьар дусла манзиллизир гьамадли дях1 дарсдиран. 2. Кункли геркабик1укъи, гьуни х1ейхъули бузан. 3. Янилизиб дуц1бик1ан, дуц1румлизиб бусалъан. 4. Г1ябшнила манзиллизиб ц1едешла марка диран. 5. Ц1удар г1янжила хъулиб бирг1уцад мурибик1ан. 6. Гьава буг1ярбик1уцад, пушбилзули ц1акьбиран. 7. Ц1акьтира бялхъябира гьамадли белгибиран. 8. Саби гъярбираллира, бахъ бизили т1ембик1ан. Анк1или бахунх1ели, ургубаван пишбирхъян. 9. Ца ах1енси к1иибил пикри кьабулх1ебиран. 10. Лерилра г1ямрулизиб гьар адамли бихуси, гьарилла тарихлизи даимлисал лук1уси. 11. Камх1ели, имц1ах1ели хурегла т1ем булъанти. 12. Чисалра х1ейгахъуси, лебтас кьадарбируси. 13. Бахъал сунечи гьуц1си, гьариллис х1ебиркуси. 14. Гьар сагаси дусличил ванза чебиргъахъуси, жагадешла, жагьдешла суратунала уста. 15. Алавла шалабарес дай урк1и абулкуси, ц1ябдеш гьарахъдиахъес чарх бац1ахъес х1ядурси. 16. Г1елар ц1уб къел далтули, дуц1бик1уси исбагьи. 17. Урхьу-дублар дизути мургьла духуриби. 18. Урца беруб хурегли мурталра дуббалтуси, т1ярхъи буруш барили, сахъли х1еркабируси. Жавабти: 1. Аргъ. 2. Чар. 3. Гъяй. 4. Анхъ. 5. Г1яб. 6. Миъ. 7. Абз. 8. Хъу. 9. (Союз) Я. 10. У. 11. Зе. 12. Х1яб. 13. Тах. 14. Х1еб. 15. Шям. 16. Мел. 17. Гъум. 18. Кьик1. VI. Багьираби. 1. Каниларти лухьалра, саби лухьх1елухьуси. 2. Белсунси биасра, гьая ах1енра. Гьая агарих1иб ну х1яжатсира. 3. Ну – ц1ала бузи сабра: я шалах1ебик1уси, я ванах1ебик1уси, закибях1 ахъбиубли, итмадан беткайхъуси. 4. Ну – ц1а сабра, ц1а сабра, анкъилаб ах1елк1уси, печьлизиб х1ебилкьуси, гъагулти-ургаб ак1и, ванзаличиб билшуси. 5. Багьирая, се сабил, някъби-кьяшми агарси, камсилра бек1 агарси, амма кани халаси. Жавабти. 1. Шанг. 2. Рахаж. 3. Гав (вера). 4. Лямц1. 5. Бочка. VII. Тема аргъилил якьинбарни. Ишбарх1и нушани аргъира: 1. Багьираби адамла г1якьлу мурхьбиахъес, ил алавчарти г1ямру, т1абиг1ят сегъуна сабил пикриулхъахъес гьаладирхьути баянти диъни. 2. Багьираби жявти замунтазирра ишбарх1ила манзиллизирра алк1ули диъни. 