§ 109.Гъаншарвалин табигъ предложение кайи ктикьу табигъ предложенйир

Гъаншарвалин табигъ предложениейи кIулин предложениейиъ хабар туврайи ляхнихъди дюз дяргъюрайи, дидиз аькси вуйи фикир ачухъ апIури шулу ва фтиз дилигди? кIуру суалназ жаваб тувру.

Гъаншарвалин табигъ предложение кIулин предложениейик чан сказуемое вуйи глаголин –ра союз хъайи шартIнан наклонениейин формайиинди кибтIру. Бязи дюшюшариъ думу чан сказуемое вуйи деепричастиейииндира кибтIру. Мицисдар дюшюшариъ деепричастие гизафси текрар вуйиб вуди шулу. Месела: Йигъ ригъ алиб вушра, чIат аьхъюди вуйи. Халу хулаъ ади, дугъан чуччу адар гъапунчуз. Узу чаз дупнура ади, думу сумчриз гъафундайи.

326-пи илчIихуб. Гъаншарвалин табигъ предложение кIулин предложениейихьан жара апIинай, дидихьна суал дивай.

1.Лап аьхъю кьюрд гъабхьнушра, мани хьадукар улубкьу. 2.ЧIуру гафар чаз кIури гъахьнушра, кьаби баб хътакдар (Халкьд.). 3.Саб ваз гъубшнушра, кьаби бабхьан гьяйвнин гьякьнаан гьерхрур гъашдар (Халкьд.). 4.Симир гъуш гизаф ярхлаз дубшнашра, люкь, зарбди тIибхури, дидиз багахь шулайи (Халкьд.). 5.Хябяхъ дубхьнашра, гъюляригъ хайлин адмийир хъимийи (Халкьд.). 6.Ригъар дарапIиш, кьадар уч апIуз хъуркьидархьу (Халкьд.). 7.КучIляхри хатIайиан дюз гаф гъапишра, дугъахъ фужкIа хъугъурдар (Халкьд.). 8.Йиз балихьна фукьан гьюрмат ашра, узу думу бабахьна кьяляхъ гъидарза (Халкьд.).

I. 1.Ригъ гъапIиш, хяраз гъягъидихьа (шартIнан). Ригъ гъапIишра, хяраз гъягъидархьа (гъаншарвалин).

2.Даттари уьъйир гъапIиш, ярквраз гъягъидихьа. – Даттари уьъйир гъапIишра, ярквраз гъягъидархьа.

3.Зурба мархь гъубгъиш жил ламун хьиди. – Зурба мархь гъубгъишра, жил ламун хьидар.

II. 1.Аьхъюшнар имдайи, амма дагъларик йифар кайи. – Аьхъюшнар имдашра, дагъларик йифар кайи.

2.Узу ужуди урхураза, амма ич курснаъ узузтIанна ужудар кьиматар айидар а. – Узу ужуди урхурашра, ич курснаъ узузтIанна ужудар кьиматар айидар а.

3.Шид цIибди хъайи, амма рягъин либхури имийи. – Шид цIибди хъашра, рягъин либхури имдайи.

328-пи илчIихуб. Исихъайи кIулин предложенйирихъ жюрбежюр табигъ предложенйир хъаай, скобкйириъ дурарин жюре улупай.

1.Узу бютюн дюн’яйиз апIуйза саб зурба мажлис. 2.Гьюлериъ шид цIиб шуйи. 3.Чюллериъ укI цIиб шуйи. 4.Мал-марччар чIурариъ имийи. 5.Хулаъ мани шули адайи. 6.Студентар йиз гафариин рази гъахьнийи. 7.Ургам маниб дайи. 8.Майдин ваз кубкIнайи.

Натижайин табигъ предложениейи кIулин предложениейиъ хабар туврайи ляхнин натижа улупуру ва думу кIулин предложениейик –ки союздиинди ва гьаддиз, гьаддиз лигну, гьаци вуйиган кIуру союзарин гафариинди кибтIру. Месела: Кьюрдун вахт вуйи, гьаддиз гъюляригъ чвурхурайи бицIи баяртIан рякъюрадайи.

