Текст и таблици от стр.44 в учебника

Текст и таблици от стр.44 в учебника

×óæäåñòðàííè èíâåñòèöèè â îáëèãàöèè ïî ÇÓÍÊ

Ïðåç ì. àïðèë 1997 ã. íàä 10% îò âúòðåøíèÿ äúëã âúâ âàëóòíè îáëèãàöèè ïî ÇÓÍÊ ïðåìèíàõà â ðúöåòå íà ÷óæäåñòðàííè èíâåñòèòîðè. Ñòàâà âúïðîñ çà çàêóïåíè äúëãîñðî÷íè îáëèãàöèè ñ îáù íîìèíàë îò 98 ìëí. ù.ä. Öåíàòà, ïðè êîÿòî ñà ïðèäîáèâàíè ïàêåòè îò òåçè öåííè êíèæà, âàðèðà ìåæäó 45,5 è 47,5 öåíòà çà ù.ä.1

————————

————————

Ïî ìíåíèå íà áúëãàðñêè áàíêîâè ìåíèäæúðè, â Ëîíäîí å ñúçäàäåí ôèíàíñîâ ïóë ñ ó÷àñòèåòî íà ïúðâîêëàñíè ìåæäóíàðîäíè èíâåñòèöèîííè áàíêè è ôèíàíñîâè ãðóïèðîâêè. Ïóëúò ðàçïîëàãà ñúñ 100 ìëí. ù.ä. çà èíâåñòèðàíå â äúëãîñðî÷íè èíñòðóìåíòè íà áàëêàíñêèòå ñòðàíè, êàòî çà Áúëãàðèÿ å çàäåëåíà îêîëî 1/4 îò îáùàòà ñóìà.

Îò îñîáåíà âàæíîñò å äúðæàâàòà äà ñòèìóëèðà îíåçè êóïóâà÷è íà îáëèãàöèè ïî ÇÓÍÊ, êîèòî èìàò íàìåðåíèå ñ òÿõ äà çàêóïÿò ñîáñòâåíîñò, à íå èíâåñòèòîðèòå, ïðåñëåäâàùè åäèíñòâåíî âèñîêè äîõîäè. Òàêà ùå ñå ïðåäîòâðàòè èçòè÷àíåòî íà êàïèòàëè è ùå ñå ñòèìóëèðà íàìàëÿâàíåòî íà âúòðåøíèÿ äúëã. Çà öåëòà åäíà îò âúçìîæíîñòèòå å äúðæàâàòà äà âúçîáíîâè ïðèâàòèçàöèîííàòà ïðåìèÿ çà âàëóòíèòå îáëèãàöèè. Ïðåç 1995 ã. òÿ áåøå 40% îò íîìèíàëà, ïî-êúñíî ïàäíà äî 30%, à â ñðåäàòà íà 1996 ãîäèíà áåøå îòìåíåíà íàïúëíî. Ïî âðåìåòî, êîãàòî ïðåìèÿòà áåøå 30%, ìèíèìàëíàòà öåíà íà îáëèãàöèèòå äîñòèãàøå 90 öåíòà çà ù.ä. Òîâà ïîçâîëÿâàøå íà ÷óæäåñòðàííèÿ èíâåñòèòîð ñðåùó âëîæåíèå îò 900 õèë. ù.ä. äà ïðèäîáèå ñîáñòâåíîñò çà 1,3 ìëí. ù.ä. Àêî äúðæàâàòà ñëîæè ïðèâàòèçàöèîííà ïðåìèÿ íà âàëóòíèòå îáëèãàöèè â ðàçìåð íà 23% îò íîìèíàëà, áàíêèòå áèõà ìîãëè äà ãè ïðîäàâàò ïðè öåíà 60 äî 70 öåíòà çà ù.ä. íà èíâåñòèòîðè, ðåøèëè äà çàêóïÿò ñîáñòâåíîñò. Èëè ñ äðóãè äóìè, ñðåùó âàëóòíè îáëèãàöèè çà 600-700 õèë. ù.ä. ùå ñå ïðèäîáèâà ñîáñòâåíîñò çà 1,2 ìëí. ù.ä.

Ïðåç ì. àïðèë 1997 ã. êëîíúò íà Èíã áàíê â Áúëãàðèÿ íàïðàâè åäèí îò íàé-ãîëåìèòå óäàðè â áÿñíàòà íàäïðåâàðà ìåæäó ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè çà îòêóïóâàíå íà ñâðúõäúëãîñðî÷íè ÄÖÊ ïî âúòðåøíèÿ íè äúëã. Êëîíúò íà õîëàíäñêàòà èíñòèòóöèÿ îòêóïè îò ÁÍÁ (êàêòî áåøå ñïîìåíàòî ïî-ãîðå) ëåâîâè îáëèãàöèè, åìèòèðàíè ïî ðåäà íà ÇÓÍÊ ñ îáù íîìèíàë íàä 15 ìëн. ëâ. Öåíàòà, êîÿòî Èíã áàíê ïëàòè çà 1 îáëèãàöèÿ ñ íîìèíàë 1 ëâ. áåøå ïðèáëèçèòåëíî 0,36 ëâ. Õî­ëàí­ä­ñ­êà êðåäèòíà èíñòèòóöèÿ çàêóïè ëåâîâè îáëèãàöèè çà ñâîè êðàéíè êëèåíòè, êîèòî ùå ó÷àñòâàò â ïðèâàòèçàöèîííèÿ ïðîöåñ â Áúëãàðèÿ. Ñðåùó òåçè îáëèãàöèè êëèåíòèòå ìîãàò äà çàêóïÿò ñîáñòâåíîñò â ïðèâàòèçèðàùè ñå ïðåäïðèÿòèÿ ó íàñ è çà 9,4 ìëí. ù.ä. Ïðè ïîëîæåíèå, ÷å ðàçõîäèòå èì çà çàêóïóâàíå íà îáëèãàöèèòå ñà îáùî ïðèáëèçèòåëíî 3,85 ìëí. ù.ä., ïå÷àëáàòà çà êðàéíèòå èíâåñòèòîðè îò îïåðàöèÿòà ùå áúäå áëèçî 245%.

Бúëãàðñêîòî çàêîíîäàòåëñòâî ïîçâîëÿâà íà ÷óæäèòå èíâåñòèòîðè, áàíêè è ôèðìè äà îáðúùàò ïå÷àëáàòà ñè âúâ âàëóòà, äà ÿ èçíàñÿò èçâúí ñòðàíàòà, êîåòî óëåñíÿâà ñúùåñòâåíî ðåïàòðèðàíåòî íà ïå÷àëáàòà.

Äîõîäúò, îñèãóðÿâàí îò âàëóòíè äúðæàâíè îáëèãàöèè, å ìíîãî ïî-âèñîê îò äîõîäà, êîéòî ïîëó÷àâàò èíâåñòèòîðèòå â ÄÖÊ íà äðóãè äúðæàâè, êàêòî è îò òåçè, êîèòî ïðåäëàãàò êàòî äèâèäåíò ãîëåìè ÷àñòíè êîìïàíèè. Ñêëþ÷âàíåòî íà ñïîðàçóìåíèåòî ñ ÌÂÔ è ñúãëàñèåòî íà Ñâåòîâíàòà áàíêà, íà ñòðàíèòå îò Åâðîïåéñêèÿ ñúþç è Ã-24 äà îòïóñíàò íîâè çàåìè çà Áúëãàðèÿ, ãàðàíòèðàò ñèãóðíîñòòà íà ïðè­õî­äè­òå, êîèòî ÷óæäèòå èíâåñòèòîðè î÷àêâàò êàêòî îò ëåâîâè, òàêà è îò âàëóòíè îáëèãàöèè ïî ÇÓÍÊ.

