SVAKODNEVNI ŽIVOT U PROŠLOSTI

(1 čas nedeljno, 36 časova godišnje)

Operativni zadaci:

- razumevanje pojma svakodnevni život;

- razumevanje značaja proučavanja svakodnevnog života u prošlosti;

- usvajanje i produbljivanje znanja o razlikama između svakodnevnog života danas i u prošlosti;

- upoznavanje sa ulogom i značajem grbova i zastava;

- upoznavanje sa ulogom i značajem grbova i zastava u prošlosti srpskog naroda;

- upoznavanje sa svakodnevnim životom u srednjem veku;

- upoznavanje sa svakodnevnim životom srpskog naroda u srednjem veku;

- podsticanje učenika na samostalni istraživački rad;

- razvijanje sposobnosti povezivanja znanja iz različitih oblasti.

SADRŽAJI PROGRAMA

UVOD

Pojam svakodnevnog života (uočavanje razlike između političke istorije i istorije svakodnevnog života i ukazivanje na osnovne tematske oblasti istraživanja - ishrana, stanovanje, odevanje, školovanje, odnosi u porodici i lokalnoj zajednici, lečenje, religioznost i verovanja običnih ljudi, zabava, takmičarske igre...).

GRBOVI I ZASTAVE NEKAD I SAD

Pojam grba i zastave kao simbola i heraldike kao nauke o grbovima (osnovni elementi: zastava - jednobojna ili višebojna tkanina na zastavnom koplju ili stegu; grb - štit sa grbovnom slikom iznad koga je šlem ili kruna).

Uloga i značaj grbova i zastava u sadašnjosti (kao simbola države, nacije, vladara, vojske, grada, ustanove, preduzeća, političke organizacije, sportskog društva...).

Uloga i značaj grbova i zastava u prošlosti (pojava grbova u XII veku - porodični grbovi na štitovima kao način raspoznavanja vitezova na turnirima i u ratnim pohodima; grbovi na zastavama, novcu, pečatima, poštanskim markama, spomenicima, šlemovima...; najčešći heraldički simboli - krst, orao, lav, zmaj, jelen, konj, lik sveca, kula, ljiljan, mesečev srp...; veksilum - zastava rimskih careva, labarum - zastava Konstantina Velikog sa znakom krsta i grčkim početnim slovima imena Isusa Hrista, značaj osvajanja i gubitka zastave u ratu, značenje bele zastave u ratu...).

Grbovi i zastave u prošlosti srpskog naroda (poreklo srpskog grba i zastave, značenje četiri ocila, najčešći heraldički simboli na grbovima srpskih novovekovnih i srednjovekovnih dinastija i vlastelinskih porodica - dvoglavi beli orao Nemanjića, Lazarevića, Karađorđevića, Obrenovića i Petrovića-Njegoša, lav Brankovića i Petrovića-Njegoša, vuk Balšića, ljiljani Kotromanića...).

SVAKODNEVNI ŽIVOT U SREDNJEM VEKU

Svakodnevni životu srednjovekovnoj Evropi

Način ishrane u srednjem veku (sakupljanje i pripremanje namirnica, lov i ribolov, jelovnik, načini čuvanja hrane, zemljoradnja, vinogradarstvo, pića).

Odevanje u srednjem veku (materijali, sirovine i načini obrade, nakit, bojenje, šminka i lična higijena).

Porodični odnosi u srednjem veku (položaj muškarca, žene i deteta, uticaj običajnog prava).

Stanovanje u srednjem veku (građevinski materijali, način gradnje, oruđa za rad, izgled objekata i organizacija prostora, osvetljenje, ukrašavanje prostora - tapiserije, razlika između sela i grada).

Život u srednjovekovnom gradu (primeri Carigrada, Venecije, Firence, Pariza, Londona...; higijenski uslovi, opasnost od epidemija...).

Srednjovekovni zamak (u miru i za vreme opsade, odbrana zamka: jarak, pokretni mostovi, prstenovi odbrane, stražarnice na kapijama, polivanje napadača vrelim uljem i vodom…).

Život u srednjovekovnom selu (obaveze stanovništva, položaj zavisnog seljaka - rabotnika, porez, prisilni rad - izgradnja puteva, nasipa, utvrđenja...).

Vlastelin na svom imanju (lov - obuka sokolova, odnos sa rabotnicima).

