Кьурбанова Дарган мезла кружок бирнила методика Мях1ячкъала 2010 д
Тема 26. Сек1улти ирхъахъути дугьбачил х1язани даимдарни
Изтегляне 0.97 Mb.
|
| Тема 26. Сек1улти ирхъахъути дугьбачил х1язани даимдарни.
Кружокла мурадуни: а) ца х1ярп имц1абирули, сагати дугьби алк1ахъни; б) текстлизир хат1аби дургнила х1язани дурадерк1ни. Кружокла г1яг1ниахълуми: суратуни, таблицаби. Кружокла башри. I. Существительноеличила баянти тикрардарни. II. Ца х1ярп имц1абирули, сагати дугьби алк1ахъни. Умха – ? Дях1и – ? Дерг – ? Къача – ? Къяй – ? Къярд – ? Кьик1 – ? Кьял – ? Кьада – ? К1а – ? Мех1 – ? Хала – ? Кари – ? Бала – ? Жура – ? Ири – ? Кур – ? Шара – ? Мура – ? Къала – ? Дания – ? Кьала – ? Къача – ? Хъара – ? Кьас – ? Къап – ? Шара – ? Жавабти. Кумха. Дях1ц1и. Дерга. Къачагъ. Къяйк ва къяйц1. Къярда. Кьик1а. Кьяли. Кьадар. К1ав, к1ас, к1ац1. Мех1е. Халат. Карим. Балагь. Жураб. Ирис. Кура. Шараб. Мурад. Къалай. Даниял. Кьалам. Къачагъ. Хъарахъ. Кьаси. Къапу. Шараб ва ишара. III. Х1яз «Хат1аби даргая». 1. Нушала шила мякьлаб хурала вац1а леб. 2. Ишбарх1и дила неш жявли ракиб. 3. Нушала вацализир дахъал ц1едеш лер. 4. Цализибад мях1камдеш барая! 5. Хъулирад х1уша ц1ац1али дурадухъеная! 6. дурсрачиб дурх1ни лукули саби. 7. Бадира шинни бициб. 8. Нешли рурсилизи чудни дерцахъиб. 9. Нушала унра г1ях1си букун вири. IV. Предложениеби секьяйда делч1ес г1яг1нитил баянбарни ва лук1нила кьяйдурти дархьли дузахъес г1яг1нили биъниличила ихтилатбарни. V. Х1улк1уси манзил. Сих1рула дугьби. Нешли ник1а Жавгьарлис Жагал Азбука асиб. Нешла савгъатли рурси Чат1аван руч1есаиб. Кьиц1бариб ил Жавгьарли, Кесекуначи бут1иб. Суратуни-х1урпрала Дугьби алк1ахъесрииб: – Х1ера, неш, авал х1ярпла Цах1нар ретаур РУЗИ, Дархибгу кесекуни – Ак1уб исбагьи ЗУРИ. Г1ур касибти х1урпрала Бетаур бугаси БЕХ1. Г1елабях1 белч1унрагу – Барсбиуб дев – ак1уб Х1ЕБ. НАЗИМла у баргира Нуни ишди х1рпразиб, Дархибгу кесекуни – Бетаур барх1си НИЗАМ. VI. Х1яз «Бурая, се бетарарал» 1. Таманах1енси прилагательное + х1ерк1ла у = ? 2. Союз + кьадар числительное = ? 3. Союз + «лами» ибси девла синоним = ? 4. Союз + союз = ? 5. «Г1ямру» ибси девла синоним + «Сабур» ибси девла синоним = ? 6. Хъубзарла г1яг1ниахъала + гуж-зулму = ? VII. Багьирабас жавабти дургни. 1. Лиг1матли биц1иб хъулир азир узи дузули, берх1и гьаббак1ибмадан г1яярличи дашули. 2. Даим урцар, ванзаличи ках1едиръур, Гьала-гьала сари шинни дужар, г1ур чуни царх1илти дужахъу. 3. Янилизир – ванзала удир, дуц1румлизир – ванзала чедир. 4. Курлаб бях1гьабли бусар, къакъгьабли дурабулхъан. 5. Кьяшми – ванзализир, чарх – ванзала чедиб, дурх1ни – жибжиркадухъи, пишдирхъур гьаваличир. 6. Саби гъярц1а, кани умха, сурс т1ярхъубарси, уф дигуси. 7. Шиндахъси саби – урхьу ах1ен, шинишбирар – ургуба ах1ен. 8. Лих1и – умха, бех1 – бугал. 9. Берх1и ахъайчи бусан, дугели г1ях1лад башан. 10. Савлих1ели – гьаббик1ан, дугели диг1янбиркан. Жавабти. 