Îñâåí ãîëåìèòå ïå÷àëáè íà ïàçàðà íà ÄÖÊ, ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè ïðåòúðïÿâàò ãîëåìè çàãóáè. Òàêúâ áåøå ñëó÷àÿò ñ àìåðèêàíñêàòà ãðóïà îò èíâåñòèöèîííè ôîíäîâå Íþ Ñåí÷úðè Õîëäèíã,êîÿòî çàãóáè çà 1996 ã. íàä 25 ìëí. ù.ä. îò èíâåñòèöèè â ÄÖÊ.1

————

—————-

Ïî äàííè îò þëè 1997 ã. ñóìàòà íà äúðæàíè îò ÷óæäè èíâåñòèòîðè íàøè êíèæà å áèëà ïðèáëèçèòåëíî 226 ìëí. ù.ä., êàòî 72 ìëí. îò òÿõ ñà â ÄÖÊ, åìèòèðàíè çà ôèíàíñèðàíåòî íà äåôèöèòà, à îñòàíàëèòå, ïðåèìóùåñòâåíî âúâ âàëóòíè ÇÓÍÊ-îáëèãàöèè. Делът на чуждестранните инвеститоре като държатели на деноминирани в щ.д. ДЦК, емитирани по ЗУНК към 30.11.1999 г. е 81,3 млн. щ.д. или 17,7 %

Делът н ачуждестранни инвеститори като дължатели на деноминирани в щ.д. ДЦК за м. Юни 2000 г. е 104,57 млн. щ.д. (31,37%), а за м. Август 2000 г. е 106,07 млн. щ.д. (31,83%).

ÃËÀÂÀ ÂÒÎÐÀ

ÂÚÇÌÎÆÍÎÑÒÈ ÇÀ ÈÇÏÎËÇÂÀÍÅ ÍÀ ÄÚËÃÎÂÈÒÅ ÈÍÑÒÐÓÌÅÍÒÈ Â ÏÐÈÂÀÒÈÇÀÖÈßÒÀ Â ÁÚËÃÀÐÈß

1. Çàìÿíà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò

Ïîÿâà íà ïàçàðà íà çàìÿíà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò

Ïàçàðúò íà ñäåëêè íà çàìÿíà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò ñå ïîÿâÿâà ñ èçáóõâàíå íà äúëãîâàòà êðèçà ïðåç 1982 ã., ìàêàð ÷å ïîäîáíè ñäåëêè ñà ðåãèñòðèðàíè è ïðåäè òîâà. Íåãîâîòî ðàçâèòèå ïðåç ñëåäâàùèòå ãîäèíè ñå îáÿñíÿâà ñ íàðàñòâàùîòî ðàçáèðàíå çà òîâà, ÷å ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèöèè ìîãàò äà äîïðèíåñàò çà èêîíîìè÷åñêèÿ ðàñòåæ íà ñòðàíàòà, íî ïðåäè âñè÷êî ñ ðàçâèòèåòî íà ïðîöúôòÿâàù âòîðè÷åí ïàçàð íà äúðæàâíè äúëãîâå è ñ ãëîáàëíàòà òåíäåíöèÿ êúì ñåêþðèòèçàöèÿ íà äúëãà. Òàêà íàïðèìåð â êðàÿ íà 1994 ã. îáùàòà íîìèíàëíà ñòîéíîñò íà âñè÷êè Áðåéäè îáëèãàöèè, åìèòèðàíè îò 13 äúðæàâè, äîñòèãíà 154 ìëн. ëâ.1

————————

1Âæ. Äèìèòðîâà, Ãàëèíà. Çàìÿíàòà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò.- Èêîíîìèêà, 1995, þíè, ñ. 12.

——————

Çàìÿíàòà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò å ïðîöåñ, ïðè êîéòî äúëãîâèòå èíñòðóìåíòè íà ñòðàíàòà-äëúæíèê, ñå òðàíñôîðìèðàò â èíâåñòèöèÿ â òàçè ñòðàíà. Îáèêíîâåíî òîé ñå îñúùåñòâÿâà íà íÿêîëêî åòàïà.  íàé-îáùèÿ ñëó÷àé èíâåñòèòîðúò, æåëàåù äà èíâåñòèðà â ñòðàíàòà-äëúæíèê ÷ðåç çàìÿíà, ïðåäñòàâÿ èíâåñòèöèîííèÿ ñè ïðîåêò ïðåä ñúîòâåòíèòå âëàñòè. Ñëåä êàòî ïðîåêòúò áúäå îäîáðåí, èíâåñòèòîðúò êóïóâà äúëãà èëè äúëãîâ èíñòðóìåíò íà ñòàðàòà öåíà, êîÿòî å ïî-íèñêà îò íîìèíàëíàòà ìó ñòîéíîñò è ñå ñ÷èòà, ÷å îòðàçÿâà âåðîÿòíîñòòà äúëãúò äà ñå îáñëóæâà è ïîãàñÿâà ñïîðåä äîãîâîðíèòå óñëîâèÿ. Ñëåä òîâà èíâåñòèòîðúò ïðåäñòàâÿ öåííèòå êíèæà çà ïîãàñÿâàíå, êàòî ìó ñå äàâà åêâèâàëåíòà â ìåñòíà âàëóòà, êîéòî îáèêíîâåíî ñå äâèæè ìåæäó íîìèíàëíàòà èì ñòîéíîñò è ñòîéíîñòòà èì íà âòîðè÷íèÿ ïàçàð. Íàêðàÿ èíâåñòèòîðúò èçïîëçâà òåçè ñðåäñòâà çà èíâåñòèöèÿ â ñòðàíàòà.  ðàìêèòå íà òàçè îáùà ñõåìà ïðîãðàìèòå íà îòäåëíèòå ñòðàíè ïî çàìÿíà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò ñå ðàçëè÷àâàò ñú­ùåñ­ò­âå­íî, îòðàçÿâàéêè ðàçëè÷èÿòà â öåíèòå, êîèòî òå ïðåñëåäâàò ñ òåçè ïðîãðàìè. Íåùî ïîâå÷å, ðàçëè÷èÿòà ñúùåñòâóâàò è ïî îòíîøåíèå íà îòíîñèòåëíîòî çíà÷åíèå íà îòäåëíèòå öåëè.  ðàìêèòå íà åäíà è ñúùà ñòðàíà ïðèîðèòåòèòå ïî îòíîøåíèå íà öåëèòå ñå ïðîìåíÿò ñ âðåìåòî. Ðàçëè÷èÿòà â ïðîãðàìèòå îòðàçÿâàò è ìåðêèòå, è âúïðîñèòå íà èêîíîìè÷åñêàòà ïîëèòèêà, ñâúðçàíè ñ ïðåäîòâðàòÿâàíå èëè åëèìèíèðàíå íà âúçìîæíè íåãàòèâíè ïîñëåäñòâèÿ îò ïðèëîæåíèåòî èì.

Íàé-÷åñòî öèòèðàíèòå öåëè íà ïðîãðàìàòà íà çàìÿíà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò ñà ñëåäíèòå:

- ñúêðàùàâàíå íà áðåìåòî íà äúëãà;

- ñòèìóëèðàíå íà ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèöèè è ñ òîâà òðàíñôåð íà òåõíîëîãè÷åí è óïðàâëåíñêè îïèò;

- íàñúð÷àâàíå íà çàâðúùàíåòî íà íàïóñíàëèòå ïðåäè òîâà ñòðàíàòà íàöèîíàëíè êàïèòàëè;

- íàñî÷âàíå íà èíâåñòèöèèòå êúì ïðèîðèòåòíè îòðàñëè è ñôåðè íà èêîíîìèêàòà (íàïðèìåð êúì åêñïîðòíî îðèåíòèðàíè èëè âíîñîçàìåñòâàùè ïðîèçâîäñòâà êúì èçîñòàíàëè ãåîãðàôñêè ðàéîíè, èíôðàñòðóêòóðà è ò.í.).