3. Багьираби вег1лира ак1ахъес вируси виъни. VIII. Г1ях1ил жавабти лугути дурх1ни гапбирни. IХ. Хъули х1янчи бедни. Г1урла кружокличи сагати багьираби дучес ва тетрадунази делк1ес. Тема 22. Багьирабачила баянти даимдарни. Кружокла мурадуни: а) «Багьираби» ибси тема даимбарили, якьинбарни; б) ученикунани сегъунти багьираби даргилил, белгибарни. Кружокла г1яг1ниахълуми: суратуни, карточкаби. Кружокла башри. I. Хъули х1янчи ахтардибарни. Дурх1нани хибти багьирабас жавабти дургни. II. Багьирабачила ихтилат даимбарни. III. Хъарбаркь. Кроссворд арзая. Детх1ел. 1. Я умцес, я дуб баргес чилилра виъх1ейубси. Дунъя алавбарибси авадан хьанц1 капарай. 3. Урх1лизибад лебтас аргъес дигуси. Аммаки гьарилли бурх1ебуруси. 4. Кабушили галга, ч1янк1кабарили, кьялубала белт1и, барибси хамха. 6. Хъап1ачи хъяббурцбашан. 7. Къузри кьяйда курт1бик1ан, илдиван вявх1ебик1ан. 9. Агила марси баркья. 10. Умхьулис лагъдеш диран. 12. Буц1арси узила бярг1ибси къуйрукъ. 13. Дунъяла г1ялам халкь гушх1ебиахъес дячес, пашкадехъес даим х1ядурти . 15. Бяг1уси бузила гъярц1а юлдаш. Катх1ел. 1. Дец1лизивси адамла ружерила бархкьяна. 2. Урх1лис или буркъалли, вег1лис кьадарбируси. 4. Дайла мер х1ебурцули, дураб х1еркабируси. 5. Инсантала къайгънира кьасра к1иркадируси, жяг1яйчи бирхауди чесагабик1ахъуси. 7. Жузазиб, журналтазиб даимлис камх1ебируси, уч1ес дигуси гъабзас икьайчил х1ербилзуси. 8. Бурхла лебилра Саби вец1алцад дек1деш хъуц1румачиб бих1уси. 10 Кьап1ачебли алк1уси, гидгариван зудкъаси. 11. Пагьмула вег1 инсайчи даим г1ях1лад башуси. 13. Мекълара сях1батлара багьа уф-ф-фли башахъан. 14. Ца кьут1бик1есцун балан, г1яблала бук1ри итан. Жавабти. Детх1ел. 1. Зак. 3. Мар. 4. Дехь. 6. Бул. 9. Бят1. 10. Мегь. 12. Гав. 13. Декь. 15. Дякь. Катх1ел. 1. Зим. 2. Кур. 4. Дуб. 5. Хьул. 7. Бях1. 8. Т1ал. 10. Миг. 11. Гьав. 13. Дяд. 14. Кьякь. IV. Масхуртала манзил. Дурх1нази бамсриихъахъни. Наидази унрали хьарбаиб: Бура, гьари, унра рурси, х1ед дудеш дигахъиду яра неш? – Дудеш, – гъинч1ризур рурси. Г1ергъила барх1и чудни-хинк1али рукуси Наидази унрани г1урра хьарбаиб: – Бурагу, х1ела жан дат, хъумартурлирану, бура, чи дигахъидал: неш яра дудеш? – Неш диги! – жаваб чарбатур рурсили. – Ягъари дагк1ун х1у: «Дудеш диги!» – рик1ади. Ишбарх1и сен или рик1улри? – Ишбарх1и хъулив дудеш агара кьалли… *** Х1ябал дус риубси Заирали луг1ули сари: --….Вец1ну гех1ра, вец1ну урч1емра, вец1ну .. вец1ра!