1.Мектебдин мялимарира дугъак аьхю умудар кивру, гьаддиз гюре шураз чан урхуб давам апIузра гьарган ккундийи (Журнал). 2.Наида чан ляхнихьна аьхю жавабдарвал ади янашмиш шулу, гьаддиз лигну ужудар натижйирра гъадагъуру (Журнал). 3.Наидайи аьхю педагог, профессор Р.Л.Леонидовдихь урхуру, гьаддиз дугъкан ужур музыкантра гъахьну. 4.Му республикайиъ культурайиз аьхю фикир тувра, гьаддиз Казандиъ вартIан багьа концертарин залра а (Журнал). 5.Наидайи Казандин консерваторияйиъ урхурайи, гьаддиз гьадму залиъ Наидайизра сягьнайиина удучIвуб кьисмат гъабхьну. 6.Хябяхъдихъна мархь убгъуз хъюгънийи, гьаддиз лигну узу чекмийир алахьнийза. 7.Саб йицIуб минутдилан мучIу гъабхьнийи, гьаци вуйиган аьрабйирикк ккайи гамшар ккудурчунча.

1.Даграъ шид цIиб дубхьна (гьаз?)… . 2.Гъи хябяхъган фермайиз (фтин бадали?)… гъягъюрза. 3.Лап ухди жилар гъутIурччвнийи (натижайиъ фу гъабхьнийи?)… . 4.Хулаъ маниди дайи (фтиз дилигди?)… .5.Жанаври агълиж ярквраз хъчIюбхнийи (фициб шартIниинди?)… . 6.Баяр чардхикк жин гъаши (фу себебназ?)… . 7.Дадайи риш чав дирибшнайи гьалвихъ дитри шуйи (фу метлебниинди?)… . 8.Ихь гьял чIуруб шулу (фици гъабшиш?)… .

Дурар аьхъиъ учIвиган, гьяйван, кIул ис дапIну, апIури пурхар, бай багахьна гъюз гъидритри, кьусмар йивуз гьязурди айи.

Хулаз гъурукьган, бегдин бали гагайиз чаз гъябкъюбдикан ва бикасир шуран гафарикан ктибту.

Хъа йишван бегдин хулаъ хьайир удбан бадали мил дапIнайи. Душваз гъулан хайлин хпариз гъач дупнайи. Чпиз теклиф ади хьпаз лигну, дина Периханумна кьаби бабра гъафнийи.

Милаз уч духьнайи хпари гьарсари чаин улубкьу ясан чаз гъеебхьу гьядисайикан ихтилат апуз мясляаьт гъапIу. Периханумдин нубат гъафиган, дугъу мина бегна чан бай гъюб теклиф гъапIу (Халкьд.).

113-пи дарс

§ 111.Союзар ктру ктикьу табигъ предложенйир.

Ктикьу табигъ предложенйир, союзар ва союзвалин гафар гъядарди, ялгъуз интонацияйииндира китIнади шулу. Месела: Ригъди рагъуз хъюгъну нурар – аку гъахьну гъарзар, сивар.

Союзар ктру ктикьу табигъ предложенйир союзар ктру ктикьу табигъсуз предложенйирихьан чпик кайи предложенйирин арайиъ айи аьлакьйириинди жара шула. Союзар ктру ктикьу табигъ предложенйирин аьлакьйир гьамцдар шулу:

1.Кьюбпи предложениейи сабпи предложениейиъ хабар туврайи ляхнин мяна тамам вая ачухъ апIбахъди ккатIабццуру. Месела: ГъапIундарва гьаз аннамиш: Му йиз хулаъ хьиди яв риш (Халкьд.).

2.Кьюбпи предложениейи сабпибдиъ хабар туврайи ляхнин себеб улупуру. Месела: Гъюри имдариз улиз нивкI: сар гюзел’ин ашукь вуза (Халкьд.).

3.Кьюбпи предложениейи сабпибдиъ хабар туврайи ляхнин натижа улупуру. Месела: Мина вартIан бицIир вуйи – бабаз думу учутIан гизаф ккундийи.

4.Сабпи предложениейи кьюбпибдиъ хабар туврайи ляхнин шартI ва вахт улупуру. Месела: Увхьан шулдарвухьан – узу гъягъюрза. Саб сяаьтра гъабшдар – Асланбег гьяйвниинди дуфну хъуркьу.

334-пи илчIихуб. Исихъайи союзар ктру табигъ предложенйир кидикIай. Дурарик кайи предложенйириъ арайиъ мяна жигьатнаан айи аьлакьйир тяйин апIинай.