Ïðîáëåìè íà çàìÿíàòà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò

Ïðèëàãàíåòî íà ïðîãðàìèòå íà çàìÿíà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò å ñâúðçàíî ñ ìíîæåñòâî ïðîáëåìè. Íàé-âàæíèòå ñðåä òÿõ ñà:

- äàëè òå ñòèìóëèðàò ïðèòîêà íà äîïúëíèòåëíè èíâåñòèöèè â ñòðàíàòà èëè ïðîñòî ïðåäñòàâëÿâàò ñóáñèäèðàíå íà èíâåñòèöèè, êîèòî áèõà áèëè íàïðàâåíè ïðè âñè÷êè ñëó÷àè;

- äàëè òå íÿìà äà ñå ïðåâúðíàò â ìåõàíèçúì çà òðàíñôåð íà âàëóòíè ðåñóðñè, ïðè êîéòî ÷óæäàòà âàëóòà ñå èçïîëçâà çà çàêóïóâàíå íà äúëã ñ îòñòúïêà, êîéòî âïîñëåäñòâèå ñå ïîãàñÿâà â ìåñòíà âàëóòà, êîÿòî ñå êîíâåðòèðà îáðàòíî â ÷óæäà âàëóòà è ñå èçíàñÿ îò ñòðàíàòà. èëè ïúê ôàêòè÷åñêè ñóáñèäèðàíàòà èíâåñòèöèÿ â ñòðàíàòà ñå ïðîäàâà è ïîëó÷åíàòà ìåñòíà âàëóòà ñå êîíâåðòèðà â ÷óæäà è ñå èçíàñÿ îò ñòðàíàòà;- ïîòåíöèàëíè èíôëàöèîííè åôåêòè;

- âúçìîæíè îòðèöàòåëíè ïîñëåäèöè âúðõó ïëàòåæíèÿ áàëàíñ;

- èçâåñòíà íåñïðàâåäëèâîñò ïî îòíîøåíèå íà îíåçè èíâåñòèòîðè, êîèòî íå ñà âêëþ÷åíè â ïîäîáíè ñõåìè è ò.í.

Çà äà ìàêñèìèçèðàò ïîëçèòå è äà íàìàëÿò âúçìîæíèòå îòðèöàòåëíè ïîñëåäèöè îò êîíâåðñèîííèòå ñäåëêè íà ñòðàíèòå-äëúæíèöè è îáèêíîâåíî ðåãëàìåíòèðàò ñòðîãî óñëîâèÿòà çà òÿõíîòî îñúùåñòâÿâàíå. Òåçè óñëîâèÿ îáèêíîâåíî âêëþ÷âàò êðúãà íà èíâåñòèòîðèòå, âèäà íà èíâåñòèöèÿòà, ïðèîðèòåòíè ïî îòíîøåíèå íà ãåîãðàôèÿòà è îòðàñëîâàòà ñòðóêòóðà íà èíâåñòèöèÿòà, êàêòî è îãðàíè÷åíèÿ ïî îòíîøåíèå íà ïðåâîäà íà ïå÷àëáè è èíâåñòèöèè, èçèñêâàíèÿ çà ÷àñòè÷íî ôèíàíñèðàíå â íàëè÷íè ïàðè è ò.í.

Êðúãúò îò èíâåñòèòîðèòå ìîæå äà âêëþ÷âà êàêòî ÷óæäè, òàêà è ìåñòíè ëèöà èëè äà ñå îãðàíè÷àâà ñàìî äî åäíèòå èëè äðóãèòå.  íÿêîè ñòðàíè ñàìî ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè ìîãàò äà ñå âúçïîëçâàò îò ïðåäèìñòâàòà íà ñäåëêèòå íà çàìÿíà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò. Óñëîâèÿòà íà êîíâåðñèîííèòå ïðîãðàìè îïðåäåëÿò è âèäà íà èíâåñòèöèèòå è ïëàùàíèÿòà, êîèòî ìîãàò äà ñå îñúùåñòâÿò ïîñðåäñòâîì çàìÿíàòà ñðåùó äúëã: èíâåñòèöèè â ïðèâàòèçàöèîííè îáåêòè, â íîâè ïðåäïðèÿòèÿ èëè ïðîåêòè, ðàçøèðÿâàíåòî íà ó÷àñòèåòî âúâ âå÷å ñúùåñòâóâàùè ïðåäïðèÿòèÿ, çà ôèíàíñîâè ïðåñòðóêòóðèðàíèÿ, ò.å. çà ïîãàñÿâàíå íà çàäúëæåíèÿòà íà ïðåäïðèÿòèÿòà êúì òðåòè ñòðàíè, èíôðàñòðóêòóðíè è åêîëîãè÷íè ïðîåêòè è ò.í.

Îòðàæåíèå íà êîíâåðñèÿòà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò âúðõó ïëàòåæíèÿ áàëàíñ

Âëèÿíèåòî íà êîíâåðñèîííèòå âúðõó ïëàòåæíèÿ áàëàíñ å íååäíîçíà÷íî. Ïîëîæèòåëíîòî èì âëèÿíèå ñå ñúñòîè â òîâà, ÷å ñïåñòåíèòå ëèõâåíè ïëàùàíèÿ è ïîãàñåíèÿò ÷ðåç ñäåëêèòå äúëã ìîæå çíà÷èòåëíî äà ïîäîáðè êàïèòàëîâàòà ñìåòêà íà ïëàòåæíèÿ áàëàíñ.

Íà÷èíúò, ïî êîéòî ñå îò÷èòàò ñäåëêèòå íà çàìÿíà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò â ïëàòåæíèÿ áàëàíñ è åôåêòúò âúðõó íåãî, çàâèñÿò îò ñòîéíîñòòà, ïî êîÿòî ñå ïîãàñÿâà äúëãúò, ïðåäîñòàâåí îò ÷óæäåñòðàííèÿ èíâåñòèòîð. Êîãàòî ñå ïîãàñÿâà íîìèíàëíà ñòîéíîñò íà äúëãà, òîãàâà ðåçóëòàòúò çà ñòðàíàòà ùå áúäå íàìàëÿâàíå íà çàäúëæåíèÿòà ïî çàåìè, åêâèâàëåíòíî óâåëè÷åíèå íà ÷óæäåñòðàííèòå ïðåêè èíâåñòèöèè è íåïðîìåíåíà ñóìà íà ÷óæäèòå àêòèâè èëè ïðàêòè÷åñêè åäèí âèä çàäúëæåíèÿ íà ñòðàíàòà ñå çàìåíÿ ñ äðóã âèä.

Êîãàòî îáà÷å çàìÿíàòà ñå èçâúðøâà ñ îòñòúïêà, ò.å. äúëãúò íå ñå ïîãàñÿâà ïî íîìèíàëíàòà ìó ñòîéíîñò, îò÷èòàíåòî ìó â ïëàòåæíèÿ áàëàíñ ùå áúäå ðàçëè÷íî. Íåòíèÿò ðåçóëòàò ùå áúäå ðåàëèçèðàíå íà ïå÷àëáà, ðàâíà íà ñòîéíîñòòà íà îòñòúïêàòà. Çàìÿíà íà åäèí âèä âúíøíè çàäúëæåíèÿ çà ïðåêè ÷óæäåñòðàííè èíâåñòèöèè è íàìàëÿâàíå íà äúëãà ïî çàåìè êúì ÷óæáèíà.