1. Мирхъи ва илдала т1акьа. 2. Гъагулти. 3. Миц1иркьянти. 4. Муц1русла лезвие. 5. Галга ва ц1едеш. 6. Дяд. 7. Билх1ла. 8. Буреба. 9. Бац. 10. Берх1и. VIII. Темала итогуни каъни. Ишбарх1и нушани аргъира: 1. Х1урпри чула мераначир диалли ах1и, дугьби детх1ерни. 2. Дугьбала мяг1на аргъес багьандан илдазиб хат1а х1ебарес г1яг1нили биъни. 3. Х1урпри чула мераначир диалли, багьирабала мяг1нара аргъес гьамадли биъни. IХ. Хъули х1янчи бедни. Кружокличир дурадерк1ибтигъунти х1язани пикридарес. Тема 27. Х1урпрачил х1язани даимдирни. Кружокла мурадуни: а) сек1улти иргъахъути дугьбачила баянти мурхьдик1ахъни; б) х1урпрачил х1язани дирни. (Хъарахъуд) Кружокла г1яг1ниахълуми: суратуни, карточкаби. Кружокла башри. I. Сек1улти иргъахъути дугьбачила баянти тикрардарни. II. Х1яз «Ца девличил дурая» 1. Бац1ибси дях1и – … 2. Лугнала хала – … 3. Буц1уси башни – … 4. Х1урк1бала ухьа – … 5. Вац1ала ц1абикьала – … 6. Дерубти кьар – … Жавабти. 1. Шин. 2. Буг1ми. 3. Кьац1. 4. Урхьу. 5. Урцул. 6. Мура. III. Багьираби. 1. Гьигь ванаси, х1ер шаласи, шиниша х1евачебси дусла г1улухъа манзил. 2. Насаблис жан лугули, саби рух1ла билшуси. 3. Х1екьли шиниша чурмар, шакъубарти ляжубар, берх1ила нуранауб мурибик1уси тулпар. 4. Атх1ебла гьигьлиур жагькадирути, г1ебшнила шахлиур духънадиути. 5. Дахъ далк1унти кьялубар, даршлизанти бухъанар. 6. Берх1и-ранг хамхала бег1, урбеш-ранг урк1ила бег1. 7. Берка т1ем башахъути, сарил деркес х1ейрути. 8. Бизили т1емдик1ути, разили пишдирхъути, чяйлизир дахъ далгунти, изайс дармандирути. 9. Бахъ бугаси бях1ла бег1, бахъ къут1аси къакъла бег1, луг1янси къуйукъла бег1. 10. Лезми х1ебиалра, хабурта бугьар, пуланси х1еили, г1якьлума бугьар. Жавабти. 1. Х1еб. 2. Ризкьи. 3. Улелъа. 4. Кьар. 5. Т1ут1ила галга. 6. Авхазан. 7. Зе. 8. Ташк1и. 9. Дис. 10. Жуз. IV. Багьирая се сабил… Детх1ел. 1. Ца шинницун бужуси дубсила умха кани. 2. Жита ах1ен, вацна бурцар, бец1 ах1ен, мукьра бурцар. 3. Кани – диъла, кам – ризкьила. 4. Лебил разибиахъес, дирхъуцад зайбик1уси. 5. Урх1ли сунела бек1ахъ ахъили бахъ дигахъан. 6. Х1яжатх1ели – ц1аличиб, ах1енх1ели – г1ябуйчиб. 7. Шишала авлахъличиб тяп анц1илван дуц1бик1ан, ахъиб гьуни, чудуван, бахъ хъярхъли к1ибайбиран. Катх1ел. Атх1еблизиб алк1уси, ургуба жагьбируси, г1ялам г1яшикьбирули, жявли пулук1бируси. Жавабти. Детх1ел. 1. Гажин. 2. Къиргъу. 3. Азгъин.4. Дам. 5. Чуду-хинк1. 6. Ягълав. 7. Алмас. Катх1ел. Гулвава. V. Существительноела жинс белгибирни. Балусив х1ушани: существительноела х1ябал жинс лерни? Мурал жинс: узи, урши. Хьунул жинс: рузи, рурси. Урга жинс: кьял, къача. А. Балусив х1ушани, миц1ирагла жинс белгибарес багьандан существительное дурусбирути г1урра дугьби х1яжатдиркниличила? 1. Кьял къача, унц къача. 2. Х1инда мукьара, кигьа мукьара. 