Obrazovanje (pismo, tehnika pisanja, škole...).

Život u srednjovekovnom manastiru (svakodnevica organizovana prema liturgijskim časovima i molitvama, osnovni poslovi monaha...).

Vojska (izrada i izgled vojničke opreme: oružje - mač, koplje, borbena sekira, praćka, luk i strela, samostrel, topuz, mlat, "grčka vatra"...; oklop - pancirna košulja, šlem, vizir, rameni oklop, oklopne rukavice, oklop kolena, konjski oklop…; štitovi, opsadne sprave - katapulti, ovnovi, opsadne kule...).

Viteška karijera (put plemićkih sinova od paža i štitonoše do viteza, svečano proglašenje za viteza, viteški zakoni časti).

Viteški turniri i druge takmičarske igre (uvežbavanje ratničkih veština, megdani, nošenje znamenja neke gospe kao način pokazivanja naklonosti, perjanice-čelenke na šlemovima...).

Društveni život (igre, ples uz muziku, muzički instrumenti, pozorište, trubaduri, vlasteoske gozbe: žongleri, putujući svirači i zabavljači...).

Upotrebni predmeti (tehnika i umeće izrade - oruđe, posuđe, kućni inventar, pečati, novac...).

Strahovi srednjovekovnog stanovništva (od smaka sveta, prirodnih nepogoda, bolesti, nepoznatog, drugačijeg i drugog - stranaca, pripadnika druge profesije, pola, veroispovesti, mitskih bića - veštica, vampira, vukodlaka, duhova...).

Lečenje (zarazne bolesti, pojava kuge - "crna smrt", načini zdravstvene zaštite i preventive, lekovi i lekovito bilje).

Putovanje i trgovina (hodočašća - sveta mesta, misionari, putujući trgovci, značajni sajmovi).

Svakodnevni život u srpskim zemljama srednjeg veka

Način ishrane (pripremanje hrane, kućno posuđe, rekonstrukcija mogućeg jelovnika...).

Odevanje (materijali i tkanine, sklavina - osnovna garderoba Južnih Slovena, razlika u odevanju među pripadnicima različitih društvenih grupa, nakit, preodevanje u odeću suprotnog pola i u životinjske kože u vreme poklada i karnevala...).

Stanovanje (građevinski materijali, način gradnje, izgled objekata i organizacija prostora kuće, higijena kuće...).

Lečenje (lična higijena, tehnike lečenja, različiti melemi, lekovito bilje, manastirske bolnice - Hilandar, Studenica...; čudesna isceljenja, vradžbine...).

Životni ciklus (rođenje, krštenje, brak, svadba, smrt, sahrana).

Srpska srednjovekovna porodica (položaj muškarca, žene i deteta u porodici i lokalnoj zajednici).

Obrazovanje (širenje osnovne pismenosti u lokalnim sredinama - parohijski sveštenik kao učitelj pisanja i čitanja, manastiri kao centri pismenosti i visokog obrazovanja, značaj Hilandara).

Društveni život (osnovni praznici zajednice, različiti oblici zabavnih aktivnosti, gozba, ples - kolo, igra, panađuri, crkvene slave, sabori, glumci, žongleri, muzika, muzički instrumenti, narodne pesme dugog stiha - bugarštice, viteške igre, konjičke trke, borbe životinja...).

Naselja (osnovni tipovi naselja - selo, trg, grad, rudarsko naselje; primeri Kotora, Novog Brda, Skoplja, Prizrena, Beograda, Smedereva...).

Život na selu (osnovni ritmovi agrarne proizvodnje, osnovna obeležja srednjovekovne zemljoradnje, vinogradarstva i stočarstva, poljoprivredni alati - ralo, plug, srp, kosa, motika, mlinovi, čuvanje i skladištenje hrane - žitne jame i sl.).

Vojska (način ratovanja, vojna tehnika, značaj utvrđenja i kula).

Putovanje i trgovina (kovanje novca i njegov značaj, osnovni pravci trgovačkih puteva: pravci Morava - Vardar i Drina - Polimlje, pomorske veze - odnosi sa Kotorom i Dubrovnikom i drugim primorskim gradovima).

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA

Program za šesti razred je koncepcijski postavljen da predstavlja smisaonu celinu koja istovremeno otvara mogućnosti za dalji razvoj i nadogradnju sadržaja u programima ovog predmeta za sedmi i osmi razred, a oslanja se na sadržaje iz petog razreda. Sastoji se iz tri tematske celine.