Ïðèâàòèçàöèÿòà è êîíâåðñèÿòà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò

Åäíà îò îáùèòå öåëè íà êîíâåðñèîííèòå ïðîãðàìè âúâ âñè÷êè ñòðàíè å ñòèìóëèðàíå íà ïðèâàòèçàöèÿòà. Îñíîâíèòå òðóäíîñòè â òàçè âðúçêà ñå ñúñòîÿò â òîâà, ÷å ñòðàíàòà ïîåìà ðèñê äà ïðåäîñòàâè ñîáñòâåíîñò, ïîíÿêîãà âúâ âàæíè îòðàñëè íà èêîíîìèêàòà, íà ÷óæäåñòðàííè ëèöà, ïðè ôàêòè÷åñêè ñóáñèäèðàíè öåíè, áåç äà ïîëó÷è ñâåæè ôèíàíñîâè ðåñóðñè, îò êîèòî ñå íóæäàÿò è ãîëÿìà ÷àñò îò ïðåäïðèÿòèÿòà, òúé êàòî â ïðèâàòèçàöèÿòà ïî òàçè ñõåìà íå ñå ñúçäàâàò íîâè àêòèâè. Èçèñêâàíåòî çà çàäúëæèòåëíî íîâè èíâåñòèöèè ìîãàò ñúùåñòâåíî äà ïîäïîìîãíàò ðåøàâàíåòî íà òîçè ïðîáëåì.

 çàêëþ÷åíèå òðÿáâà äà ñå êàæå, ÷å óñïåõúò íà ïðîãðàìèòå è ïîëèòèêàòà íà çàìÿíà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò çàâèñè äî ãîëÿìà ñòåïåí îò ìàêðîèêîíîìè÷åñêèòå óñëîâèÿ â ñòðàíàòà êàòî èíôëàöèÿ ,âàëóòåí êóðñ, ïëàòåæåí áàëàíñ è ðàçâèòèåòî íà âúòðåøíèÿ êàïèòàëîâ ïàçàð. Ïðè ãîëåìè ìàêðîèêîíîìè÷åñêè äèñáàëàíñè, çàìÿíàòà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò íå ñàìî ÷å íå ìîæå äà ïîäïîìîãíå çà ðåøàâàíåòî íà ïðîáëåìèòå, íî ìîæå è äà ãè çàäúëáî÷è.

2. Áúëãàðñêèÿò âàðèàíò íà ñõåìàòà íà çàìÿíà íà äúëã ñðåùóñîáñòâåíîñò

Âèäîâå òðàíñàêöèè ïðè ñõåìèòå íà êîíâåðñèÿ íà äúëãà

Ñõåìèòå íà êîíâåðñèÿ ìîãàò äà âêëþ÷âàò íÿêîëêî âèäà ñîàïîâè òðàíñàêöèè - çàìÿíà íà äúëã ñðåùó:

- àêöèè è äÿëîâ êàïèòàë (èíâåñòèöèè);

- ôèíàíñèðàíå íà ïðèðîäîçàùèòíè ïðîåêòè;

- îáðàçîâàòåëíè ïðîãðàìè;

- ìåñòíà âàëóòà íà ñòðàíàòà-äëúæíèê.

Áúëãàðèÿ å åäíà îò ïúðâèòå ñòðàíè â Åâðîïà ñ àêòèâíà ïðîãðàìà çà çàìÿíà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò. Ñúùåñòâóâàùàòà ñåãà íîðìàòèâíà óðåäáà, âêëþ÷âàùà ïðèåòèòå ñ Ïîñòàíîâëåíèå ¹ 278 íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò îò íîåìâðè 1994 ã., Íàðåäáà çà óñëîâèÿòà è ðåäà çà ó÷àñòèå â ïðèâàòèçàöèÿòà ÷ðåç äúðæàâíè îáëèãàöèè ïî âúíøíèÿ äúëã íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ è ñ Ïîñòàíîâëåíèå ¹ 41 íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò îò 20.II.1995 ã.1, èçìåíåíèÿ è äîïúëíåíèÿ êúì Íàðåäáàòà è Ïîñòàíîâëåíèå ¹ 36 íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò îò 16.II.1994 ã., îïðåäåëÿù ðåäà çà ó÷àñòèå â ïðèâàòèçàöèÿòà ñ äúðæàâíè äúëãîñðî÷íè îáëèãàöèè, åìèòèðàíè ïî ÇÓÍÊ, ïîçâîëÿâàò íà òî÷íî îïðåäåëåí âèä êðåäèòîðè íà ïðåäïðèÿòèÿ è ïðè ñòðîãî ðåãëàìåíòèðàíè óñëîâèÿ, è íà äúðæàòåëè íà îïðåäåëåí âèä äúðæàâåí äúëã, äà ãî çàìåíÿò ñðåùó äúðæàâíî ó÷àñòèå â ïðåäïðèÿòèå.

——————

——————

Äåéñòâàùàòà ïî íàñòîÿùåì â Áúëãàðèÿ íîðìàòèâíà óðåäáà äàâà ïðàâî íà Áðåéäè-îáëèãàöèèòå (â ÷àñòíîñò íà îáëèãàöèèòå ñ íà÷àëíî íàìàëåíè ëèõâè - FLIRBs è îáëèãàöèèòå ñ îòñòúïêà -DISCs) è ÇÓÍÊ-îáëèãàöèèòå äà áúäàò èçïîëçâàíè â ïðèâàòèçàöèîííè ñäåëêè êàòî ïëàòåæíî ñðåäñòâî.

Ïðè ñîàïèðàíåòî, îáëèãàöèèòå ñ îòñòúïêà è ÇÓÍÊ-îáëèãàöèèòå ñå çàìåíÿò ñðåùó ñîáñòâåíîñò, ðàâíà íà íîìèíàëíàòà èì ñòîéíîñò, îáëèãàöèèòå ñ íà÷àëíî íàìàëåíèå ëèõâè - ñðåùó ñîáñòâåíîñò íà ñòîéíîñò 50% îò íîìèíàëà èì.

Çàëîæåíîòî îãðàíè÷åíèå ïî îòíîøåíèå íà FLIRBs å ðåçóëòàò îò ôàêòà, ÷å ìåæäóíàðîäíàòà èì ïàçàðíà öåíà å ïðèáëèçèòåëíî äâà ïúòè ïî-íèñêà îò òàçè íà DISCs.

ÇÓÍÊ-îáëèãàöèèòå ñå ïðèäîáèâàò ñúùî ïî ïàçàðíà öåíà ñëåä ïðåìàõâàíå íà ìèíèìàëíàòà ïðèåìëèâà öåíà, îïðåäåëåíà îò ÁÍÁ.

Äîêàòî êîëåáàíèÿòà íà DISCs è FLIRBs ñà ïðåäè âñè÷êî ðåçóëòàò îò âúíøíè ôàêòîðè, ïðîìåíèòå â öåíèòå íà ÇÓÍÊ-îáëèãàöèèòå ñà ñëåäñòâèå îò ñúñòîÿíèåòî íà âúòðåøíèÿ ôèíàíñîâ ïàçàð, ïðîìåíèòå íà îñíîâíèÿ ëèõâåí ïðîöåíò è ðàçìåðà íà ïðåìèÿòà (êîÿòî âå÷å å ïðåìàõíàòà), îòðàçÿâàùè âúçìîæíîñòòà çà èçïîëçâàíåòî èì â ïðîöåñà íà ïðèâàòèçàöèÿ.