1.Сабдинра дерд ктар мугъаз: абайи чав гъайгъу зигур. 2.Жиниди кIарзачвуз, сар – кьюриз: гьявнихъ эйсира хъайи чан. 3.Уву кIваълан магьапIан зат: тIагърушин душман ву темпел. 4.Гизаф инжиг гъахьну Эйваз: сад йигъ дар, я саб гьяфта дар – ляхниъ чахъди зат даршлу кас суфрайихьан гьич кам шулдар. 5.АпIара –ипIара, дарапIара – дирипIара (Халкьд.). 6.Кьюд йис улдучIву – гъавах гъазмайин гъваъхъан за гъабши. 7.Зурба микI хъайи – гьарарин цирклар зурба сес хъади уьргъюрайи. 8.Саб цIиб вахт арайиан гъубшдар – му дуфну саб зурба кIан – кIул адру яркврахъна ктахъу (Т.М.).

1.Деникин гъафи ухь’ина гъалхмиш гъахьи халкь – дугъ’ина. 2.Гъудужвну ихь Табасаран му лап аьжайиб женг гъабхьну (С.С.). 3.Гьаци гъапи дугъу утIурччву гюллйир (Р.Гь.). 4.Касиб дагълу шивкан гъахьунзу бабкан. Гашун йисарикан вартIан читин йисаъ ич кюлфет, гъудужвну гвачIин тму кIул’ан шуйи итIуз хачар уч апIбан гъайгъушнаъ (Р.Гь.). 5.Фурс апIуйза йиз ччвурниинди гьарган думу йиз адашдин ччвур вуйи (Р.Гь.). 6.Фуж му рякъди гъягъюр дугъан кIурбаркьан дидрихъур (Халкьд.). 7.Чвйир гизаф гъилицу, илдицу, хътицу мурариз я шид айи йишв, я батIур айи йишв гъибихъдар (Т.М.). 8.Лигур Экпер бихъур дугъаз тIун ичIиди мух имдарди кьябаъ цIибтIан хю адарди (М.Ш.). 9.Дуфну хъубкьу март аьхълушнар яваш гъаши. 10.Шагьдин метлебар удучIвундар кIулиз ляхнар албагундайи дугъан хайриз (М.М.).

1.Чвлин мархьар хьаданстар дар: … 2.Саб сяаьтра гъабхьундар, рякъюравузки: кьадар адрубкьан баррикадйир, жил’ан удучIвдарси, гьязур гъахьну (В.Гюго). 3.Яв зегьмет зяя дарибшри: … 4.Мешебегийи фикир гъапIну: … 5.БитIран мелз айир-… 6.Гаф жакьв дар- … 7.Гизаф ипIур – чIуруб ипIур, цIибди ипIур - … 8. Дерд адру кас шулдар - …

Ктикьу табигъ предложениейиъ саб кIулин предложениейихъ швнубсаб табигъ предложенйир хьубра мумкин ву. Кьюб вая кьюбдилан зиина табигъ предложенйир кайи ктикьу табигъ предложенйирин кьюб жюре шулу:

1.Вари табигъ предложенйир кIулинубдик китIнайидар;

2.Саб табигъ предложение кIулинубдик, тмуну табигъуб сабпи табигъ предложениейик ва гь.ж.

Сабпи жюрейин табигъ предложенйир китIбаз уртагъ табигъвал, хъа кьюбпи жюрейинубдиз – уртагъ дару табигъвал кIуру.

338-пи илчIихуб. Ктикьу табигъ предложенйириъ айи предложенйир чиб-чпик фици китIнаш, тяйин апIинай. Дурарихьна схемйир дюзмиш апIинай.

Чешне: 1. Аслан² школайиз гьаз гъафундайиш, учители³ му ляхнин гьякьнаан гьаз чIалкьан гъапундайиш, учуз¹ кьанди хабар гъабхьнийчуз (уртахъ табигъвал).

2.Сасдариз¹ аьгъяйи, дугъхьан² фукIа пуз даршлуб, гьаз³ гъапиш, Аьли⁴ гъафи йигъан, думу гъулаъ адайи (уртахъ дару табигъ предложение).

3.

Фила?

1.Фици йигъ адапIуруш аьгъюди адайзуз, гьаз гъапиш йиз дустарикан саркьана гъулаъ адайи. 2.Учу нирихъна гъафиган, мегьел аьхъюди имишра, ригъ удубчIвнайи. 3.Узу икриъ учIвган, баяриз узу гъяркъган, вари узухьинди гъафнийи, гьаз гъапиш узу дурариз гизаф ккундийи. 4.Саб журналиъ аьлим Фарадейин шикил гъябкъган, думу узу гъурхиган ва дид’ан узуз Фарадей аьдатнан фягьла вуди гъашиб аьгъю гъашиган, узу мюгьтал гъахьнийзу (М.Г.). 5.Шуран мяълийир гъеерхьган, шуран утканвал гъябкъган, варибдин гъаври гъаши дархи бабу чан жилирин улихь Къисхалум кIуллан алдаъбан месэла дивру (Халкьд.). 6.Юлдши, учв шлихъди шагьриз гъушнуш, чаз гизафси фу бегелмиш гъабхьнуш, чаз фу гъябкънуш – вари ктибтнийчуз.