Нешли Ислам усалъахъулри. – Усен, дила г1язиз, дусули сари житнира, дусули сари хурира, бусули саби адамтира. Усен х1ура… Хапли улкьайлиуб хя авбик1есбииб. – Неш, чебиулрив, хя бусх1ебусули… Илис, неш, буг1ярли бургар… Кьан-кьанни усалъасну, раши, хялис буруш-г1янала архех1е. V. Х1яз «Х1ябк1ап1и». Ца девличил жавабти дурни. 1. Жершила х1ева. 2. Тухумла аслу-мина. 3. Къянала душман. 4. Газала дурх1я. 5. Шах-сирисли дигуб кьар. 6. Челябкьла «белгибиран». 7. Ник1абас нергъли бирц1ан. Жавабти. 1. Кам. 2. Кьам. 3. Мар. 4. Тяй. 5. Хъаж. 6. Пал. 7. Вакъ. VI. Багьарабас жавабти дургни. 1. Унхъри-хъумала бег1тас дебали х1ейгахъути, делг1х1еделг1ули хьалли, дерхъили ахъдик1ути. 2. Г1ялам гапх1ебик1алра, лебил ванабируси, баркалла х1ейраллира, дунъя шалабируси. 3. Дахъал бурбуни леркъи, ибес балх1ебалуси. 4. К1ант1иси чархла бух1наб, ч1умаси урк1ила бег1. 5. Ванах1ели дашути, буг1ярх1ели дубшути. Жавабти. 1. Арц1и кьар. 2. Берх1и. 3. Яда. 4. Ц1едешла кьум. 5. Гечдик1ути арцанти. VII. Кружокла итогуни кайъни. Ишбарх1и нушани аргъира. 1. Дарган мезра царх1илти мезаниван багьирабачирли давлачерти диъни. 2. Багьирабани мез ункъли дяркъес кумекбирули диъни. 3. Илди мезличил дугьбала х1язани дарес вируси виъни. VIII. Г1ях1ил жавабти лугути дурх1нас гапла гъайличил кьиматуни кадалтни. IХ. Хъули х1янчи бедни. Хала бег1тази хьардаили, багьираби дучес ва тетрадунази делк1ес. Тема 23. Гьар-урла багьираби ва лишанти. Кружокла мурадуни: а) буч1антас сагати багьираби гьаладирхьни; б) ученикунази гьар-урла багьирабала ва лишантала кьадри аргъахъни. Кружокла г1яг1ниахълуми: суратуни, карточкаби, «Халкьла мух1лила пагьму» бик1уси жуз. Кружокла башри. I. Хъули х1янчи ахтардибарни. Дурх1нани хибти багьирабас жавабти дургни. II. Багьирабачила ихтилат даимбарни. III. Гьар-урла багьирабас жавабти дургни. 1. Алав диъла, дай урца, къуйрукъла дуб саб мегьла. 2. Дай диъла, кам читла, алав хъали саб урца. 3. К1ел узи бургъули, узикьар ургаввашули, музабухъунти кабуршули. 4. Маймайбаралли, бубшан, лявбаралли, чарбулхъан, гьавала пагьливанван саберхурли жургъбик1ан. 5. Дудешла хъуц1румачиб вец1-вец1ал дурх1я лех1ли. 6. Ласбик1ули, гербик1ан, убикибти ч1инт1иан. 7. Кьяшмачиб т1ашси, лебг1еб журугси, к1ибайра биркуси, цах1нара биркуси. 8. Кьяшми лер – някъби агара, бек1 леб – чарх агара, ц1ализира бетулхъан, халт1бухъи, чарра булхъан. 9. Ц1удар хъулиб х1ербиран, ц1аличиб ванабиран, сунес някъ гьабатурил гьаваличиб т1ашиан. 10. Ахъси т1ярхъилаб нукьунна кьялши: шадибра башар, чарбухъи, бусра бусар. Жавабти. 1. Унци, дук1, гутан. 2. Сирилавси дурх1я. 3. Урхамти, някъла шинкьан. 4. Бала лук1уси дуруг. 5. Зехни ва духьби. 6. Гермукьа. 7. Ут1мала бег1, г1ямузган журуга шанг. 8. Къямц1а. 9. Кьяп1илабси рахаж. 10. Чяка. IV. Т1абиг1ятличил дархдасунти лишанти дуч1ни ва гьарил лишан баянбарни. 1. Забли ургьуси аргъ, барх1ехълис шалахъбиубли, гъагулти мургьи-рангдиралли, г1ергъила барх1и зак аязбирар. 