3. Марга дяга, гажа дяга. 4. Дагъа жибх1я, аби жибх1я. Б. Балусив, цацах1ели умазибра бархибдеш къаршибиркули биъниличил? Масала: Нури, Узунай, цабех1 халкьанани илди уми мурул адамтас дирхьу, сирх1я-даргантани – хьунул адамтас. Хузаймат сунела хьулчи х1ясибли хьунул адамла уличи мешуси саби саби, амма буркьун-даргантани ил мурул адамтас бирхьу. VI. Х1яз «Чили дахъал дургу хасти умиван т1инт1ти сущ1ествительноебира диэс дирути дугьби?» Жавабти. Байрам – байрам. Кьади – кьади (судья). Хан – хан. Бег – бег. Хамис – хамис барх1и. Жумяг1 – жямяг1 барх1и. Х1яжи – х1яжи х1яж барибси адам. Шяг1бан – шяг1бан баз. Кьурбан – кьурбан байрам. Мурад – мурад. Г1язиз – г1язиз. Багьадур – багьадур. Залум – залум. Т1авуз – т1авуз. Т1ут1и – т1ут1и. Къаплан – къаплан. Жайран – жайран. Булбул – булбул чат1а. Чакар – чакар. Вазир – вазир. VII. Темала итогуни каъни. Ишбарх1и нушани аргъира: 1. Мез руркънилизир г1яжаибти тамашадешуни къаршидиркни. 2. Миц1ирагла жинс баянбарес багьандан существительное дурусбирути г1урра дугьби х1яжатдиркниличила. VIII. Хъули х1янчи бедни. Существительноеличила делк1унти тикрардарес. Тема 28. Сек1ултала лишанти ва илдала жураби иргъахъути дугьби. Кружокла мурадуни: а) сек1ултала лишантачила ва илдала журабачила багьудлуми мурхьдиахъни; б) дарган мезличи буч1антала диги алк1ахъни. Кружокла г1яг1ниахълуми: суратуни, начурби, словарьти. Кружокла башри I. Сек1ултала лишантачила ва илдала журабачила баянти тикрардарни. Баян. Сек1ултала лишанти ва илдала жураби иргъахъути дугьбас прилагательноеби или дик1улра. Илдани сек1улти сегъунти сарил: сегъуна рангла, сегъуна размерла, сегъуна т1емла, сегъуна хасиятла сарил чедиахъу. II. Сек1ултала лишанти ва илдала жураби чедиахъути синонимтала къяяни алк1ахъни. Сек1ултала лишанти ва илдала жураби чедиахъути синонимтала къяяни алк1ахъес вируси сай. Масала. 1. Бухъяндеш х1ясибли: гьуни (сегъуна?) бухъянси, г1еркъаси, зузбит1унси, ках1ебурхуси, ахир агарси, дазу агарси, лебг1еб гьарахъси. 2. Ахъдеш х1ясибли: муза (сегъуна?) ахъси, зурбаси, х1улбала х1ер ах1ебиуси, караматси ахъдешла. 3. Халадеш х1ясибли: бит1ак1 (сегъуна?) халаси, зугьаси, дек1си, ахъбуцес х1ейэси, умцла агарси. 4. Г1ях1си хасият х1ясибли: адам (сегъуна?) г1ях1си, валгунси, адамтачи дигичевси, урк1ец1ичевси, рях1мучевси, сахаватси, малх1ямси, разиси, пахрубареси, тямях1кардеш агарси, х1илла агарси, гьими-кьяс агарси, кабизалачевси, барибси г1ях1деш хъумх1ертуси, лебтачила пикриик1уси, урх1ла дард сунелайзи буйг1уси, алавтас разидеш бихуси, дунъяличи шадси, лебтасалра дигеси, урк1и гьаргси, дях1 шаласи, кьясдеш агарси, кабизалачевси. 5. Бажарди х1ясибли: серхурси, вялхъя, бажардичевси, сак1убси, азгъиндеш х1едалуси, паргъатдеш х1ебалуси. 6. Г1якьлу х1ясибли: духуси, г1якьлучевси, багьудичевси, пагьмучевси, пасих1си, пикрикар, г1якьлукар, маслиг1ятчи адам. 7. Т1ем х1ясибли: бизиси, иштях1духъеси, х1яздухъеси, т1яг1ямласи, муриси. Баян. Синонимтала къяяни ак1ахъес вируливан, антонимтала къяянира ак1ахъес вируси сай. Масала. 