1.Хъа асасуб – ухьу вари гьамци фила дюшюш гъахьнуш, кIваин илимбур аш, йипай (Журнал.). 2.Гьаддиз гюре йиз саб ужуб теклиф айиз: гьамушвлан гъудужвну гюрчег Кларайизра аьхю чухсагъул дупну сяаьт йирхьуб хьайиз «Лезгинкайизди» ктучIвидихьа. 3.Яркьу чюллериъ фици ляхин апIуруш фу дубзну ккадабцIуруш гьадму дурариз аьгъдайи. 4.Самури дугъахь чан чемоданра гъибтуйи эгер Самуриз гъябкънийиш фицдар улариинди дежурныйи учв гьаърайиш эгер чаз думу танишди вуйиш. 5.Гъулаъ сумчир айиган, уву курортдиз гъушнийиш, мукьан улхбар шулдайи. 6.Шагь-дагъдихьинди кIакIниин «Аьшуралдин» жихраригь гьайи баярихъди душнайи шубари гьарариккан жуккмар ккидирчну вазлин аквнахь хъирчну жуккмар хъаъри апIурайи мяълийирин сесну гьарсар жигьилвалин аьшкь кIваъ уьбхюрайи кас йисирвалиъ тIаърайи (З.Д.).

Ктикьу предложенйирик бязи дюшюшариъ сабхилди гьам ктикьу табигъсуз, гьамсана ктикьу табигъ предложенйирра кади шулу.

Мицисдар предложенйириз гъидикьну ктикьу предложенйир кIуру. Месела: Ригъ завуз за гъабши, амма гьава дабгъну ими, гьаз гъапиш аьхъю мик хъивна.

341-пи илчIихуб. Гъидикьну ктикьу предложенйириъ табигъ предложенйир фуну аьлакьайиинди китIраш, гъаврикк ккаай.

1.Гьяйвнариин алидар гъядухъна гъурукьиган, сарун хябяхъ шулайишра, акуди имийи (Т.М.). 2. Жилар гъушган вари дявдиз, хпар кIуруш ич гъулариъ гъахьну адатIури гъуйир. Зиълан элеркну дурар, касдизра даршлуси аьгъю, дийигъишра багахь духьну (М.М.). 3.Магьа саб ваз ккудубкIиган, гугар кахьуз йишв имдруган, гьадабт1у гьалав убрушви, са-сабди мурслар дисури (М.М.). 4.Фуж хъугърухъа багъри бабаз чан бай ккундар гъапну кIури, лап кIваантIан сарун мугъаз чан балкан хъял гъафну кIури. 5.Чаин ху алабхьиган, Гьясан гимбаригъинди гьергу, даршиш хуйи думу парчйир ап1рийи (М.Ш.). 6.Кьюрд гъабшиган, гъанкIрариъра йифар гъерцIну (Б.Р.). 7.Дугъан чюнгюр ккумрик кашра, симарин сесер амдаршра, дугъу киву багъдин гьаргъян бюлбюлин сес гъюра гьарган (Б.Р.). 8.Гашди айи асландихьиндина гъафландихьинди бали швур йикк гатIабхьбалан кьяляхъ, дурар йиккухъ хъимиди, гьяйвни швнубсаб чюл хътирчу (Т.М.).

342-пи илчIихуб. Гъидирчнайи пунктуацияйин ишарйир дивай. Дурар дивбан гъаврикк ккаай.