2. Бук1мала изайзи дикибти лигуби изесдирх1ур, эгер аргъ бумкьули биалли. 3. Къукъубик1ес гьалар забла к1унт1ри ванзаличи кадикалли, урзх1ерзар. 4. Имиули чула кьадубази гьалакли диг1яндиркалли, урзар. 5. Кьибла х1унт1енбиахъубли, берх1и абулхъули биалли, дяг1 булхъан. 6. Чиллализир дяг1лис г1ергъи шах-сирис т1инт1диалли, дях1и х1ебиру. 7. Житни ва хури гъузгъалдидирар, эгер мерсдалкьули диалли. 8. Арцанти чула пукьнази диг1яндиркули диалли, дебали буг1ярбирар. 9. Муси дирихь ванзаличи п1яц1биркули биалли, аргъ х1ебиршур. 10. Ванза заб-маркали белкъи биалли, кьуллала шин хьанц1ли дирар, ил дегъли биалли, амъурли дирар. 11. Вавнала бурги къух1ли диалли, зак чемъурсили каван. V. Т1абиг1ятличил дархдасунти лишантала кьадри буч1антази иргъахъни. Баян. Багьирабаниван т1абиг1ятличил дархдасунти лишантанира адамла г1якьлу мурхьбиахъес, ил алавчарти г1ямру, т1абиг1ят сегъуна сабил пикриулхъахъес кумекбирули сари. Багьирабиван илди лишантира жявти замунтачирад ишбарх1ила манзилличи бикайчи адамтани алавси дунъяличи дурх1нала пикри бях1чииахъес дузахъули сари. VI. Масхуртала манзил. Дурх1нази бамсриихъахъни. – Гьу, Х1ямид, гьалабван асибси шалбар сегъуна уббухъуна х1ела? – Бирцалли, умура бируси; итулабаралли, луг1янра бируси…
– Ишбарх1и урзесара, Х1ямид, яра х1ерзули калесара? – Ил Аллагьла къуллукъ саби: илис аргъ бамкьахъес дигалли, урзар, х1ейгалли, – х1ерзар.
Дяг1 шят1бик1ули, к1ухбик1ули, адамличи хъямбашули саби, амма гушиубсилизибад илини ц1ац1али буцибси кьац1ла кесек кебасес биубли ах1ен. Г1ур ил адамличи гьужум барили саби гьанк1ли. Х1янчили вамсахъурси, х1ялагариубси адам, гашила милякъ бебк1ибмад, ускаи сай. Илх1ели илала някъбазибси кьац1ла кесек, гьанк1ли сегъуналра къиян ках1ебихьили хьалли, саби-сабил баткабухъи саби.
Амма миц1иртира миц1ирли ах1ентира сек1улти урга жинслизи кадурхути сари ва илдачи се? ибси суал кабалтуси саби: се? къаркъа, гьуни, гьава. II. Багьирабас жавабти дургни. Багьирая, се сабил: 1. Кани бахес багьандан авлахъуни умц1уси. Напакьа бикибх1ели, буцес бикибсиличи, урк1ец1и х1ебируси? 2. Цадех1 дузба азадли улкни дайдирхъух1ели, се сари инсантачил баришли х1ердирути? 3. Убуш-чебуш агарли, дехьличир дусалъути? 4. Халаси кьап1а чебси цацун кьяшличиб т1ашси. 5. Ца уфбик1ес ах1енси селра балх1ебалуси. 6. Азихъли т1ембик1уси бялхъя хьунрала гумай. Жавабти. 1. Бец1. 2. Къузри. 3. Г1ярг1ни. 4. Шайт1а кьап1а. 6. Дяг1. 7. Кари. III. Существительноеби дургни ва илдала луг1и белгибирни. IV. Х1улк1уси минут дураберк1ни. Х1яз «Дуйг1нила дугьби къалабали дурни». Чини ва жагали дуру ишди г1ергъити дугьби. Чибкур-чибкур, г1ярг1яс – мучи, чякас – х1яли, бугъас – балча, къачас – мура, урчис – нихъя, эмх1ес – кьяркья, Иш нушала Мух1аммадлис, кьац1личил к1ема – п1яц1! IV. Х1яз «Ца девличил дугьби дурни». 1. Газала дурх1я – ... 2. Кьялла дурх1я – ... 3. Г1ярг1яла дурх1я – ... 