Табл. 6 от дипл. Раб стр. 61

Вмъкване на стр. 64 от дипл. работа

Äàíú÷íèòå ïðåôåðåíöèè çà ïðèâàòèçèðàíèòå ïðåäïðèÿòèÿ ñà ñúîòâåòíî: îñâîáîæäàâàíå îò äàíúê ïå÷àëáà çà òðè ãîäèíè îò ïðèâàòèçàöèÿòà íà ïðåäïðèÿòèÿòà è íàëàãàíå íà 50% îò äàíúê ïå÷àëáà ïðåç ñëåäâàùèòå äâå ãîäèíè. Ñëåäîâàòåëíî â ðàìêèòå íà ïúðâèòå 5 ãîäèíè ïðèâàòèçèðàíîòî ïðåäïðèÿòèå ñå íàìèðà â áëàãîïðèÿòíî ïîëîæåíèå ñïðÿìî äàíú÷íîòî îáëàãàíå. Îùå ïîâå÷å, ÷å íîâèòå ïðåäëîæåíèÿ ñà ïðèâàòèçèðàíèòå ïðåäïðèÿòèÿ äà çàïî÷íàò ïëà­ùà­íè­ÿòà íà äàíúê åäâà äâå ãîäèíè ñëåä ïîëó÷àâàíå íà ïå÷àëáà, à ïðåç ñëåäâàùèòå òðè ãîäèíè - 50% îò äàíúêà ïå÷àëáà.

Áåçñïîðíî, îïðåäåëÿùî çíà÷åíèå çà êðàéíèÿ åôåêò âúðõó èêî­íî­ìè­êà­òà èìà äúðæàâíàòà ïîëèòèêà ïî îòíîøåíèå íà ñîàïîâèòå îïåðàöèè. Ïðè èçïîëçâàíå íà ñõåìàòà çà çàìÿíà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò, äúðæàâàòà òðÿáâà ÿñíî äà ôîðìóëèðà îñíîâíàòà ñè öåë: íàìàëÿâàíå íà äúëãà èëè íàñúð÷àâàíå íà ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèöèè. Àêî öåëòà å ñòèìóëèðàíå íà ïðèòîêà íà ÷óæä êàïèòàë, äúðæàâàòà-äëúæíèê ìîæå äà ïðåäîñòàâè äîïúëíèòåëíè îáëåê÷åíèÿ, êàòî íàïðèìåð ïî-áëàãîïðèÿòåí êîíâåðñèîíåí êóðñ íà ìåñòíàòà âàëóòà. Òåçè è äðóãè ôèñêàëíè ñòèìóëè óâåëè÷àâàò ðàçõîäèòå íà ñòðàíàòà, ïðèëàãàùà ñîàïîâè ñõåìè. Àêî ñå öåëè ðåäóêöèÿ íà äúëãà, äúðæàâàòà ìîæå äà ïðåâúðíå äúëãà ñè â ìåñòíà âàëóòà ïî ïî-íèñúê êóðñ è òàêà äà ìàêñèìèçèðà åôåêòà îò îïåðàöèèòå.

Îáâúðçâàíåòî íà êîíâåðñèîííèòå ñõåìè ñ ïðîãðàìàòà çà ïðèâàòèçàöèÿ îñèãóðÿâà èçáÿãâàíå íà èíôëàöèîííèòå åôåêòè.  êîíòåêñòà íà àìáèöèîçíàòà ïðàâèòåëñòâåíà ïðîãðàìà çà ðàçäúðæàâÿâàíå íà íååôåêòèâíèòå ïðåäïðèÿòèÿ è çà äúëãîñðî÷íà ñòàáèëèçàöèÿ íà èêîíîìèêàòà, äèðåêòíîòî èçïîëçâàíå êàòî ïëàòåæíî ñðåäñòâî íà îáëèãàöèèòå ïî âúíøíèÿ äúëã ãàðàíòèðà àíòèèíôëàöèîííàòà ïðèðîäà íà îïåðàöèèòå. Àêî ïðîãðàìàòà íà ïðàâèòåëñòâîòî å íàñî÷åíà êúì ïðèâëè÷àíå íà ÷óæäåñòðàííè èíâåñòèöèè, òÿõíîòî ïðåôåðåíöèàëíî äàíú÷íî òðåòèðàíå ìîæå äà ñòîâàðè äîïúëíèòåëíà òåæåñò âúðõó áþäæåòà. Îïèòúò íà ñòðàíèòå, êîèòî ïðèëàãàò êîíâåðñèîííè ïðîãðàìè, ñî÷è, ÷å îñîáåíî âàæíè çà ðåøåíèåòî íà èíâåñòèòîðà ñà íå ôèñêàëíèòå ïðåôåðåíöèè, à ìàêðîèêîíîìè÷åñêàòà ñòàáèëíîñò è äúëãîñðî÷íà âúçâðàùàåìîñò íà êàïèòàëà.
ÃËÀÂÀ ÒÐÅÒÀ