1. Бухъяндеш х1ясибли: гьуни (сегъуна?) къант1а, камси, ца гьигьла заманалис ахъеси, вамсесцад агарси, х1улбала гьалабси. 2. Ахъдеш х1ясибли: муза (сегъуна?) г1яшси, ахъли ах1енси, бишт1аси, халали ах1енси, камси ахъдешла. 3. Халадеш х1ясибли: бит1ак1 (сегъуна?) бишт1аси, кункси, дек1си, ахъбуцес виэси, камси бит1ак1ла. 4. Г1ях1си хасият х1ясибли: адам (сегъуна?) вайси, адамтачил валх1еркуси, халкьличи дигиагарси, урк1ец1иагарси, рях1муагарси, кьиркьирси, чурхси, вакьунси, гапх1ереси, тямях1карси, х1иллакарси, гьими-кьясси, кабизалаагарси, барибси г1ях1деш балх1ебалуси, сунечилацун пикриик1уси, урх1ла дард агарси, кьяркъси, ак1убси дунъяличи пашманси, гьимидухъеси, х1ясадси, х1иллакарси, гьимикарси. 5. Бажарди х1ясибли: серхурси, вялхъя, бажардичевси, сак1убси, азгъиндеш х1едалуси, паргъатдеш х1ебалуси яра: багьласи, азгъинси, бажардиагарси, ях1 агарси, гьунар агарси, кьас агарси, гъира агарси, къайгъи агарси, селалра дард агарси, сек1айчила пикри агарси. 6. Г1якьлу х1ясибли: абдалси, ахмахси, мех1урси, г1якьлу агарси, духудеш агарси, пагьму агарси, багьуди агарси, пасих1деш агарси, пикри агарси. 7. Т1ем х1ясибли: т1емагарси, иштях1х1едухъеси, х1язх1едухъеси, т1яг1ямагарси, кьут1кьуси, лайбак1еси. III. Антонимти дургни. Бишт1аси – нясси…., араси…, гъалагси…, гъярц1а…., кьакьаси…, чевях1си…, дяг1янаси…, жагьси…, пергерси…, мурхьси,… буркьа…, кьут1кьуси, х1ял бумкьахъуси, т1яг1ямагарси, зе агарси. Жавабти. Халаси, умуси, хъябшси, хъабхъси, буршуси, гьарзаси, увях1си, ашкарси, ухънаси, бат1еси, сяйси, сагаси, муриси, т1абиг1ят г1ях1си, бизиси, зуйси. IV. Х1яз «Дугьби къалабали ва саркъахъили дурни». Ва дила Жайран, майаби пашман, Къугъаси Къаплан, майаби х1яйран, Дила духул жан, майаби дарман, Дила ванзалан, майаби нукьсан! V. Дурая ца девличил: 1. Мурталра жалик1уси - ... 2. Вархьли вашес х1ейруси - ... 3. Даим бархьдеш буруси - ... 4. Ват1ан уббедлугуси - ... Жавабти. 1. Варскъа. 2. Валк1а. 3. Вархьа. 4. Верша. VI. Багьирабас жавабти дургни. 1. Мургьи-ранг кьап1алиур азир узи дусули. 2. Удиб – ц1а, чедиб – ц1а, ц1ализиб – мегь, мугьла бух1наб – гъудурмай, шинк1али лебай – х1ебукуси, беръубли х1ядурх1ели – букуси. 3. Къант1а нешла бухъяна дурх1я, нешлис г1елабад башар, илини чебаахъибси гьуни сунени кьяп1биру. 4. К1илизан дузби сари: ца бузалли, дузути, ца бирц1алли, дирц1ути, шадир дукьес дигалли, мурдали гьайдирути. 5. Урца к1ел дузи сари: хъусдяхъялли, дашути, канили кьисдик1ути, къакъличиб дех бихути. 6. Дишт1ал дурх1на балхуси, балхуцад ц1ерхьбик1уси. 7. Х1яридихьибх1ели, дузес дех1дирхьути. 8. Х1ябал тяйла ца ургьур, ургьурличиб – т1алх1яна. 9. Бугаси саби – дис ах1ен, кьут1бик1ес бала – кьякь ах1ен. 10. Халаси канила бегI, дахъ умха лихIбала бегI, сунес хурег бикалли, булхъес бахъ иштяхIла бегI. Жавабти: 1. Х1ент1а. 2. Анкъилаб, ц1егъала ягълавтазиб буц1уси кьац1. 