Ñúùåñòâóâàùàòà ðàçëèêà â îòñòúïêèòå íà ðàçëè÷íèòå âèäîâå äúëãîâè èíñòðóìåíòè ïðè ñîàïîâèòå îïåðàöèè, ñå êîìïåíñèðà äî ãîëÿìà ñòåïåí îò äîïúëíèòåëíèòå îãðàíè÷åíèÿ â íîðìàòèâíàòà óðåäáà - îáëèãàöèèòå ïî ÇÓÍÊ, íàïðèìåð, ñå òúðãóâàò ñ ïî-ìàëêà îòñòúïêà, íî â çàìÿíà íà òîâà ïðè èçïîëçâàíåòî èì íå å ëèìèòèðàí ðàçìåðúò íà äåëà îò ïðèâàòèçèðàíèÿ îáåêò, êîéòî ìîæå äà áúäå çàïëàòåí ñ òÿõ. Íà âòîðî ìÿñòî, ïðè èçïîëçâàíåòî èì íå ñúùåñòâóâàò îãðàíè÷åíèÿ ïî îòíîøåíèå íà ñðîêîâåòå íà ðåïàòðèðàíå íà ïå÷àëáàòà è êàïèòàëà îò èíâåñòèòîðà â ÷óæáèíà.

Çà ñìåòêà íà òîâà îáà÷å, ñðåùó êíèæàòà ïî âúíøíèÿ äúëã, êîèòî ñå ïðèäîáèâàò ñ ïî-ãîëÿìà îòñòúïêà, ìîæå äà ñå ïîëó÷è äî 50% îò ñîáñòâåíîñòòà â ïðèâàòèçèðàíèÿ îáåêò.

Ïðèåòà å è ïðîãðàìàòà íà Àãåíöèÿòà ïî ïðèâàòèçàöèÿ, êîÿòî ïîçâîëÿâà 30% ïëàùàíå â áðîé, à îñòàíàëèòå 70% - ñúñ ÇÓÍÊ èëè Áðåéäè-îáëèãàöèè, êîåòî ùå îòìåíè ðàçëèêèòå â ïðîöåíòà íà ïðèäîáèòàòà ñîáñòâåíîñò ÷ðåç ðàçëè÷íèòå äúëãîâè èíñòðóìåíòè.

Êóïóâà÷èòå íà ñîáñòâåíîñò ñ Áðåéäè îáëèãàöèè ñå çàäúëæàâàò ñúùî òàêà äà íå ïðåâåæäàò â ÷óæáèíà ðåàëèçèðàíè äîõîäè îò ïðèâàòèçèðàíèÿ îáåêò çà ñðîê, íå ïî-ìàëúê îò 4 ãîäèíè, à çà ñðîê îò 10 ãîäèíè - äà íå ïðåâåæäàò ïîëó÷åíàòà ëèêâèäàöèîííà êâîòà èëè ñóìà îò ïðîäàæáàòà íà îáåêòà. Íî òàçè çàáðàíà ìîæå ëåñíî äà ñå èçáåãíå, àêî èíâåñòèòîðúò èíâåñòèðà ìúíè÷êà îôøîðíà êîìïàíèÿ â íÿêîé äàíú÷åí ðàé è ÷ðåç íåÿ ïðèâàòèçèðà ïðåäïðèÿòèÿ â Áúëãàðèÿ. Òàêà òîé ïðîñòî ùå ñè ïðîäàäå îôøîðíàòà ôèðìà íà äðóã èíâåñòèòîð, èíòåðåñóâàù ñå îò ïðèâàòèçèðàíîòî ïðåäïðèÿòèå. È òàêà, îáîðîòúò íà ñîáñòâåíèöèòå ñàìî ïðåç çàäãðàíè÷íà êîìïàíèÿ, à îãðàíè÷åíèåòî çà ðåïàòðèðàíå íà ïå÷àëáàòà ïðîñòî îòïàäà, êîãàòî íÿìà ïå÷àëáà.

Âúïðåêè îãðàíè÷åíèÿ çà èçíîñ íà ïå÷àëáè è êàïèòàë, íàëîæåíè ïðè èçïîëçâàíå íà îáëèãàöèèòå ïî âúíøíèÿ äúëã, ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè ïðîÿâÿâàò ïîä÷åðòàí èíòåðåñ êúì òÿõ, ïîðîäåí îò ïî-ãîëÿìàòà èíôîðìàöèÿ îòíîñíî ïðîìåíèòå â êóðñà íà áúëãàðñêèòå Áðåéäè-îáëèãàöèè íà ìåæäóíàðîäíèòå ïàçàðè.

Ñòîéíîñòòà íà Áðåéäè êíèæàòà â ëåâà ñå îïðåäåëÿ, êàòî ïîñî÷åíàòà ñòîéíîñò â ù.ä. ñå óìíîæè ïî êóðñà íà ëåâà êúì ù.ä., èç÷èñëÿâàí çà âñÿêà ïðèâàòèçàöèîííà ñäåëêà ïî ñðåäíèÿ êóðñ íà ôèêñèíãà íà ÁÍÁ çà ïîñëåäíèòå 6 ìåñåöà, ñ÷èòàíî îò äåíÿ íà ïðèâàòèçàöèîííèÿ äîãîâîð.

Ñäåëêèòå ñúñ ÇÓÍÊ-îáëèãàöèè, äåíîìèíèðàíè â ù.ä., ñå èçâúðøâàò â ëåâà ïî öåíòðàëíèÿ êóðñ íà ÁÍÁ çà äàòàòà íà âàëüîðà íà ñäåëêàòà.

Òàçè ìåòîäèêà å â ñúîòâåòñòâèå ñ ðàçïîðåäáèòå íà ÏÌÑ ¹ 15 îò 1991 ã., ðåãëàìåíòèðàùè ðàçïëàùàíèÿòà íà òåðèòîðèÿòà íà Áúëãàðèÿ äà ñå èçâúðøâàò ñàìî â íàöèîíàëíà âàëóòà.

Íîðìàòèâíî âúïðîñúò çà äúëæèìèòå, íî íåèçïëàòåíè ëèõâè åðåãëàìåíòèðàí åäèíñòâåíî ïî îòíîøåíèå íà Áðåéäè-îáëèãàöèèòå. Ëèõâèòå ïî òåçè êíèæà ñå ïðèñïàäàò îò òàçè ÷àñò íà ïëàùàíåòî íà ïðèâàòèçèðàíèÿ îáåêò, êîÿòî å èçâúðøåíà ñ äðóã âèä ïëàòåæåí èíñòðóìåíò (ò.å. ïëàùàíå â áðîé èëè ñúñ ÇÓÍÊ-îáëèãàöèè). Çà îáëèãàöèèòå ïî ÇÓÍÊ, íà÷èñëåíèòå è íåèçïëàòåíè ëèõâè îò äàòàòà íà ïðèäîáèâàíå äî ïðåäîñòàâÿíåòî èì â Ìèíèñòåðñòâîòî íà ôèíàíñèòå, íå ñå êîìïåíñèðàò ïîðàäè òîâà, ÷å òåçè öåííè êíèæà ñà ñ íèñêà äîõîäíîñò.

Êíèæàòà ïî âúíøíèÿ è âúòðåøíèÿ äúëã íå ìîãàò äà áúäàò èçïîëçâàíè çà èçïëàùàíå íà äàíúöè, òàêñè è äðóãè äúðæàâíè è ìåñòíè âçåìàíèÿ, çà ïîêóïêà íà àêöèè çà ìàñîâàòà ïðèâàòèçàöèÿ èëè çà îáùèíñêàòà ïðèâàòèçàöèÿ.

Íÿìà îãðàíè÷åíèÿ çà ïîêóïêàòà íà áúëãàðñêè áðåéäèòà îò ÷óæäåñòðàííè èíâåñòèòîðè, äàæå è ïðåäè ïðèâàòèçàöèîííàòà ñäåëêà, äîêîëêîòî òå ãè ïðåäïî÷èòàò êàòî ïðÿêà èíâåñòèöèÿ.