Prva celina se može odrediti kao bazična, jer svi programi za ovaj predmet od petog do osmog razreda njome započinju. Sadržaji u okviru ove teme namenjeni su preciznijem određivanju pojma svakodnevni život, kao i objašnjavanju značaja proučavanja svakodnevnog života ljudi u prošlosti.

Druga je fokusirana na samo jedan sadržaj svakodnevnog života. U šestom razredu ta tema je Grbovi i zastave nekad i sad, koja se obrađuje polazeći od sadašnjosti koja je učenicima poznata ka sve daljoj prošlosti.

Treća tematska celina se bavi različitim aspektima svakodnevnog života u određenom vremenskom periodu. U šestom razredu to je srednji vek, čime se obezbeđuje veza sa proučavanjem istorijskih događaja u okviru obaveznog predmeta istorija.

Podelom na pomenute tematske celine, učenicima je omogućeno da se u bilo kom razredu opredeljuju za ovaj izborni predmet po prvi put, a da propušteni program(i) ne predstavljaju ozbiljniju prepreku. Oni učenici koji izaberu da tokom čitavog drugog ciklusa osnovnog obrazovanja i vaspitanja pohađaju ovaj predmet ovladaće najvažnijim pojmovima i pojavama, koje čine svakodnevicu ljudi u rasponu od praistorije do savremenog doba, a sa sadržajima četiri teme (po jedna za svaki razred) biće detaljnije upoznati.

Iako je ceo program okrenut prošlosti, neophodno je da se tokom rada sa učenicima vrši stalna komparacija sa savremenim dobom, čime se potencira shvatanje kontinuiteta u razvoju ljudi i društva. Sadržaji se, takođe, obrađuju i kroz dimenziju lokalno - globalno, gde učenici imaju priliku da svoj zavičaj bolje prouče u odnosu na zadatu epohu.

U sadržaju programa date su osnovne tematske celine, a nastavnik ima slobodu da kreira konačnu verziju programa za svaku grupu sa kojom radi, uvažavajući interesovanja učenika i ciljeve i zadatke predmeta. Početni časovi, kad se učenici međusobno bolje upoznaju jer najčešće pripadaju različitim odeljenjima, pogodni su da se razgovara i o izboru sadržaja. Navodeći interesantne istorijske činjenice ili pitanja (kako su u prošlosti ljudi popravljali zube, kako su znali koliko je sati...?), nastavnik pobuđuje učeničku radoznalost i motiviše ih da se opredele za neke od ponuđenih sadržaja. Odgovornost nastavnika je da, zatim, te sadržaje uobliči u konkretne nastavne teme, koje će biti obrađivane na časovima.

Tako dobijeni materijal osnov je za dalji rad nastavnika, planiranje aktivnosti i pripremu za čas. Poželjno je da nastavnik postigne da planirane aktivnosti imaju definisanu strukturu, koju odlikuju fleksibilnost i adaptibilnost. U pripremnoj fazi nastavnik treba da prikupi dovoljan broj informacija o sadržajima na kojima će raditi sa učenicima, ali će konačni obim informacija biti određen učeničkim potrebama i mogućnostima da ih pripreme i prime. Nastavnik je taj koji ne dozvoljava da dominira preterana faktografija, a nastoji da se postigne funkcionalnost znanja i povezanost činjenica u smisaone celine. On na različite načine podstiče osamostaljivanje učenika u prikupljanju i sređivanju istorijskih podataka, usmerava ih na različite izvore informacija i podučava ih kako da se prema njima kritički odnose. Na taj način se neguje istraživački duh i ljubav prema nauci i podstiče mišljenje zasnovano na proverenim činjenicama i argumentima.

Osnovni pristup u radu jeste interdisciplinarnost i savlađivanje novih i nepoznatih činjenica pomoću onih bliskih i poznatih. U okviru ovog predmeta postoje velike mogućnosti za integraciju školskog i vanškolskog znanja učenika, za izlazak iz okvira školskih udžbenika i učionice, uključivanje roditelja i sugrađana koji poseduju znanja, kolekcije, knjige, filmove i drugo što može da pomogne u realizaciji programa.