3. Буреба ва ги. 4. Хунжи. 5. Иргми. 6. Урунжуни ва х1ерк1. 7. Гье. 8. Х1ябдяргъи ва къазан. 9. Барда. 10. Ниъдирхъян. VII. Темала итогуни каъни. Ишбарх1и нушани аргъира: 1. Сек1ултала лишанти ва илдала жураби иргъахъути дугьби дарган мезлизир дебали дахъал лерти диъни. 2. Сек1ултала лишанти ва илдала жураби чедиахъути синонимтала ва антонимтала къяяни ак1ахъес вируси виъни. 3. Мез ункъли дяркъес дигусилис халкьла гъайличи жагали лех1илзес г1яг1нили биъни. VII. Хъули х1янчи бедни. Сек1ултала лишанти ва илдала жураби чедиахъути дугьби тикрарбарес. Тема 29. Баркьуди иргъахъути дугьби. Кружокла мурадуни: а) баркьуди иргъахъути дугьбачила баянти мурхьдик1ахъни; б) буч1антас баркьуди иргъахъути дугьбала г1яжаибдеш гьаргбирни. Кружокла г1яг1ниахълуми: суратуни, жуз «Халкьла мух1лила пагьму». Кружокла башри. I. Баркьуди иргъахъути дугьбачила баянти мурхьдик1ахъни, суалти кадалтни, хасдешуни белгидарни. (Ихтилат). II. Айтубази бух1набуцибси халкьла г1ягьлула мурхьдеш баяндирни. Тамашала ах1ену халкьли дурути пикруми? 1. Хяличила. Гъямбик1асли хъулкнас х1ейгахъулра. Гъямбик1асли – хъа бег1тас. 2. Ханжайчила. Г1ях1си девли диг1янра бирахъура. Вайси девли ч1ярх1ра бирахъура. 3. Дисличила. Кьаркьайс х1ейгахъуси дисла бех1 бирар. Варъали бакалли, илра адамли лямбиру. III. Стрелкаби х1ясибли бурала цалабяхъяя. Жаваб. Жярличиб хъяр х1ебашар. Х1яз. «Чини дахъал дала буралаби?» Буралаби баяндирни ва илдазирти баркьуди чебиахъути дугьбала уди тугъиъни. 1. Игусила вайбаркьунира мурити дирар. 2. Къиян харжх1ебарили, къаркъара ах1едилт1ад. 3. Х1ярамли бучиб хазна х1яя дирцес харжбирар. 4. Къайгъни агарти г1ямру Къиргъулара х1едирар. 5. Бишт1ала х1ебелсунси мурч1 халали х1елусан. 6. Бишт1атачила – дишт1ати къайгъни, халатачила – халати. 7. Вег1 агарси масла букьурти бахъал бирар. 8. Хъули архуси къаркъа дек1си х1ебирар. 9. Вег1ла хяли ваталли, урх1лали – валта. 10. Някъби сецад гьак1дирули хьалли, т1улби черх1едиркур. IV. Буралаби баяндирни ва илди ишбарх1ила манзилличил дархдалсахъни. V. Багьирабазир баркьуди чебиахъути дургни ва илдас жавабти дургни. 1. Дуц1рум жявли булх1уси, яни бахъх1и бусуси. 2. Г1ебшни г1ях1лад дашути, х1еб хъули чардулхъути. 3. Гьарилли чебиуси, чилилра х1ебуцибси, сунечи гъамик1уцад, саби гьарахъбиркуси. 4. Урца исбагьи гъабза – бек1 биталли, ванзализира башар, бигьунси хъяб зузбаралли, дурара булхъан. 5. Катх1ел дуц1бик1ар, лагбях1 ца ганзалра кац1ес х1ебирар. 6. Х1ева саби лигала, чарх саб ц1уба иг1яйла, урк1и – бухъут1а рангла. 7. Анкъи агар, къуш агар, урхIличи диги агар, авличи хIебашули, хIербиэс гIямал агар. 8. ХIекьли кунк кьяшмала бегI, бахъ тахьси уркIила бегI, дугIла мицIираг-ургаб даршу хасиятла бегI. 9. ГьалабяхI бахъ гьуцIбикIар, гIелабяхI чархIебулхъан. Се? Жавабти. 1. Берх1и. 2. Арцанти. 3. Зурх1яб. 4. Къярда. 5 Х1ерк1. 6. Белхьунси гидгари. 7. Бец1. 8 Жайран. 9. Замана.