ÇÓÍÊ-îáëèãàöèèòå ñå ïðèåìàõà êàòî ïëàòåæíî ñðåäñòâî â ïðèâàòèçàöèîííèòå ñäåëêè ñàìî êîãàòî áÿõà çàêóïåíè îò ÁÍÁ, çàìåíèëè íåñúáèðàåìèòå êðåäèòè ñ îáëèãàöèè. Ïðîìÿíàòà îò 1997 ã. äàâà âúçìîæíîñò çà èçïîëçâàíå íà ÇÓÍÊ-îâåòå êàòî ïëàòåæíî ñðåäñòâî, íåçàâèñèìî îò òîâà êîé å òåõíèÿò äúðæàòåë è îòêúäå ãè å ïðèäîáèë.

Ïðè èçáîðà íà ðàçëè÷íè ñîàïîâè àëòåðíàòèâè, ÷óæäåñòðàííèÿò èíâåñòèòîð èìà ïðàâî äà ïëàòè â áðîé, ñúñ ÇÓÍÊ-îâå, ñ Áðåéäè-îáëèãàöèè èëè êàêâàòî è äà å êîìáèíàöèÿ îò òåçè äúëãîâè èíñòðóìåíòè.

Òåîðåòè÷íî ñúùåñòâóâàò òðè àëòåðíàòèâè çà ïëàùàíå â ïðèâàòèçàöèîííèòå ñäåëêè:

0% êåø 50% áðåéäèòà 50 çóíêîâå

30% êåø 70% áðåéäèòà 0% çóíêîâå

30% êåø 0% áðåéäèòà 50% çóíêîâå

Íà ïðàêòèêà Àãåíöèÿòà ïî ïðèâàòèçàöèÿ ïðåäïî÷èòàò 30% ïëàùàíå â áðîé ïîðàäè íóæäàòà îò ïàðè÷íè ïîñòúïëåíèÿ çà àäìèíèñòðèðàíå íà öÿëàòà ïðèâàòèçàöèîííà ïðîãðàìà, êàòî ðàçëèêàòà, êîÿòî ñå çàïëàùà ñ öåííèòå êíèæà, ñå ïîëó÷àìà ñëåä 60 äíè.

Ïîðàäè òîâà å íàëîæèòåëíî ïîòåíöèàëíèòå ÷óæäåñòðàííè êóïóâà÷è äà ïðåäëàãàò íà Àãåíöèÿòà ïî ïðèâàòèçàöèÿ îôåðòà, â êîÿòî äà âêëþ÷âàò 305 ïëàùàíå â áðîé, îòêîëêîòî ïî-âèñîêà öåíà áåç òàêîâà ïëàùàíå.

Îñúùåñòâåíèòå ïðèâàòèçàöèîííè ñäåëêè ñî÷àò ìàñîâî èçïîëçâàíå íà 50% òàâàí çà Áðåéäè-îáëèãàöèèòå, 20% çà ïëàùàíå ñúñ çóíêîâå è 30% êåøîâî ïëàùàíå.

Ïðè âñè÷êè ñëó÷àè îáà÷å, ïðåôåðåíöèèòå íà òåçè äâà èíñòðóìåíòà ñà ìíîãî àòðàêòèâíè çà ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè è ñå íàëîæèõà êàòî ïðåäïî÷èòàí íà÷èí çà ïëàùàíå â ïðèâàòèçàöèîííèòå ñäåëêè.  ñðàâíåíèå ñúñ ñòðàíè êàòî Ìåêñèêî, Àðæåíòèíà è Áðàçèëèÿ, êúäåòî ñúùî ñå ïðèëàãàò òàêèâà ñîàïîâè ñäåëêè, â Áúëãàðèÿ òå íå ñå îáëàãàò äàíúöè è íå ñà ñúïðîâîäåíè ñ äîïúëíèòåëíè ðàçõîäè êàòî òàêñè, êîìèñèîíè è äðóãè.

Ôîðìà è óñëîâèÿ íà çàìÿíàòà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò

Ñïåöèôèêàòà íà áúëãàðñêèÿ âàðèàíò íà çàìÿíà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò ñå ñúñòîè â òîâà, ÷å îïèñàíèòå ïî-ãîðå äúëãîâè èíñòðóìåíòè ìîãàò äà ñå èçïîëçâàò îò ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè, ñàìî çà öåëèòå íà ïðèâàòèçàöèÿòà íà äúðæàâíè ïðåäïðèÿòèÿ è ñ òÿõ íå ìîãàò äà ñå èçâúðøâàò íèêàêâè äðóãè ïëàùàíèÿ èëè èíâåñòèöèè, êàòî èíâåñòèöèè â íîâè ïðåäïðèÿòèÿ èëè ïðîåêòè, â ðàçøèðÿâàíå íà ó÷àñòèåòî âúâ âå÷å ñúùåñòâóâàùè ïðåäïðèÿòèÿ, çà ïîãàñÿâàíå íà äúëãîâå èëè äðóãè çàäúëæåíèÿ è ò.í. Ïðàêòè÷åñêè, äúëãîâèòå èíñòðóìåíòè ñå èçïîëçâàò îò ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè êàòî ïëàòåæíî ñðåäñòâî â ïðèâàòèçàöèÿòà, êîåòî ïî îòíîøåíèå íà Áðåéäè-îáëèãàöèèòå îçíà÷àâà, ÷å íå å íåîáõîäèìî äà ñå ìèíàâà ïðåç ìåõàíèçìà íà ïîãàñÿâàíåòî èì îò Öåíòðàëíàòà áàíêà â ìåñòíà âàëóòà è ïîñëåäñòâàùî èíâåñòèðàíå íà ñðåäñòâàòà â àêöèè èëè äÿëîâå íà äúðæàâàòà â ïðåäïðèÿòèÿòà.

Ïðîöåäóðà çà çàìÿíà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò

* ×óæäåñòðàííèÿò èíâåñòèòîð ñêëþ÷âà äîãîâîð çà ïðèâàòèçàöèÿ ñ Àãåíöèÿòà ïî ïðèâàòèçàöèÿ èëè îò îòðàñëîâèòå ìèíèñòåðñòâà, â êîéòî å ïðåäâèäåíî ïëàùàíå è ñ îáëèãàöèè ïî âúòðåøíèÿ èëè âúíøíèÿ äúëã. Ñêëþ÷åíèÿò äîãîâîð ïî ÷ë. 3 îò ÇÏÏÄÎÏ óäîñòîâåðÿâà ïî ñúîòâåòíèÿ ðåä, ÷å:

à) ÷óæäåñòðàííèÿò èíâåñòèòîð å ïðàâîìîùåí ñîáñòâåíèê íà öåííèòå êíèæà â ïúëåí âèä;

á) öåííèòå êíèæà ñà ñâîäîáíè îò èïîòåêà, çàëîçè, îáåçïå÷åíèÿ èëè äðóãè çàäúëæåíèÿ;

â) òðàí­ñ­ôå­ðè­ðà­ùè­ÿò öåííè êíèæà èìà ïúëíè ïðàâîìîùèÿ äà èçâúðøâà òðàíñôåðà â ñúîòâåòíèòå óñëîâèÿ íà ðàçìÿíàòà.

Çà öåëòà ñå èçèñêâà îò òúðãîâñêàòà áàíêà è ïèñìåíî óäîñòîâåðåíèå.

* Â ðàìêèòå íà ïðåäâèäåíèÿ ñðîê ÷óæäåñòðàííèÿ èíâåñòèòîð ïðåäñòàâÿ èçèñêâàùèòå ñå îò íåãî ñåðòèôèêàòè, óäîñòîâåðÿâàùè ñîáñòâåíîñòòà ìó âúðõó îáëèãàöèèòå è äðóãè îáñòîÿòåëñòâà.