ÔÀÊÒÎÐÈ, ÊÎÈÒÎ ÂËÈßßÒ ÂÚÐÕÓ ÏÀÇÀÐÀ ÍÀ ÄÚËÃÎÂÈ ÈÍÑÒÐÓÌÅÍÒÈ

1. Äåòåðìèíàíòè íà ïàçàðà íà äúëãîâè èíñòðóìåíòè

Îáåìúò íà îïåðàöèèòå çà çàìÿíà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò ñå îïðåäåëÿ îò òúðñåíåòî è ïðåäëàãàíåòî íà äúëãîâèòå èíñòðóìåíòè íà âòîðè÷íèÿ ïàçàð. Àíàëèòèöèòå õàðàêòåðèçèðàò ïîñëåäíèòå êàòî “òúíêè” îò ãëåäíà òî÷êà íà òúðãóâàíå íà îáåì ñ âèñîêà êîíöåíòðàöèÿ íà êóïóâà÷è è ïðîäàâà÷è, ñúñ ñðàâíèòåëíî äú­ëúã ïåðèîä íà ïðèêëþ÷âàíå íà ñäåëêàòà - îêîëî 2 ìåñåöà.

Òåîðèÿòà çà öåíîâîòî ïîâåäåíèå íà äúëãîâèòå èíñòðóìåíòè íà âòîðè÷íèÿ ïàçàð ñî÷è îñíîâíèòå äåòåðìèíàíòè - èêîíîìè÷åñêîòî ñúñòîÿíèå íà ñòðàíàòà-äëúæíèê, èçðàçåíî ÷ðåç ñòàíäàðòíèòå âåëè÷èíè (èêîíîìè÷åñêè ðàñòåæ, òåìï íà èíôëàöèÿòà, ñúñòîÿíèå íà òúðãîâñêèÿ áàëàíñ) è ïîêàçàòåëèòå çà âúçìîæíîñòòà äà ñå îáñëóæâà äúëãúò (îáù ðàçìåð íà âúíøíèÿ äúëã êúì Áðóòåí âúòðåøåí ïðîäóêò, âúíøåí äúëã êúì èçíîñà, âúíøåí äúëã êúì âàëóòíèòå ðåçåðâè, îáñëóæâàíåòî íà äúëãà êúì èçíîñà). Ðå­çóë­òà­òè­òå îò èêîíîìåòðè÷íèòå ìîäåëè, èçñëåäâàùè çàâèñèìîñòòà íà öåíàòà íà äúëãà â ëàòèíîàìåðèêàíñêèòå äúðæàâè íà âòîðè÷íèòå ïàçàðè è îïðåäåëÿùè ñèñòåìàòà îò ôàêòîðíè ïðîìåíëèâè äîêàçâàò, ÷å êîòèðîâêèòå íà âòîðè÷íèòå ïàçàðè ñå îïðåäåëÿò íàé-âå÷å îò èêîíîìè÷åñêè ôàêòîðè. Âëèÿíèåòî íà ñîöèàëíî-ñòðóêòóðíèòå è ïîëèòè÷åñêè ôàêòîðíè ïðîìåíëèâè å ñòàòèñòè÷åñêè íåçíà÷èìî. Ïðîìåíèòå â òúðñåíåòî è ïðåäëàãàíåòî íà âòîðè÷íèòå ïàçàðè îïðåäåëÿò öåíàòà íà äúëãîâèòå èíñòðóìåíòè. Êàêòî âå÷å áåøå ñïîìåíàòî, òúðãóâàíèÿò îáåì çàâèñè îò ïîâåäåíèåòî íà èíâåñòèòîðèòå, êîèòî òúðñÿò ìàêñèìàëíà âúçâðàùàåìîñò íà âëîæåíèÿòà ñè è çàòîâà ðàöèîíàëíî îöåíÿâàò èêîíîìè÷åñêîòî ñúñòîÿíèå íà ñòðàíàòà äëúæíèê è âúçìîæíîñòèòå çàèíâåñòèöèè â íåÿ. Ïðåäëàãàíåòî íà òåçè èíñòðóìåíòè îò ñòðàíà íà áàíêèòå - ïúðâîíà÷àëíè äúðæàòåëêè íà äúëãà, å ñëåäñòâèå îò òÿõíàòà îöåíêà çà ïåðñïåêòèâèòå ïðåä ñòðàíàòà äëúæíèê ðåäîâíî äà îáñëóæâà âúíøíèòå ñè çàäúëæåíèÿ è âåðîÿòíîñòòà äà ñïðå äà ãè ïîãàñÿâà.