1.Радиойиан гьаму гьяфтайиъ пис микIар хъивди амсишнар хьиди тIурфнар утIурччвиди кIури мялум гъапIнийи. 2.Сач колхозникар гализ гъушиган душваъ дурарин кьан гъабхьундайи, фицики гьадму йисан галиъ цIибтIан жил дубзнадайи. 3.Сабпну мучIу гъабши гьаз гъапиш искканди гужли микIлу хъау кIару дифари зав ккебку. 4.Ляхниъ гъахьиган хъуркьувалар кIул’ан гъягъюру бязидар хъа гъадабгъу хъуркьувалра тадабхъуру дишла. 5.Фашистари танкистар кьялаъ тIау амма дурар илданси вуйи лигимлу фицики цIигъ дяви гъубху дурари аьхиризкьан хъа аьхир айиб даркIи юкIвари ригъдиси акв тувру йишваъ ва му акв гьарган чIиви кьувват вуй чаъ (Р.Гь.). 6.Хъасин узу лицуб аьгъю апIруган алдакуйзу саб-кьюб лик алдагъубси амма узу уьрхюйзу алдакбахьан дугъан мани ва гьам кьувватлу хли (Р.Гь.).

1.Предложение гъурулуш жигьатнаан ахтармиш апIуб (кпикьуб).

2.Кпикьу предложениейик кайи предложенйирин арайиъ айи аьлакьйир жигьатнаан (табигъсузвалин ва табигъвалин предложенйир) ахтармиш ап1уб.

3.Ктикьу табигъсузвалин предложенйир союзар кайидар вуйин, дарш ктрудар.

4.Табигъвалин предложение вуш, кIулин ва табигъвалин предложенйир жара апIуб.

5.Табигъ предложениейин жюре.

6.Табигъ предложение кIулин предложениейик китIбан къайда.

БикIбиинди вуйи разбор.

Эгер уву ужур гъахьиш, гъуншира ужур шулу.

Гъуншира ужур шулу (фици гъабшиш?) Эгер уву ужур гъахьиш.

(Кпикьу предложение, табигъ предложение, кIулин предложение – Гъуншира ужур шулу. Табигъ предложение – Эгер уву ужур гъахьиш. Фици гъабшиш? суалназ жаваб тувра. ШартIнан табигъ предложение. Эгер кIуру союздиинди кибтIна).

1.

Союзар кайи

Ктикьу табигъсуз предложенйир

КитIбан союзар кайи: ва, ра,гьам-гьам,-на,-ра

Кпикьу табигъ предложение

Сар касди гъапи гафар дигиш дарапIди тувбаз диш улхуб кIуру. Диш улхбахъ аьдат вуди авторин гафар хъади шулу. Месела: «Уву гьаз гъюрадарва?» - аьх дарапIди гьерхза фейтунчийихьан.

Диш улхуб гизафси диалогдин, яна кьюр-шубур касдин улхбан суратнаъди тувради шулу.

Сар касдин гафар тмунури дигиш дапIну, чан гафариинди тувбаз чап улхуб кIуру. Месела, зиихъ ухьу дубхнайи предложениейиъ айи диш улхуб чап улхбиинди дигиш гъапиш, думу гьамциб шикилназ гъюру: Фейтунчийихьа, думу гьаз гъюрадарш, аьх дарапIди гьерхза.

Диш улхбахъди гизафси кIури, дупну (пну) гафар хъади шулу.

Диш улхуб авторин гафарин кьяляхъ, кьялягъ ва улихь гъюри хьуб мумкин ву.

1.Эгер диш улхуб авторин гафарин кьяляхъ гъюраш, дидин улихь кьюб точка дивру, диш улхуб кавычкйириъ аьхю гьярфналан ккебгъну бикIуру.

Месела: Аьлди гъапи: «Ич гъулаз ашкьвар гъафну.»

2.Эгер диш улхуб авторин гафарин улхьан гъюри гъабшиш, диш улхбахъ гъюрайи ишара (запятая, гьерхбан ва дих апIбан ишара) дивру, хъа авторин гафар улихь тире дивну, бицIи гьярфналан ккергъну дикIуру. Месела: «Ич гъулаз ашкьвар гъафну», - гъапи Аьлди.

3.Эгер диш улхуб авторин гафари кьатI апIури гъабшиш, авторин гафарин улихьра кьяляхъра запятая ва тире дивру. Месела: «Ич гъулаз, - гъапи Аьлди, - ашкьвар гъафну.»

335-пи илчIихуб. Предложенйир кидикIай, дурарихъ пунктуацияйин ишарйир дивбан гъаврикк ккаай.