* Ïðè ïëàùàíå ñ Áðåéäè-îáëèãàöèè, ïðèâàòèçèðàùèÿò îðãàí èçèñêâà îò èíâåñòèòîðà äà ïðåõâúðëè öåííèòå êíèæà â ïîëçà íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà ôèíàíñèòå ïî ñìåòêà íà ÁÍÁ â Ñèòè áàíê èëè Ìîðãàí Ãðåíôèë, Ëîíäîí èëè äðóãà äîâåðèòåëíà ñìåòêà íà ÁÍÁ. ×óæäåñòðàííèÿò èíâåñòèòîð ïîåìà ñúîòâåòíèòå êîìèñèîííè ðàçíîñêè. Åäíîâðåìåííî ñ òîâà ÷óæäåñòðàííèÿ èíâåñòèòîð ïðåäîñòàâÿ íà ïðèâàòèçèðàùèòå îðãàíè ñåðòèôèêàò çà òðàíñôåðà íà öåííèòå êíèæà.

* Ïðèâàòèçèðàùèÿò îðãàí ïðåõâúðëÿ ñåðòèôèêàòèòå ïî îáëèãàöèèòå ïî ÇÓÍÊ èëè îðèãèíàëíèòå äîêóìåíòè çà òðàíñôåð íà Áðåéäè-êíèæàòà íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà ôèíàíñèòå.

* Ïðè Áðåéäè êíèæàòà ÁÍÁ óâåäîìÿâà, ÷å êíèæàòà ñà ïðåâåäåíè ïî íåéíà ñìåòêà.

* Ïðèâàòèçèðàùèÿò îðãàí ïðèêëþ÷âà ïðèâàòèçàöèîííàòà ñäåëêà.

* Ìèíèñòåðñòâîòî íà ôèíàíñèòå ÷ðåç ÁÍÁ êàíöåëèðà îáëèãàöèèòå ïî ñìåòêà íà ÁÍÁ èëè ãè èçïîëçâà ïðè äðóãè ôèíàíñîâè îïåðàöèè.

Îñíîâåí íåäîñòàòúê ïðè èçïîëçâàíåòî íà äúëãîâèòå èíñòðóìåíòè å ëèïñàòà íà èíôîðìàöèÿ çà äúðæàòåëèòå íà öåííèòå êíèæà. Òåçè òðóäíîñòè ñà ðåçóëòàò îò ñëàáîòî íèâî íà ðàçâèòèå íà âòîðè÷íèÿ ïàçàð â Áúëãàðèÿ. Íî âúïðåêè òîâà å î÷åâèäíî, ÷å äúëãîâèòå èíñòðóìåíòè êàòî ïëàòåæíî ñðåäñòâî ïðè ïðèâàòèçàöèîííèòå ñäåëêè äàâàò ìíîãî äîáðè âúçìîæíîñòè çà ÷óæäèòå èíâåñòèòîðè. Èçïîëçâàíåòî íà ÇÓÍÊ è Áðåéäè-îáëèãàöèèòå ïðè äåéñòâàùèòå íîðìàòèâíè ðàçïîðåäáè è öåíè ìîæå äà íàìàëè ðàçõîäèòå çà êóïóâà÷à ñ ïðèáëèçèòåëíî 40% çà âñÿêà ïðèâàòèçàöèîííà ñäåëêà.

Åäèí îò ñòèìóëèòå ïðè ó÷àñòèåòî íà ÷óæäåñòðàííèÿ èíâåñòèòîð å, ÷å ïðè çàêóïóâàíåòî íà äúëãîñðî÷íèòå îáëèãàöèè ñ îòñòúïêà íà âòîðè÷íèÿ ìåæäóíàðîäåí ïàçàð òîé ïîëó÷àâà êîñâåíà ñóáñèäèÿ. Ñòå­ïåí­òà íà óñâîÿâàíå íà òîçè ïàçàðåí äèñêîíò çàâèñè îò ñòîéíîñòòà, ïî êîÿòî îáëèãàöèèòå ñå ïðèåìàò çà ó÷àñòèå â ïðèâàòèçàöèÿòà. Ìåæäóíàðîäíèÿò îïèò ñî÷è, ÷å ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò òàçè îòñòúïêà ñå óñâîÿâà îò ÷óæäåñòðàííèÿ èíâåñòèòîð èëè îò ñòðàíà íà äëúæíèêà.

Íà ìåæäóíàðîäíèòå ôèíàíñîâè ïàçàðè èíâåñòèòîðúò êóïóâà ñ îòñòúïêà äåíîìèíèðàíè äîëàðè, îáëèãàöèè íà ñòðàíàòà-äëúæíèê. Òåçè îáëèãàöèè äè­ðåê­ò­íî ñå êîíâåðòèðàò â ñîáñòâåíîñò (àêöèîíåðåí èëè äÿëîâ êàïèòàë), èëè â ìåñòíà âàëóòà ïî íîìèíàë, óìíîæåí ïî îïðåäåëåí âàëóòåí êóðñ. Ïîëó÷åíàòà ìåñòíà âàëóòà ñå èíâåñòèðà â ñòðàíàòà-äëúæíèê.  êðàÿ íà ñîàïîâàòà òðàíñàêöèÿ âñåêè ó÷àñòíèê å ñ ïî-äîáðè ïîçèöèè - áàíêàòà êðåäèòîð å ïðîäàëà ðèñêîâ àêòèâ, íåçàâèñèìî îò îòñòúïêàòà â öåíàòà; ÷óæäåñòðàííèÿò èíâåñòèòîð å ïðèäîáèë ìåñòåí àêòèâ ïðè ñóáñäèðàíà öåíà, à ñòðàíàòà-äëúæíèê å ðåäóöèðàëà ÷àñò îò âúíøíèÿ ñè äúëã.

Ôàêòîðè, êîèòî âëèÿÿò âúðõó èçáîðà íà ïëàòåæíî ñðåäñòâî

1. Ñõåìàòà - åäíà îò íàé-âàæíèòå ïðåäïî÷èòàíèòå ñõåìè çà ïëàùàíå â ïðèâàòèçàöèîííèòå ñäåëêè áåøå 50% Áðåéäè-îáëèãàöèè, 40% ÇÓÍÊ-îáëèãàöèè è 10% êåøîâî ïëàùàíå, òúé êàòî çà êóïóâà÷èòå, êîèòî ïëàùàò ïîëîâèíàòà îò öåíàòà Áðåéäè-îáëèãàöèè, áåøå èçãîäíî äà èìà ìàëúê ïðîöåíò êåøîâî ïëàùàíå, ïîíåæå íàòðóïàíàòà ÷àñò îò ëèõâàòà êúì äåíÿ íà êóïóâàíå íà êíèæàòà ñå ïðèçíàâàøå îò ïðèâàòèçèðàùèòå îðãàíè çàêåøîâî ïëàùàíå. Ðåñïåêòèâíî, àêî ÷óæäåñòðàííèÿò èíâåñòèòîð èçïîëçâà ñõåìàòà 50% Áðåéäè:50% ÇÓÍÊ, òîé ãóáåøå íàòðóïàíàòà ëèõâà, êîÿòî òàêà èëè èíà÷å å ïëàòèë. Òîâà âàæåøå îñîáåíî â ñëó÷àèòå, êîãàòî ñå ïëàùàøå ñ Áðåéäè-îáëèãàöèè ñ îòñòúïêà (DISCs), ïðè êîèòî íàòðóïàíàòà ëèõâà å ïî-ãîëÿìà îò òàçè ïðè FLIRBs, êîèòî íîñÿò â ïúðâèòå äâå ãîäèíè 2% ôèêñèðàíà ãîäèøíà ëèõâà. Ïðîáëåìúò ñ ëèõâèòå åñòåñòâåíî îòïàäà, àêî ïîòåíöèàëíèÿò ÷óæäåñòðàíåí êóïóâà÷ íà äúðæàâíà ñîáñòâåíîñò êóïè Áðåéäè-îáëèãàöèè âåäíàãà ñëåä ëèõâåíèòå ïëàùàíèÿ ïî òÿõ â êðàÿ íà ÿíóàðè èëè â êðàÿ íà þëè.