Àíàëèçúò íà êîòèðîâêèòå íà áúëãàðñêèÿ äúëã ñëåä îáÿâÿâàíå íà ìîðàòîðèóì ïðåç ìàðò 1990 ã. è ñëåä ñêëþ÷âàíå ïî ïðèíöèï íà ñïîðàçóìåíèåòî ñ áàíêèòå êðåäèòîðêè îò Ëîíäîíñêèÿ êëóá, ïîòâúðæäàâàò òåîðåòè÷íî îáîñíîâêàòà íà ïðîáëåìà. Âúçõîäÿùàòà òåíäåíöèÿ â êîòèðîâêèòå ñëåä íîåìâðè 1993 ã. å ðåçóëòàò îò ïîäîáðÿâàíå íà êðåäèòîñïîñîáíîñòòà íà ñòðàíàòà. Ïîêà÷âàíåòî íà öåíèòå íà áúëãàðñêèòå Áðåéäè îáëèãàöèè îò 14-15 öåíòà çà ù.ä. â íà÷àëîòî íà ïðåãîâîðèòå äî 40 öåíòà çà ù.ä. ñëåä îáÿâÿâàíå íà ñïîðàçóìåíèåòî ñå äúëæè íà ïðåêðàòÿâàíåòî íà èçîëàöèÿòà íà Áúëãàðèÿ îò ìåæäóíàðîäíàòà ôèíàíñîâà îáùíîñò.

Ïðåç þíè 1994 ã., êîãàòî áåøå ñêëþ÷åíî ñïîðàçóìåíèåòî çà ðåäóöèðàíå ñ 47,1% íà áúëãàðñêèÿ âúíøåí äúëã ïàçàðúò ðåàãèðà ñ ïîâèøàâàíå öåíàòà íà åìèòèðàíèòå ïî äúëãà îáëèãàöèè. Ñäåëêàòà ïîìîãíà íà ñòðàíàòà äà ñè âúçâúðíå äîâåðèåòî íà ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè è äà ïðåîäîëåå ôèíàíñîâàòà èçîëàöèÿ.