Nastavnik svakoj nastavnoj jedinici pristupa kao posebnom obrazovnom i didaktičkom problemu za koji zajedno sa učenicima pronalazi odgovarajuća rešenja. Uvek treba težiti kombinovanju različitih metoda rada (kratka predavanja, gledanje filmova, čitanje knjiga, diskusije, analiza pisanih izvora i slika, posete arheološkim i istorijskim lokalitetima, pravljenje upotrebnih predmeta iz prošlosti...). Posebno je prikladno organizovati učenike u timove, gde se centralni zadatak rešava tako što svako ima svoj pojedinačni radni zadatak i ulogu u timu.

U izvođenju nastave aktivnost učenika je najvažnija, bez obzira na izabrane metode rada. Nastavnikova je uloga da organizuje nastavu, pruži pomoć učenicima u radu (od davanja informacija do upućivanja na izvore informacija) i da podstiče interesovanje učenika za predmet. U toku svih aktivnosti treba ohrabrivati razmenu informacija, kako između učenika i nastavnika, tako i između samih učenika.

Kvalitet nastave unaprediće upotreba različitih nastavnih sredstava kao što su: ilustracije, dokumentarni i igrani video i digitalni materijali, arheološki materijal ili kopije nalaza, posete kulturno-istorijskim spomenicima, kompjuterske igrice koje se zasnivaju na rekonstrukciji društva iz prošlosti i dr.

Domaći zadaci imaju svoje opravdano mesto u realizaciji ovog programa. Ukoliko se dobro postave, neće dodatno opteretiti učenike niti kod njih izazvati odbojnost. Razlog za uvođenje domaćih zadataka ne proizilazi iz malog fonda časova i obimnog gradiva, već iz samog cilja predmeta. Domaći zadaci će u velikoj meri doprineti da se učenici osamostale u istraživačkim aktivnostima i prikupljanju podataka, posebno kada se usklade s interesovanjima učenika (ne treba svi učenici da imaju isti domaći zadatak). Mnoge domaće zadatke učenici mogu raditi u paru ili manjoj grupi, uz pomoć porodice, za vreme raspusta, što su nedovoljno iskorišćeni modaliteti u radu s učenicima.

Kao i kod drugih izbornih predmeta gde ocena ne utiče na školski uspeh, ocenjivanje dobija nešto drugačiju dimenziju. Za ovaj predmet klasično pismeno i usmeno ispitivanje znanja nije pogodno. Svaka aktivnost je prilika da se učenik oceni. Nastavnik prati celokupni rad učenika i nagrađuju sve njegove aspekte. Pored stečenog znanja o svakodnevnom životu ljudi u prošlosti, nastavnik treba da nagradi i učešće i posvećenost aktivnostima nezavisno od postignuća. Ocena je odraz individualnog napredovanja deteta i podsticaj za njegov dalji razvoj.

Kako je sadržaj predmeta povezan sa svim oblastima života (ishrana, odevanje, obrazovanje, lečenje, proizvodnja, zabava...), učenici imaju priliku da savlađivanjem programa ovog predmeta dobiju brojne informacije značajne za svoj budući profesionalni razvoj. Nastavnik treba da ima u vidu i ovaj aspekt predmeta i, ukoliko kod nekog učenika prepozna posebno interesovanje za određene sadržaje, treba da mu ukaže kojom profesijom bi se mogao baviti, odnosno u kojoj srednjoj školi se stiču znanja i zvanja za određenu oblast.

Da bi se zadaci nastave što potpunije ostvarili, trebalo bi da postoji korelacija s drugim obaveznim i izbornim nastavnim predmetima kao što su istorija, geografija, srpski jezik, likovna kultura, muzička kultura, crtanje, slikanje i vajanje, šah, verska nastava, građansko vaspitanje... Učenici koji su u prvom ciklusu osnovnog obrazovanja i vaspitanja obradili programe izbornog predmeta narodna tradicija mogu biti dragoceni pomagači nastavniku jer po načinu rada, a delimično i po sadržaju, postoji srodnost između ova dva predmeta.

Na kraju školske godine, kao mogućnost da se sistematizuje i rekapitulira usvojeno znanje, može se organizovati izložba/priredba kojom bi učenici pokazali stečeno znanje, kao i materijale i predmete koje su prikupili izučavajući ovaj izborni predmet. Ovakve izložbe/priredbe zahtevaju od nastavnika da planira časove na kraju školske godine za njihovu pripremu.

