ЧЕВИРМЕНИН ЬоЗЕТИ
Санъръм Аветаранян’ън ьойкюсюню Риджхард Сджхäфер’ин сонландърдъğъ шекилде бъракамаяджаğъм. Сджхäфер, Аветаранян’ън анлаттъğъ ьойкюнюн дъшъна чъкарак юзеринде ийи дюшюнюлмемиш сонучлар еклемесинин янъ съра, окуйуджуларънъ садедже белирли бир груп Хъристиянла сънърламая чалъшмактадър. Сонуч оларак китабън капсамънъ, Аветаранян’ън чалъшмаларъна, мюжделеме чалъшмаларъна ве генел анламдаки мюжделеме хизметине даралтмактадър. Бу бир айъптър чюнкю герчекте Аветаранян’ън герчек кимлиğини янсътмактан узаклашмактадър. Аветаранян, чок сечкин бир табакадан гелип Иса’йъ излейен, истер кенди улусундан истер кенди дервиш тарикатъндан бир кимсейле, истер трендеки генч кадънла вея фарклъ бир мезхеби я да гечмиши олан хер чешит Хъристиянла, хер тюр инсанла чок рахат илетишим курабиледжек дурумда олан бир адамдър. Ики улус арасъндаки зулюмлер йюзюнден узун бир сюредир девам еден бир дюшманлъğън олдуğу бир дьонемде, бу кишинин Ерменилерле илишки курабилмеси ве хатта онлардан якън достлара сахип олабилмеси башлъбашъна бир муджизедир. Сджхäфер’ин “ресмин тюмюню гьорме”деки ъсрарджълъğъ, Аветаранян’ън хаятънъ олуштуран кючюк шейлери гьормезден гелир ойса Танръ’нън Еğеменлиğинин чоджукларъ кючюк шейлерин, уфаджък тохумларън, сърадан башлангъчларън ьонемини билмелидир. Бу анламда китабън ен гючлю месажъ, дюрюст ве сърадан бир анлатъмла ифаде едилмиш, Иса’нън герчеğине танъклък етмек юзере кенди гюджюйле анътлашаджак олан ве садедже Мюслюманлара деğил ама херкесе сесленен Аветаранян’ън яшам ьойкюсюдюр.
Пеки Аветаранян’ън яшадъğъ ве чалъштъğъ базъ бьолгелерде не гиби олайлар олмушту? Хер не кадар ярдъмъйла базъ тъбби хизметлер сюрдюрюлмюш олса да, (Фред Гоодселл’ин сьозлерийле) Биринджи Дюня Савашънън тахрибатъ Американ Боард’у Анадолу’даки чалъшмаларъ бъракмая меджбур кълмъштъ ама гюнюмюз Тюркийе’сине кадар биле варлъкларънъ сюрдюребилдилер. Мюжденин бир гюн бу топракларда ьозгюрдже дуйурулабилмеси ичин дуа етмек юзере Тюркийе’нин доğусуна хер йъл бир чок груп гьондерен Хъристиян бир курулушун варолдуğуну дуйдум.
Хем Мюслюманларън хем де Комюнистлерин аякланмаларъна раğмен, сонунджусу 1939’да кенттен айрълмая меджбур кълънана дек Исвечли мюждеджилер Кашгар’да ве чевресиндеки чалъшмаларъна девам еттилер. Бу чалъшмалара Ярканд’даки тъп хизметлери де дахилдир. Анджак о заманда бьолгеде чоджуклар харич икийюзден фазла Хъристиян вардъ ве хемен хемен хепси Тюрклер арасъндан иман еден кимселерди. Йерел Тюркче язън есерлеринде олдуğу гиби, Кашгарджа Йени Ахит’и дилин деğишимийле гюнджеллештиререк яйъмламайъ да онлар сюрдюрдюлер. 1938’де тюм Кутсал Китап’ъ доğу Тюркчесинде яйъмлама фикри гюндеме гелди, бу проже 1950лерин илк йълларънда тамамландъ. Бундан сонраки хедеф, Чинли йерел Хъристиянларън Кутсал Китап’ъ доğу Тюркчесини конушан кишилере улаштърмасъ олду.