4. Мазала дурх1я – ... 5. Гамушла дурх1я – ... 6. Эмх1ела дурх1я – ... 7. Адамла дурх1я – … Жавабти. 1. Тяй. 2. Къача. 3. Жибх1я. 4. Мукьара. 5. Гудег. 6. Дяга. 7. Хъяша. V. Х1яз «Х1урпри дебшиб, - ц1а калун». Гьари даргая х1урпри. 1. … - ц1а. 2. … - ц1а. 3. … - ц1а. 4. … - ц1а. 5. … - ц1а. 6. … - ц1а. 7. … - ц1а. 8. … - ц1а. 9. … - ц1а. 10. … - ц1а. 11. … - ц1а. Жавабти. 1. Г1янц1а. 2. Кьанц1а. 3. Хьанц1а. 5. Хъябц1а. 6. Урц1а. 7. Кец1а. 8. Курц1а. 9. Хъунц1а. 10. Гъярц1а. 11. Бях1ц1а. VII. Багьирабас жавабти дургни. 1. ЗурхIяб рангли ухути жагати пухIлала бегI, саби шелцад халаси гIянтIикIа къуйрукъла бегI. 2. Шинк1аси хъулиб ч1умал багьадур. 3. Гьала-гьала цIяб хъулир, гIур берхIила нурлиур, хIяйнайс – буцIар цIаличир, авнайс – мусибатлизир, ахирра – кIабатIлизир. 4. Кьац1башули, къяббик1ан, къяббарибси лайбик1ан. 5. Ц1яб хъулир х1ердирути, атх1еб сагадик1ути, чарх-бек1 дарсдик1аллира, сари цаван кавлути. 6. Арцес дуклуми агар, дуц1бик1ес кьяшми агар, булк1ули верх1ел шайчи, х1ебашес г1ямал агар. 7. Паргъатли баталли, кьяшмачиб башар, рахли урк1аалли, тапван гербик1ар. 8. Ил – бухъянсира бирар, амма ил гьуни ах1ен; ил – бемхурсира бирар, амма ил кьачи ах1ен. 9. Бек1 агар, кьяшми агар, кани бахес хьул агар, сунес диркахъусилис агурбачил зайбик1ан. 10. Гидгари саби хъучиб, кьар-урга уббилхьули, Бухъяна къуйрукъличил хурегуни кайсули. Жавабти. 1. ТIавуз. 2. Т1ут1ила кьум. 3. Нукьун. 4. Келпатан. 5. Х1ячми. 6. Ч1ич1ала. 7. Кьядга. 8. Рахаж. 9. Дам. 10. Паст1ан. VIII. Темала итогуни каъни. Ишбарх1и нушани аргъира: 1. Миц1ирти ва миц1ирли ах1енти сек1улти ирхъахъути дугьбачил дахъал х1язани дарес вирни. 2. Миц1ирти ва миц1ирли ах1енти сек1ултала мяг1нуби ункъли дагьес багьандан дарган мез г1урра мурхьли руркъес г1яг1нили биъни. 3. Дарган мезла дурсрачир яра кружокличир касибти багьудлуми г1ямрулизир багаладирни. IХ. Хъули х1янчи бедни. Миц1ирти ва миц1ирли ах1енти сек1ултачил дархдасахъи, дугьбала х1язани пикридарес. Каталог: http schools -> 1721 -> Novokayakent -> admin -> ckfinder -> core -> connector -> php -> connector.phpfck user files -> files files -> Мезличила баянти files -> Литература бик1уси жузличи хасбарибси методикала пособие. Мях1ячкъала Сагаси Къаякент 2010 д http schools -> Рабочая программа По учебному курсу «Родного языка» 6 класс «Дагъистан Республикаялъул лъайкьеялъул ва г1елмияб министерствоялъ тасдикъ гьабураб» http schools -> Рабочая программа по родной литературе для 8 класса 2014-2015 учебный год 8 класс (68 саг1ат) 8 калам цебет1езаби http schools -> Театрализованная игра: «Шамилил хъала» http schools -> Старшая группа http schools -> Рабочая программа по родной литературе для 11 класса 2014-2015 учебный год программаялъе баян files -> 1. Нешличила пикруми files -> Г1яйша Кьурбанова Халкьла мух1лила пагьму files -> Дарган мезличи хасбарибси методикала пособие Изтегляне 0.97 Mb. Сподели с приятели:
|