Posebni zahtevi

GRBOVI I ZASTAVE NEKAD I SAD

Kroz obradu ove tematske celine učenici treba da se upoznaju sa pojmom zastava i grbova, njihovom funkcijom i varijetetima u kojima su se pojavljivali do našeg vremena. Proučavanje ove teme može da započne analizom zastava i grbova iz sadašnjosti, koji su učenicima poznati i dostupni.

Grbovi, čiji se nastanak, u savremenom smislu, vezuje za XII vek, imaju svoje korene u čovekovoj iskonskoj potrebi da upotrebne predmete obeležava i ukrašava. Izučavanjem grbova može se mnogo saznati o nekom istorijskom periodu na određenom prostoru jer je jezik heraldike vrlo precizan.

Proučavajući zastave učenici treba da saznaju da su one bile u nekom obliku u upotrebi i kod naroda starog veka i da su tokom celokupne dosadašnje istorije opstajale sa istom namenom - da izraze pripadanje ili da prenesu određeni signal ili poruku.

Učenici mogu i sami pregledom zastava iz prošlosti i sadašnjosti da identifikuju koji su se simboli često koristili i sa kojom namerom (lavovi i orlovi kao odraz snage, mačevi kao izraz borbenosti, krst kao odraz verskih uverenja...). Za analizu je interesantna i zastava Olimpijskih igara sa simbolikom pet ukrštenih krugova, kao i zastave koje nose simbole iz biljnog sveta kao što je japanska carska zastava sa cvetom hrizanteme, kanadska sa listom javora, ili zastava Ujedinjenih nacija sa maslinovom grančicom kao simbolom mira.

U skladu sa navedenim Načinom ostvarivanja programa favorizuje se istraživački, samostalni rad učenika, ali je i svaki drugi način rada dobar ako doprinosi razumevanju nastavnih sadržaja i pomaže u traganju za odgovorima na pitanja: zašto se u svakoj zemlji skrnavljenje državne zastave smatra za prestup, zašto su na svim državnim ustanovama grb i zastava, zašto na velikim takmičenjima pobednici šire zastave svoje zemlje, zašto se na sahranama ljudi koji su nečim zadužili zemlju njihovi kovčezi obmotavaju zastavom...

Posebnu pažnju treba posvetiti analizi srpskih zastava i grbova kroz istoriju kada se učenici mogu upoznati i sa njihovom simbolikom i značenjem.

Učenici šestog razreda, kod kojih se prirodno sve češće pojavljuju pitanja samospoznaje (Ko sam ja? Kome pripadam? Ko su moji preci...?), ulaze u fazu razvoja koja ih vodi ka finalizaciji formiranja identiteta i integriteta. Priča o zastavama i grbovima može pozitivno doprineti tom aspektu razvoja, naravno, ukoliko počiva na principu poštovanja sopstvenih, ali i tuđih znamenja.

Učenici rad na ovoj temi mogu upotpuniti kreiranjem grba koji bi na neki način izrazio grupu okupljenu oko ovog izbornog predmeta. To bi doprinelo jačanju kohezije u grupi, što je vredan usputni dobitak izučavanja ovog predmeta. Učenicima, takođe, može biti atraktivna aktivnost na osmišljavanju zastave za neku hipotetičku državu, a od radova se može napraviti izložba.

SVAKODNEVNI ŽIVOT U SREDNJEM VEKU

Nastavni sadržaji preporučeni u ovoj temi daju mogućnost učenicima da steknu jasniju sliku o srednjem veku. Najveći deo prošlosti pripada običnim ljudima, koji su nam po mnogo čemu veoma bliski. Taj "običan" i uglavnom "bezimeni" svet pojedinaca i lokalnih zajednica (sagledanih kao opozicija centru) čini zapravo istoriju sveta, koju klasična istorija, politički i događajno usmerena, predstavlja samo kroz istoriju država, vladara i vladajućih elita. Upoznavanjem sa svakodnevicom u srednjem veku, kao i u bilo kojoj drugoj istorijskoj epohi, učenicima će se ukazati brojne sličnosti i razlike s današnjim vremenom.