Ишбарх1и нушани аргъира. 1. Дарган мезра царх1илти мезаниван баркьуди чебиахъути дугьбачирли давлачерти диъни. 2. Баркьуди чебиахъути дугьбани мез саркъахъес ва ункъли дяркъес кумекбирули диъни. 3. Илдигъунти дугьбачил х1язани дарес вируси виъни. VII. Г1ях1ил бажардибиркути гапбирни. VIII. Хъули х1янчи бедни. Сагати буралаби дучес, тетрадунази делк1ес ва илдазирти баркьуди чебиахъути дугьбала уди тугъаэс. Тема 30. Т1абиг1ятличил дархдасунти лишанти. Кружокла мурадуни: а) т1абиг1ятличил дархдасунти лишанти баяндирни; б) Илдигъунти лишанти г1ямруличил дархдалсахъни. Кружокла г1яг1ниахълуми: суратуни, мелличил дирути белк1ани. Х. Х1ябибовала «Хайдакьла фольклор» бик1уси жуз. Кружокла башри. I. Дурх1нани дучибти багьирабачила ихтилат дурабурк1ни. II. Т1абиг1ятличил дархдасунти лишанти баяндирни ва илди г1ямруличил дархдалсахъни. 1. Къукъубик1ес гьалар забла к1унт1ри ванзаличи кадикалли, урзх1ерзар. 2. Имиули чула кьадубази калабали диг1яндиркалли, урзар. 3. Кьибла х1унт1енбиахъубли, берх1и абулхъули биалли, дяг1 булхъан. 4. Чиллализир дяг1лис г1ергъи шах-сирис т1инт1диалли, дях1и х1ебиру. 5. Житни, хури гъузгъалдидирар, эгер мерсдалкьули диалли. 6. Арцанти чула пукьнази диг1яндиркули диалли, дебали буг1ярбирар. 7. Муси дирихь ванзаличи ц1апалкули биалли, аргъ х1ебиршур. 8. Вавнала бурги къух1ли диалли, зак чемъурсили каван. 9. Забли ургьуси аргъ, барх1ехълис шалахъбиубли, гъагулти мургьи-рангдиалли, г1ергъила барх1и зак аязбирар. 10. Ванза заб-маркали белкъи биалли, кьуллала шин хьанц1ливан дирар, ил дегъли биалли, духъут1ливан амъурли дирар. III. Адамтала г1ямруличил дархдасунти лишантазир баркьуди чебиахъути дугьби дургни. Бурули бирар 1. Гьарахъси гьуйчи дуравхъунсилис бац1си т1алх1яналичилси адам цугикалли, арх1я г1ях1си бетх1ерар или. Шинни, ниъли яра ризкьили биц1ибси т1алх1яналичил аркьуси адам цугикалли, арх1я гьарбилзан или. 2. Арх1я гьарх1ебилзан, бик1ар, эгер арх1яличи дуравхъунсилис вайси хасиятла вег1 адам цугикаллира, аркьусила гьуни ц1удара житали байбяхъяллира. 3. Г1ях1ял лявкьян, бик1ар, эгер вякълякъи хъалчиб буч1алли, т1ашли вашуси хъяша хапли кьукьубачив вашалли, хурег кабирхьух1ели, кьац1ла кесек дубгьабли т1ашбизалли. 4. Укусила беркала ч1алаличибад кабикалли, дуравси тухум гушиубли сай, бик1ар. 5. Гьункьяни кьяш чекац1ибх1ели, дякьличибси къаркъа илала гумлачиб т1ашбизалли, гьунгела биркур, бик1ар. 6. Супелла мер бугесбях1ялли, гьунгела биркур, бик1ар. 7. Х1ули г1яжаибли тирхьбик1алли (пирхбик1алли), ил адам гъай-мезлизи иркур, бик1ар. 8. Балуй някъла хъат бугалли, арц диркур, бик1ар. Алгъай някъла хъат бугуги биалли – унрали рурси риркьу. 