Ïðèâëåêàòåëíîñòòà íà ïàçàðíàòà ðåäóêöèÿ íà âúíøíèÿ äúëã ÷ðåç çàìÿíàòà ìó ñúñ ñîáñòâåíîñò çàâèñè â ãîëÿìà ñòåïåí îò íåãîâàòà íèñêà öåíà íà âòîðè÷íèÿ ïàçàð. Îòñòúïêàòà, êîÿòî êóïóâà÷úò ïîëó÷àâà, îòðàçÿâà ðèñêà, ñâúðçàí ñ ïðèòåæàâàíåòî ìó. Òÿ å èíäèêàòîð çà ïàçàðíàòà îöåíêà íà äúëãîâèòå àêòèâè íà ñòðàíàòà äëúæíèê è âëèÿå âúðõó òúðñåíåòî è ïðåäëàãàíåòî íà äúëãîâè èíñòðóìåíòè. Íàðàñòâàíåòî íà ïàçàðíèòå öåíè íàìàëÿâà òàçè îòñòúïêà, ïîëó÷àâàíà îò êóïóâà÷à. ðàâíèùåòî é å ðàçëè÷íî çà ðàçëè÷íè ñòðàíè è ñå âëèÿå îò êðåäèòîñïîñîáíîñòòà íà ñúîòâåòíàòà äúðæàâà - ìíîãî âèñîêà å çà ñòðàíè ñ ãîëÿì êðåäèòåí ðèñê.  êëàñàöèÿòà ñïîðåä êðåäèòíèÿ ðåéòèíã Áúëãàðèÿ å íà 150 ìÿñòî ñ èíäåêñ Bcc, äàäåí îò Ìóóäèñ, êîåòî îçíà÷àâà, ÷å íà Áúëãàðèÿ ñå ãëåäà êàòî íà ðèñêîâà äúðæàâà, êîÿòî å âúçìîæíî äà íå èçïàòè çàäúëæåíèÿòà ñè ïî çàåìè.

Ñåêþðèòèçàöèÿòà íà âúíøíèòå çàäúëæåíèÿ íà Áúëãàðèÿ â ðåçóëòàò îò ñïîðàçóìåíèåòî ñ áàíêèòå-êðåäèòîðêè áåøå óíèêàëíà âúçìîæíîñò çà ôèíàíñîâèòå èíñòèòóöèè äà ïðåñòðóêòóðèðàò ñâîèòå ïîðòôåéëè ñïîðåä ðèñêîâèòå ñè ïðåäïî÷èòàíèÿ. Âúçìîæíîñòòà çà ó÷àñòèå â ïðèâàòèçàöèÿòà ñ Áðåéäè èíñòðóìåíòè, êîèòî äàâàò âúçìîæíîñò çà ïîêóïêà íà ïðèâàòèçèðàíèÿ îáåêò ïî ñóáñèäèðàíà öåíà, å ïðèâëåêàòåëíà è ïå÷åëèâøà àëòåðíàòèâà çà ïîòåíöèàëíèòå ÷óæäåñòðàííè èíâåñòèòîðè. Êîñâåíàòà ñóáñèäèÿ çà êóïóâà÷à ïðè ïðèåìàíå íà îáëèãàöèèòå ïî íîìèíàë è îïðåäåëåíèÿò îò ïðàâèòåëñòâîòî êîíâåðñèîíåí êóðñ ñà ðåçóëòàò îò íååôåêòèâíàòà ïðèðîäà íà âòîðè÷èòå êàïèòàëîâè ïàçàðè. Íåïåðôåêòíàòà êîíêóðåíöèÿ è íàëè÷èåòî íà àñèìåòðè÷íà èíôëàöèÿ ïîçâîëÿâà íà ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè, îïåðèðàùè íà êàïèòàëîâèòå ïàçàðè è íà ñòðàíàòà -êðåäèòîð äà ñïå÷åëÿò çà ñìåòêà íà äðóãè êðåäèòîðè ïðè ïðèëàãàíåòî íà êîíâåðñèîííèòå ñõåìè. Ñïîðåä íÿêîè òåîðåòèöè íà ñúâðåìåííèòå êàïèòàëîâè ïàçàðè, âòîðè÷íèòå ïàçàðè íà äúëãîâè èíñòðóìåíòè ãåíåðèðàò “íåãàòèâíè âúíøíè åôåêòè” âúðõó êðåäèòîðèòå, êîèòî îöåíÿâàò âçåìàíèÿòà ñè, äåíîìèíèðàíè â ù.ä., ïî-âèñîêî îò ñåãàøíàòà ñòîéíîñò íà î÷àêâàíèòå ïëàùàíèÿ ïî ëèõâè è ãëàâíèöè.