Uočavanje sličnosti i razlika ima dva osnovna cilja. Prvo, učenicima će se apstraktnost istorijske nauke o istorijskim procesima i davno iščezlim državama i kulturama približiti kroz "konkretizaciju" prošlosti u pojavi svakodnevice običnih ljudi prošlih vremena. Time se kod učenika stvara svest da je prošlost nekada bila nečija sadašnjost, kao što i naša svakodnevica veoma brzo postaje prošlost. Drugo, u dijalogu sa različitim i drugim, učenici će moći da potpunije sagledaju neposredno okruženje i društvo u kome žive, kao i sebe same. Na taj način, doći će do proširivanja stečenih znanja, a u isto vreme proces formiranja svesti o samom sebi i okolnom svetu biće upotpunjen saznanjem o razvoju i usavršavanju kulturnih odlika različitih zajednica, koje najčešće odgovaraju promenama njihovih društveno-ekonomskih sistema. Time bi trebalo da se kod učenika podstakne razvoj veštine posmatranja, upotrebe komparativnosti i kritičkog sagledavanja njegovog sopstvenog okruženja i sadašnjice.

ODABRANA LITERATURA:

V. Bikić, Srednjovekovno selo, Beograd 2007.

Dž. Bingam, Veliko istraživanje - Zamkovi, Beograd 2005.

M. Blagojević, Srbija u doba Nemanjića, Beograd 1989.

S. Bojanin, Zabave i svetkovine u srednjovekovnoj Srbiji (od kraja XII do kraja XV veka), Beograd 2005.

A. Veselinović, R. Ljušić, Srpske dinastije, Novi Sad 2001.

K. Gravet, Vitezovi, Beograd 2006.

N. Đuranović, Srednjovekovna Srbija, Novi Sad 2006.

Istorija privatnog života I, od Rimskog carstva do 1000. godine, priredili F. Arijes i Ž. Dibi, Beograd 2000.

Istorija privatnog života II, od feudalne Evrope do renesanse, priredili F. Arijes i Ž. Dibi, Beograd 2001.

K. Kanduri, Veliko istraživanje - Istorija, Beograd 2005.

Ž. Le Gof, Čovek srednjeg veka, Beograd 2007.

Leksikon srpskog srednjeg veka, priredili S. Ćirković i R. Mihaljčić, Beograd 1999.

F. Mekdonald, Ne bi ti se svidelo da budeš srednjovekovni vitez, Beograd 2004.

M. Milićević, Grb Srbije: razvoj kroz istoriju, Beograd 1995.

D. Mrđenović, A. Palavestra, D. Spasić, Rodoslovne tablice i grbovi srpskih dinastija i vlastele, Beograd 1987.

R. Radić, Strah u poznoj Vizantiji I-II, Beograd 2000.

R. Radić, Vizantija - purpur i pergament, Beograd 2006.

R. Radić, Carigrad - priče sa Bosfora, Beograd 2007.

F. Džajs, Vitezovi kroz istoriju, Beograd 2003.

F. Džajs, Dž. Džajs, Život u srednjovekovnom gradu, Beograd 2004.

F. Džajs, Dž. Džajs, Život u srednjovekovnom zamku, Beograd 2005.

F. Džajs, Dž. Džajs, Život u srednjovekovnom selu, Beograd 2006.

(1 čas nedeljno, 36 časova godišnje)

- razvijanje sposobnosti učenika za opažanje kvaliteta svih likovnih elemenata

- stvaranje uslova da učenici na časovima u procesu realizacije sadržaja koriste različite tehnike i sredstva i da upoznaju njihova vizuelna i likovna svojstva;

- razvijanje sposobnosti učenika za vizuelno pamćenje i povezivanje opaženih informacija kao osnove za uvođenje u vizuelno mišljenje;

- razvijanje osetljivosti za likovne i vizuelne vrednosti, koje se stiču u nastavi, a primenjuju u radu i životu;

- razvijanje motoričkih sposobnosti učenika i navike za lepo pisanje;

- podsticanje interesovanja i stvaranje potrebe kod učenika za posećivanjem muzeja, izložbi, kao i za čuvanje kulturnih dobara i estetskog izgleda sredine u kojoj učenici žive i rade;

- stvaranje uslova da se upoznavanjem likovnih umetnosti bolje razumeju prirodne zakonitosti i društvene pojave;

- omogućavanje razumevanja i pozitivnog emocionalnog stava prema vrednostima izraženim i u delima različitih područja umetnosti;

- razvijanje sposobnosti za prepoznavanje osnovnih svojstava tradicionalne, moderne i savremene umetnosti.