9. Лут1и кьяш бугули биалли, арх1яличи дуравхъес чевкъар, бик1ар. 10. Шичи бухибси гажин бац1ли чарбаралли, хъулибси баракат камбирар, бик1ар. 11. Дугели чис-биалра арц дедалли, хъулир илди т1ашх1едилзан, бик1ар. IV. Бамсриихъуси манзил. Масхурти чердурес дурх1ни бурсибирни. – Хъех1ик1улригу, ва Х1ямид, зяг1ипикилрив гъари? – Унрубала кариларти чудни дахъ бизили т1емдик1улину, нура валхарал белгибирулра. *** – Ва Х1ямид, вашигу мура дердес. Х1яйвантас дугени гьанна х1ядурх1едарах1елли, янилизир илди дахес х1едирех1ену… – Х1якьяс! Ихцада ну умсули, чус нуни дугени х1ядурдирули хьалли, илдани набра гьачамалра беркеси х1ядурх1ебариб.
Г1ях1ти дугьбачила ишгъуна ихтилат дурабурк1ес вирар. Масала. – Сегъунти сарив илди г1ях1ти дугьби? Се ирулра нушани савли жявли цугикибсилизи? – Савли жявли цугикибсилизи ирулра: (цаибил вариант). Велх1унрив! Релх1унрив! Белх1унрив! Делх1унраяв! (К1иибил вариант). Айзуррив! Аризуррив! Айзурраяв! – Се ирулра нушани дугели гъамтазирад дек1ардиркух1ели? – Нушани, дугели гъамтазирад дек1ардиркух1ели, ирулра: дуги г1ях1си бак1аб! Г1ях1си гьанк1ра бак1аб! – Се ирулра нушани гьуйчи дураухъунсилизи? – Гьуйчи дураухъунсилизи ирулра: г1ях1 сяг1ят бираб! Гьунби г1ях1дираб! Гьарбизаб х1ела (х1ушала) арх1я! – Се ирулра нушани хъу балцусилизи, арши иршусилизи, мура удусилизи, юрт лушусилизи? – Нушани галгуби удалтусилизи ирулра: гьамадси х1янчи бираб! Бузерили разивараби (разидарабая)! – Се ирулра нушани хъу делг1усилизи? – Нушани ирулра: х1ела (х1ушала) хъу берхъили бак1аб! Х1уша хъумала сабухъли разидараба! – Се ирулра нушани кьял изусилизи? – Нушани ирулра: дахъдааб! Дахъдааб х1ушала кьулала ниъ! – Се ирулра нушани дебали мяг1ничерти анц1букьуначи яра баркьудлумачи адам х1ядурик1ули? – Нушани ирулра: г1ях1си сяг1ят бираб! Г1ях1 гьунби дираб! Арх1я гьарбизаб! Ара-сагъли чарухъаби (чардухъаба)! – Се ирулра нушани сек1ал дицес аркьусилизи? – Нушани ирулра: х1ела вачар гьарбизаб! – Се ирулра нушани сагати хъулрази гечбирутази? – Нушани ирулра: х1ушаб хъулри даршаб! Хъулрас х1уша даршаба! Х1ушала хъулразиб баркат каммабиаб! – Се ирулра нушани г1ях1си х1янчи барибсилизи, кумекбарибсилизи? – Нушани ирулра: някъби-кьяшми арадараб! Чарх арали калаби! Урк1ила мурад бааб! Игъбарли г1евуцаби! Талих1чевси бетааби! – Се ирулра нушани г1ях1деш барибсилизи? – Нушани ирулра: баркалла! Г1ях1 бак1аб х1ечи! Г1ямрули велкъаби! Кьисматли разивараби! III. Масхуртала манзил. Дурх1нала гъай гьаладях1 ардикни. – Х1ямид, ишбарх1и х1уни гумайла кабиибтази «Делх1унраяв!» х1еиригу… – Г1урра х1ейк1ус. – Сен? – Илди иткъира белх1унх1ели. IV. Х1яз «Лявла» дугьби?» Чили дахъал дала нешлизи