Òúðñåíå

Ïîäïèñàíîòî ñ ÷àñòíèòå áàíêè êðåäèòîðêè ñïîðàçóìåíèå çà ïðåñòðóêòóðèðàíå íà áúëãàðñêèÿ âúíøåí äúëã ïðåäâèæäà âúçìîæíîñò çà çàìÿíàòà ìó ñðåùó ñîáñòâåíîñò â ñòðàíàòà ÷ðåç èçïîëçâàíå íà äâà îò èíñòðóìåíòèòå â Áðåéäè ìåíþòî. Áúëãàðñêîòî ïðàâèòåëñòâî òðÿáâàøå, îò ñâîÿ ñòðàíà, äà îïðåäåëè îñíîâíèòå ïàðàìåòðè íà ïðîãðàìàòà çà çàìÿíà íà âúíøíèÿ äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò. Íåçàâèñèìî ÷å Ìèíèñòåðñêèÿò ñúâåò íå îïðåäåëè îáõâàòà íà îáåêòèòå, êîèòî ìîãàò äà áúäàò çàìåíåíè ñðåùó çàäúëæåíèÿ êúì áàíêèòå êðåäèòîðêè ïî ñèëàòà íà Ðåøåíèå íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå îò 10 äåêåìâðè 1993 ã., ñêëþ÷åíèòå ïðèâàòèçàöèîííè ñäåëêè, ïëàòåíè ÷ðåç Áðåéäè îáëèãàöèè, óòâúðäèõà ïðîöåäóðèòå è òåõíèêèòå íà ñîàïîâèòå îïåðàöèè.

Ïðåäëàãàíå

Ïðåäëàãàíåòî îò áàíêèòå êðåäèòîðêè íà “ïðîáëåìíè âçåìàíèÿ” íà âòîðè÷íèòå ïàçàðè çàâèñè îò íîðìàòèâíàòà óðåäáà â ñòðàíàòà, â êîèòî òå ñà ðåçèäåíòè, êàêòî è îò ñòðàòåãèÿòà íà âñÿêà áàíêà ïî îòíîøåíèå íà íåéíàòà êàïèòàëîâà ñòðóêòóðà.  ìíîãî îò èêîíîìè÷åñêè ðàçâèòèòå äúðæàâè ñúùåñòâóâàò äàíú÷íè îáëåê÷åíèÿ çà áàíêè ñ ëîøè êðåäèòè, êîèòî îïðåäåëÿò òÿõíîòî ðåøåíèå çà óïðàâëåíèå íà ðèñêà â ñòðàíèòå, èçïèòâàùè òðóäíîñòè ñ îáñëóæâàíåòî íà äúëãà ñè. Áàíêèòå êðåäèòîðêè èìàò íÿêîëêî âúçìîæíîñòè - äà ïðîäúëæàò äà ïðåñòðóêòóðèðàò êðåäèòèòå íà ñòðàíèòå äëúæíèöè; äà ïðîäàäàò ñ îòñòúïêà äúëãîâèòå èíñòðóìåíòè íà çàèíòåðåñóâàíèòå èíâåñòèòîðè íà âòîðè÷íèòå ïàçàðè; äà ïðåâúðíàò âçåìàíèÿòà ñè â ñîáñòâåíîñò â ñòðàíàòà äëúæíèê. Íÿêîè îò áàíêèòå, êîèòî îöåíÿâàò ïîçèöèèòå â áúëãàðñêèÿ äúëã êàòî ðèñêîâà èíâåñòèöèÿ, çàÿâèõà ïîëó÷àâàíèÿ íà âçåìàíèÿòà ñè ÷ðåç îáðàòíî èçêóïóâàíå îò áúëãàðñêîòî ïðàâèòåëñòâî ïî îïðåäåëåíà îò íåãî â äåíÿ íà åìèòèðàíå íà îáëèãàöèèòå öåíà. Òÿ çàâèñè îò ïàçàðíàòà öåíà íà äúëãà è óñðåäíåíèÿ ðàçìåð íà ðåäóêöèÿòà íà îñòàíàëèòå òðè îïöèè è å ïî-íèñêà îò êîòèðîâêèòå íà äúëãà ïðåç òîçè ïåðèîä. Áàíêèòå, êîèòî âêëþ÷èõà â ïîðòôåéëèòå ñè îòíîñèòåëíî ïî-ãîëÿì ðàçìåð íîâîåìèòèðàíè îò Áúëãàðèÿ îáëèãàöèè, öåëÿò äèâåðñèôèêàöèÿ íà ïàçàðíèÿ ðèñê è ïî-âèñîêè äîõîäè. Òîâà ñà ïðåäèìíî åâðîïåéñêè è èç­òî÷­íî­åâ­ðî­ïåéñ­êè áàíêè, êîèòî ïðåñòðóêòóðèðàõà èíâåñòèöèîííèÿ ñè ïîðòôåéë ïî ãåîãðàôñêè ïðèíöèï, çà äà íàìàëÿò èíôîðìàöèîííèòå è òðàíñàêöèîííè ðàçõîäè ïî óïðàâëåíèåòî ìó.1