Íàòðóïàíèòå ëèõâè ïî îáëèãàöèèòå ïî âúòðåøíèÿ äúëã íå ñå ïðèçíàâàò çà êåøîâî ïëàùàíå. Çà ðàçëèêà îò Áðåéäè-îáëèãàöèèòå, â öåíàòà íà êíèæàòà ïî ÇÓÍÊ å âêëþ÷åíà è àêóìóëèðàíàòà ëèõâà.

2. Âàëóòíèÿò êóðñ - ìíîãî ñúùåñòâåí ôàêòîð ïðè èçáîð íà êîìáèíàöèÿ îò ïëàòåæíè ñðåäñòâà å ïðîìÿíàòà íà âàëóòíèÿ êóðñ (êîåòî ñ âúâåæäàíå íà âàëóòíèÿ áîðä îòïàäíà). Àêî ÷àñò îò ïëàùàíåòî å ñ Áðåéäè-îáëèãàöèè, òîãàâà òÿõíàòà ëåâîâà ðàâíîñòîéíîñò ñå èç÷èñëÿâà, êàòî ñå ïîëçâà ñðåäíèÿò êîíâåðñèîíåí êóðñ, ïîëó÷åí êàòî ñðåäíà ñòîéíîñò ïî ôèêñèíãà íà ÁÍÁ ïðåç ïîñëåäíèòå 6 ìåñåöà ïðåäè äåíÿ íà ñäåëêàòà. Çà âàëóòíèòå îáëèãàöèè ïî ÇÓÍÊ ñå èçïîëçâà ëåâîâàòà ðàâíîñòîéíîñò â äåíÿ íà ïëàùàíåòî. Òàêà â ïåðèîä îò ðÿçêà îáåçöåíêà íà íàöèîíàëíàòà âàëóòà, ïîêóïêàòà è èçïîëçâàíåòî íà âàëóòíè îáëèãàöèè ïî âúòðåøíèÿ äúëã ñå îêàçâàøå äàëå÷ ïî-èçãîäíà, îòêîëêîòî íà Áðåéäè-îáëèãàöèèòå (ïîñëåäíîòî íå âàæè, àêî áðåéäèòàòà ñà çàêóïåíè ïðåäè îáåçöåíêòà).

3. Ïðîöåíòúò îò íîìèíàëà çà ó÷àñòèå â ïðèâàòèçàöèÿòà (Âæ. Äúëãîâè èíñòðóìåíòè è îãðàíè÷åíèÿ ïðè èçïîëçâàíåòî èì â ïðèâàòèçàöèÿòà, ñ. )

4. Îãðàíè÷åíèÿ çà ðåïàòðèðàíå íà ïå÷àëáàòà ((Âæ. Äúëãîâè èíñòðóìåíòè è îãðàíè÷åíèÿ ïðè èçïîëçâàíåòî èì â ïðèâàòèçàöèÿòà, ñ. )

5. Òðàíñàêöèîííè ðàçõîäè ïðè èçïîëçâàíå íà ðàçëè÷íèòå ÄÖÊ â ïðèâàòèçàöèÿòà

ÐÅÀËÍÈ ÐÀÇÕÎÄÈ ÏÐÈ ÈÇÏÎËÇÂÀÍÅ ÍÀ ÐÀÇËÈ×ÍÈÒÅ ÄÚËÃÎÂÈ ÈÍÑÒÐÓÌÅÍÒÈ ÊÀÒÎ ÔÎÐÌÀ ÍÀ ÏËÀÙÀÍÅ ÏÐÈ ÊÀÑÎÂÈÒÅ ÏÐÈÂÀÒÈÇÀÖÈÎÍÍÈ ÑÄÅËÊÈ1

???

——————

Ëåãåíäà:

2. Äîëàðîâè ÇÓÍÊ-îâå

3. DISC

4. FLIRB

(Âæ. â-ê “Áàíêåðú”, áð. 8, 1995)

* Êîòèðîâêèòå íà âàëóòíèòå îïåðàöèè ñà â öåíòà çà 1 ù.ä. Çà Áðåéäè-îáëèãàöèèòå ñà èçïîëçâàíè êîòèðîâêèòå íà J. P. Morgan çà 24.II.1995 ã., à çà âàëóòíèòå îáëèãàöèè ïî ÇÓÍÊ - òîãàâàøíàòà ìèíèìàëíà öåíà, îïðåäåëåíà îò Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò.

** Çà ïðåâðúùàíå íà öåíàòà íà ïðèâàòèçèðàùèÿ ñå îáåêò îò ù.ä. â ëåâà, êàêòî è çà èç÷èñëÿâàíå íà ðàçõîäè ïðè ïðèâàòèçàöèÿòà ñ ðàçëè÷íè îáëèãàöèè â ëåâà å èçïîëçâàí ôèêñèíãúò íà ÁÍÁ çà ïîíåäåëíèê.

×óæäåñòðàííè èíâåñòèöèè â ïðèâàòèçàöèÿòà

Äî àâãóñò 1998 ã. ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè ñà âëîæèëè â ïðîöåñà íà ïðèâàòèçàöèÿ â Áúëãàðèÿ 348 ìëí. ù.ä., 159 ìëí. ù.ä. îò êîèòî ñà èçïîëçâàíè çà çàïëàùàíå íà öåíàòà ïî ñäåëêàòà. Îñòàíàëèòå 189 ìëí. ù.ä. ñà äîãîâîðåíè áúäåùè èíâåñòèöèè, ïîâå÷åòî îò êîèòî âå÷å ñà íàïðàâåíè, à îñâåí òîâà ñà ïîåòè çàäúëæåíèÿ çà ïðèâàòèçèðàíèòå ïðåäïðèÿòèÿ íà îáùà ñòîéíîñò îò 17,2 ìëí. ù.ä. è 141,6 ìëí. ëâ.

Îñíîâíàòà ÷àñò îò ïðèâàòèçàöèîííèòå ñäåëêè ñà ñêëþ÷åíè ñ Àãåíöèÿòà ïî ïðèâàòèçàöèÿòà, êîÿòî îñâåí òîâà îñèãóðÿâà è ïî÷òè 99% îò èíâåñòèöèèòå îò ïðèâàòèçàöèÿòà.

Ïðàâè âïå÷àòëåíèå, ÷å îñíîâíàòà ÷àñò îò ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèöèè èäâàò ïî ëèíèÿ íà ïðèâàòèçàöèÿòà, íî òåõíèÿò ðàçìåð å çíà÷èòåëíî ïî-ìàëúê îò ïîòåíöèàëà, ñ êîéòî ðàçïîëàãà â òàçè îáëàñò. Òîâà ñå äúëæè ïðåäèìíî íà îáùàòà ñëàáà èíâåñòèöèîííà àêòèâíîñò íà ÷óæäåñòðàííèòå ëèöà â Áúëãàðèÿ, íî è íà äðóãè ôàêòîðè. Âúçäúðæàùèÿò åôåêò âúðõó èíâåñòèðàíåòî íà ÷óæäè êîìïàíèè îêàçâàøå íåèçâåñòíèÿò ìîìåíò, ñâúðçàí ñ ìàñîâàòà ïðèâàòèçàöèÿ. Òðóäíî áåøå äà ñå î÷àêâà, ÷å ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè ùå ðèñêóâàò äà âëàãàò ïàðè â ïàçàðíàòà ïðèâàòèçàöèÿ, ïðåäè äà áúäå îêîí÷àòåëíî óòî÷íåí ñïèñúêúò íà ïðåäïðèÿòèÿòà çà ìàñîâà ïðèâàòèçàöèÿ è ïðîöåíòúò îò êàïèòàëà, ñ êîéòî òå ùå ó÷àñòâàò â íåÿ.