дурес вирути малх1ямти дугьби? Жавабти. Дила ах1ерси, г1язизси, дигуси, жагаси, дурхъаси, малх1ямси, духуси, сарерхурси, урх1мешуагарси, лебтачиралра г1ях1си, бег1лара дигичерси, бажардичерси, сахаватси урк1ец1ичерси, дях1 шаласи, урк1и гьаргси, г1ях1ялдеш дарес балуси, ламус барес дигуси неш. (Илдигъунти г1урра дахъал дугьби лерти сари ва гьандушес вируси сай). Чили дахъал дала нешанани дурх1нази дурути малх1ямти дугьби? Жавабти. Дила къакъба, дила чат1а, дила лачин, дила мукьара, дила талхъан, дила къугъаси къаплан, дила лагьа ва ц. V. Багьираби. 1. Лезми х1ебиалра, хабурта бугьар, пуланси х1еили, г1якьлума бугьар. 2. Т1ерхьуба италлира, някъба диркахъаллира, гьимбук1ес х1ебалуси, г1ялам халкь разибарес, бяхъяни чекайсуси. 3. Дуц1рум дях1ц1и лугуси, г1ебшни лебил балхуси, янила чиллализиб миц1ир ч1янк1ли кавлуси. 4. Цулби дугали хьалли, кани гушли кавлуси, сецад бугули хьалли, ц1ерхьбиэс х1ебируси. 5. Рас, кьякь агарли хьалли, хъали саб жявлил белши, илар халадиули, сари дуклумар дурх1ни. 6. Паргъатли даталли, зарал агарти, чучи къячикалли, балагь бихути. 7. Шиннизи къузбиралра, берубли дурабулхъан. 8. Дуклумар биалра, ил арцан ахIен, варъа дигахъалра, ил мирхъи ахIен. Жавабти. 1. Жуз. 2. Дам. 3. Вац1а. 4. Рас. 5. Пукьа. 6. Къабкъинти, т1имкь. 7. Къаз. 8. ТIентI. VI. Дурх1ни г1ях1ти дугьбачи, лявла гъайличи х1ерли бирниличила ихтилатбарни ва масхарала назму буч1ни. Г1ях1нукья. Се касалра Г1ях1мадли Бялчули саби хапли, Чис-дигара диргала Улхъух1ели кьас-кьасли. Уршила "уюнтани" Неш сари рамсахъурли, Сецад маймайрик1алра, Вайбаркьуна виркьули. – Цайналра лех1изигу, Агь, байтарман, вайнукья! – Лех1изурли дигалли, Вайнукья х1ерик1ули, Рик1ен гьат1и "Г1ях1нукья".
Каталог: http schools -> 1721 -> Novokayakent -> admin -> ckfinder -> core -> connector -> php -> connector.phpfck user files -> files files -> Мезличила баянти files -> Литература бик1уси жузличи хасбарибси методикала пособие. Мях1ячкъала Сагаси Къаякент 2010 д http schools -> Рабочая программа По учебному курсу «Родного языка» 6 класс «Дагъистан Республикаялъул лъайкьеялъул ва г1елмияб министерствоялъ тасдикъ гьабураб» http schools -> Рабочая программа по родной литературе для 8 класса 2014-2015 учебный год 8 класс (68 саг1ат) 8 калам цебет1езаби http schools -> Театрализованная игра: «Шамилил хъала» http schools -> Старшая группа http schools -> Рабочая программа по родной литературе для 11 класса 2014-2015 учебный год программаялъе баян files -> 1. Нешличила пикруми files -> Г1яйша Кьурбанова Халкьла мух1лила пагьму files -> Дарган мезличи хасбарибси методикала пособие Изтегляне 0.97 Mb. Сподели с приятели:
|