—————————-

1Âæ. ïî-ïîäðîáíî Êàñèäîâà, Ñîôèÿ. Áúëãàðñêèÿò âàðèàíò íà ñõåìàòà çà çàìÿíà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò.- Áàíêîâ ïðåãëåä, 1995, ¹ 2, ñ. 9-10.

——————

2. Äðóãè ôàêòîðè

Äâèæåíèåòî íà êîòèðîâêèòå íà áúëãàðñêèÿ äúëã å ðåçóëòàò îò ìíîæåñòâî ôàêòîðè: ïðîìåíèòå â äîõîäíîñòòà íà àìåðèêàíñêèòå ñúêðîâèùíè áîíîâå îïðåäåëÿ ïðèâëåêàòåëíîñòòà íà Áðåéäè îáëèãàöèèòå. Òåíäåíöèèòå íà ïî-íèñêà äîõîäíîñò íà àìåðèêàíñêèòå áîíîâå ïðåç 1993 ã. ïðåäîïðåäåëè è ïîâèøåíèÿ èíòåðåñ êúì Áðåéäè êíèæàòà.  îñíîâàòà íà ïîâèøàâàíåòî íà öåíàòà íà áúëãàðñêèòå Áðåéäè îáëèãàöèè â êðàÿ íà ìàðò è íà÷àëîòî íà àïðèë 1997 ã. áåøå ñúùî ïîêà÷âàíåòî íà ëèõâåíèÿ ïðîöåíò â ÑÀÙ, êîåòî äîâåäå äî ïîíèæåíèå íà êîòèðîâêèòå íà àìåðèêàíñêèòå àêöèè è îáëèãàöèè (àíàëîãè÷íî äúëãîñðî÷íè îáëèãàöèè íà ÑÀÙ) è îáåçöåíêà íà äîëàðà.

Âêëþ÷âàíåòî íà Áðåéäè êíèæàòà â ïîðòôåéëèòå íà èíâåñòèòîðèòå îñèãóðÿâà äèâåðñèôèêàöèÿ íà ïàçàðíèÿ ðèñê è ïî-âèñîêè äîõîäè. Òàçè âúçìîæíîñò å èçêëþ÷èòåëíî ïðèâëåêàòåëíà çà åâðîïåéñêèòå è àçèàòñêèòå èíâåñòèòîðè, êîèòî ñòðóêòóðèðàò èíâåñòèöèîííèÿ ñè ïîðòôåéë ïî ãåîãðàôñêè ïðèíöèï, çà äà ìèíèìèçèðàò èíôîðìàöèîííèòå è òðàíñàêöèîííè ðàçõîäè ïî óïðàâëåíèåòî ìó.

Îáÿâÿâàíåòî íà ìîðàòîðèóìà îò ìàðò 1990 ã. îò ïðàâèòåëñòâîòî íà Ëóêàíîâ äîâåäå äî ïàäàíå íà öåíèòå íà áúëãàðñêèòå Áðåéäè êíèæà.

Ïðèåìàíåòî íà çàêîíè, ðåãëàìåíòèðàùè áèçíåñà - çà ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè, Òúðãîâñêèÿò çàêîí, çà ïðèâàòèçàöèÿòà è äð., ïîâèøè öåíèòå íà êíèæàòà ïî âúíøíèÿ äúëã.