Доğу Тюркчеси вея даха уйгун бир ифаде иле Уйгурджа Йени Ахит чевирисине 1980’лерде башландъ ама онбеш йъл бойунджа олдукча яваш бир илерлеме кайдетти, бунун себеби де генелликле узманларън кенди араларънда анлашамамазлъкларъ ве Аветаранян’ън бу прожейи йюрютюркен каршълаштъğъ зорлуклардъ. Анджак тюм бу сорунлар ашълдъ ве Йени Ахит’ин бу дилде чок якънда яйъмланаджаğънъ гьорме юмидимиз диридир. Юзюлерек белиртейим Аветаранян’ън Кашгарджа Йени Ахит чевириси ески Арап алфабеси иле басълдъğъндан долайъ, чевирийи окуябиленлерин садедже узманлар олдуğуну ьоğрендим. Аветаранян’ън чевириси ве девамънда Исвечли мюждеджилерин сюрдюрдюğю чалъшмалар, ен сон япълан Уйгурджа Йени Ахит чевирисинде хич бир шекилде инджеленмеди ве кулланълмадъ.
Анджак Аветаранян’ън Булгаристан’даки чалъшмаларъ, бу юлкедеки Тюрклер арасънда харика бир иш япълмасъна каткъда булунду я да ен азъндан тохумларън атълмасъна ярдъмджъ олду, бу ишин сонучларъ кендини гюнюмюзде биле белли едер. Америкалъ ве Алман мюждеджилер Булгаристан’даки чалъшмаларънън Икинджи Дюня Савашъна кадар сюрдюрдюлер ве девамънда комюнистлерин йьонетими еле алмасъйла чалъшмаларъ сона ерди. Мюждеджилерин чалъшмаларънън енгелленмесине раğмен, мюжденин яйълмасъ иши девам етти. Тюрк иманлъларън 1950лерден сонра евлерде топланмая башладъкларъ ве комюнист режимине раğмен бир арая гелмейи сюрдюрдюклери билинмектедир. Бу юлкеде 1990 сюресиндже Тюрк Хъристиянларън сайъсънда инанълмаз бир артъш олмуштур.
Лиане Мистеле, Булгаристан’даки Тюрклерин “ев килиселерин” биринджисинин курулуш ьойкюсюню актармактадър (Бкз. Джхристлиджхе Гемеинден унтер дер тюрисджхспраджхиген Миндерхеит ин Булгариен. Еин Беитраг зум ьокуменисджхен Лернен им Религионсунтерриджхт, с.110-112). Кузенийле ойун ойнаркен гьозюне таш гелип яраланан онюч яшъндаки бир Мюслюман еркек чоджуğу, докторларън такма джам гьоз кулланмасъ геректиğини сьойлемелерине раğмен тамамен шифа булмушту. Бабасъ Иса’я иман едели бир кач йъл олмушту ама аннеси иманлъ деğилди. Бабасъ, анне иле бирликте чоджуğун гьозюнюн ийилешмеси ичин Иса исминде дуа етмишти. Чоджуğун гьозю гидерек ийилешмектейди ьойле ки йирми гюнюн ардъндан хастанеден чъкабилди. Йъллар сонра чоджук аскерлик гьореви ичин муайене олмак юзере гиттиğинде, гьозю йюзде йюз гьормектейди. Чоджуğун шифа булмасънън герисинде ве комшуларда яраттъğъ якънлашма иле анне бабасънън евинде бир килисе олушмая башладъ. (анджак чоджуğун бу сърада Хъристиян олмадъğънъ белиртмемиз герекир.)
Кенди адъма Аветаранян’ън яшам ьойкюсюнюн не кадар деğерли олдуğуну, хер не кадар беним денейимлерим онункилер кадар йоğун олмаса да единдиğи базъ теджрюбелерин бенимкилерле не кадар бензештиğини ифаде едемем. Бен де чоджуккен ичинде йетиштирилдиğим Рома Католик инанджънъ бърактъм ве буну япмактаки амаджъм садедже Иса’нън герчеğине, мюжденин хаберине ве онун “бени изле” дийен чаğръсъна янът вермекти. Иса бизим ьонюмюз съра гидер, биз де ону излериз. Гидеджеğимиз йери билмейиз ама затен бунун ьонеми йоктур. Ону излериз чюнкю бьойле япмак доğрудур. Иса ийидир ве куртулуш она гювенмектир.
Бу ьойкюнюн херкес ичин олдуğуну дюшюнмеме раğмен, юмидим бир гюн Тюрк халкъна да улашмасъдър. Аветаранян’ън арзусу ве юмиди, мюжденин кенди халкъна улаштъğънъ гьормекти ве кенди яшам ьойкюсю бу халка улашмакта биразджък ярдъм едебилирсе онун яшам ьойкюсюне ен гюзел сон бу олур. Сон бьолюмю анджак Иса язабилир. Ве бунун ичин Иса’я гювеним тамдър. Узун бир сюре гечмиш олабилир ама хич бир заман геч калънмъш деğилдир.
“Танръ имхал едер ама ихмал етмез.”148
Сподели с приятели: |