1. «Хъа Муса наши?» - гъапи умун сесниинди абайи. 2. «Гьадму фуж ву?» -кIури Асландихьан Мусайи гьерху. 3. «Юлдшар, ичв йишвариин деай», -гъапи Аьбдули. 4.Чапаевди гъапну: «Узу команда тувуз гъафир вуза, - хъа кагъзарихъди тамшир апIуз ваъ». 5. «ТIубжакьвлизра,- сар шаири гъапну, - гьелбет, ккунду яшайиш.» (А.Ж.). 6. «Юлдаш большевик, цIа кипуз ча, спичкйирин кьути гатIабхь»,- му ражну сарун урус чIалниинди гъулхнийи поляк (Н.Остр.). 7. «Гьясан, -гъапи Селимди, ижмишнаан Гьяснан машназ лигури, - гьаму багарихьди яв сумчир хьпанди дарин?»

Мердан уву учухъди нирихъна гъюрива

Гьелбетки гъюрза

Вуш кьан мапIан Жамализра йип Белки думура гъюр

Узуз аьгъюб думу гъюрдар

Гьаз дици кIурава

Рякъру гьялариан дугъу чпин адашдихъди ляхин апIура

Гьяйиф ужу гъабхьундар Баладар я кас Уву кьан мапIан йиз чулра хуза дуст

Ав аьбкъин Хъа кьан апIарва аьхир

Ваъ кьан апIдарза гьамусяаьтди учвухъ хъуркьурза (М.Ш.)

БикIбаъ пунктуацияйин ишарйир ишлетмиш апIбан къайдайикан вуйи саягъназ пунктуация кIуру. Табасаран чIалнаъ гьамцдар пунктуацияйин ишарйир ишлетмиш апIура: точка, дих апIбан ишара, гьерхбан ишара, запятая, точкана запятая, кьюб точка, тире, скобкйир, кавычкйир ва шубуб точка (яна гизаф точкйир).

Табасаран чIалнан пунктуация табасаран чIалнаъ предложениейин гъурулушдин хусусиятарин, предложение вая келима ушвниан адапIруган, дидин интонацияйин бинайиин алди дюзмиш дапIна.

339-пи илчIихуб. Манаф Шамхаловдин «Ху ва сул» шиърин саб пай пунктуацияйин ишарйир диври, кибикIай. Ишарйир дивбан гъаврикк ккаай.

Ху ва сул.

Гашра кади либцурай ху урсларикк

Алабхъур дидиз мурдал гъабши кIари

Бегьем аьлхъюб кубчIвну дидин кIвантIарик

УлубчIвуру гъабчIи кIардин жандкиин

Бегьем дипIну фун абцIну хъа имбу йикк

Гъабхур хуйи тяди гъулан гъирагъдиз

Дирибгъну бацу ккивру думу жиликк

Гъибтуз ккунди хъана учв гашун хьайиз

Ху хъадабкну гъафи эйсийин хулаз

Гьиву бужвам дирипIди шул фаракьат

Мюгьтал духьну эйси Я кас миди гьаз

ИпIдар гьивуб кIури гъаши аьламат

Йиккра дипIну кефйир ачухъ гъабши ху

Абхуру лап гвачIнин ахсрар ккивайиз

Хабар гъабшиб думу тяди гъябгъюру

Бужвам дипIну дабхъуз акв шайиз

Кьюб мелз кучну хуйи чав чакди кIуру

Я кас бужвам фила вушра ву йизуб

Узу душну сабасанра йикк дипIну

Лазим шулу саб цIару сирникк дабхъуб

Гьаму вахтна либцурайи сул йикк’ин

Алабхъуру хабарсузди дивнайи.

Саб дупну машгъул даршиди ипIбиин

Аьмалдар сул йиккун кIулихъ дубснайи

Сул либгуруш хъарц-хъурц апIури саб ху

Гъюри рябкъюр диш дапIну чан багахьна

Диди тяди кIуру саб гаф абгуру

Гьич му хуйи дарапIрубси саб шакра

Хъубкьу хуйи лап хъял кади му сулаз

КIуру Я сул яв аьжал хъутIубкьнайин

Я ху яваш кьюб гаф апин сикинди

Саб дупну йиз хал ккидипуз кьаст мапIан.

340-пи илчIихуб. Аьдати предложенйирин аьхирарихъ, обращенйирихъ, междометйирихъ, саб жинснан ва жара ап1ру члнарихъ, аралугъ гафарихъна предложенйирихъ ва ктикьу предложенйириъ дивру пунктуацияйин ишарйир кади гьарсаб дюшюшназ предложение дюзмиш апIинай.

341-пи илчIихуб. Табасаран чIалнан пунктуацияйин жюрбежюр ишарйир ишлетмиш апIуз шлуганси, ичв уьмрикан ихтилат дюзмиш апIинай.

118-пи дарс