Ñúùîòî âúçäåéñòâèå èìàøå ïðîâåæäàíåòî íà èêîíîìè÷åñêàòà ñòàáèëèçàöèîííà ïðîãðàìà - ðåñòðèêòèâíà ìîíåòàðíà è áþäæåòíà ïîëèòèêà.

Ïàäàíåòî íà ïðàâèòåëñòâîòî íà Ôèëèï Äèìèòðîâ â íà÷àëîòî íà äåêåìâðè 1992 ã. è îòëàãàíåòî íà ïëàùàíèÿòà íà ëèõâè çà þíè è ñåïòåìâðè îòíîâî ïîâëÿêîõà öåíèòå íà äîëàðà.

Ïîëîæèòåëíî âëèÿíèå âúðõó öåíàòà íà áúëãàðñêèÿ äúëã îêàçà ðåøåíèåòî íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò çà öåíàòà íà îïåðàöèÿòà ïî îáðàòíî èçêóïóâàíå íà ÷àñò îò äúëãà â ðàìêèòå íà Ëîíäîíñêèÿ êëóá.

Ïîñëåäâà ïðàâèòåëñòâåíàòà êðèçà íà Áåðîâèÿ êàáèíåò ïðåç íîåìâðè 1994 ã. Öåíèòå íà îòäåëíèòå îáëèãàöèè ðåàãèðàõà à íîâèíàòà. Ðåçóëòàòèòå îò èçáîðèòå íå ïðîìåíèõà öåíàòà íà áúëãàðñêèòå áðåéäèòà, òúé êàòî ïîáåäàòà íà ÁÑÏ - ñ èëè áåç àáñîëþòíî ìíîçèíñòâî - âå÷å ñå î÷àêâàøå íà ïàçàðà. Íî ðåçóëòàòèòå îò èçáîðèòå ÷åñòî ïðîìåíÿò öåíèòå íà Áðåéäè êíèæàòà.

 êðàÿ íà äåêåìâðè 1994 ã. è íà÷àëîòî íà ÿíóàðè 1995 ã. íàñòúïè äåâàëâàöèÿ íà ìåêñèêàíñêîòî ïåñî. Ìåêñèêî áå ñòðàíàòà, êîÿòî ñå ñìÿòàøå çà åäèí îò íàé-óñïåøíèòå ïðèìåðè â ðàçâèòèåòî íà ïàçàðíàòà èêîíîìèêà. Ìåêñèêî áå íàé-âàæíèÿò îò âñè÷êè çàðàæäàùè ñå ïàçàðè. Òîâà å åäíà îò ãîëåìèòå èêîíîìèêè - ÁÂÏ îò áëèçî 30 ìëðä. ù.ä. è áëèçêè îòíîøåíèÿ ñúñ ÑÀÙ (òåõíèÿò ÷åòâúðòè ïî ãîëåìèíà òúðãîâñêè ïàðòíüîð). Ìåêñèêî âèíàãè å îïðåäåëÿë è òåíäåíöèÿòà íà ïàçàðà íà Áðåéäè îáëèãàöèè, òúé êàòî áå ïúðâàòà ñòðàíà, ñêëþ÷èëà Áðåéäè ñäåëêà. Êîãàòî íà 20 äåêåìâðè 1994 ã. âàëóòíèÿò êóðñ íà ìåêñèêàíñêîòî ïåñî ñå ñðóòè, öåíèòå íà ìåêñèêàíñêèòå Áðåéäè îáëèãàöèè ðÿçêî ñïàäíàõà è ïîâëÿêîõà âñè÷êè îñòàíàëè Áðåéäè îáëèãàöèè. Ñïàäúò â öåíèòå íà áúëãàðñêèòå è ïîëñêèòå êíèæà ìîæå äà ñå ðàçãëåæäà êàòî “èðàöèîíàëíà ðåàêöèÿ íà ñòðàõîâåòå íà äèëúðèòå îò îáù ñðèâ íà öåíèòå íà îáëèãàöèèòå íà ñòðàíèòå ñúñ çàðàæäàùè ñå ïàçàðíè èêîíîìèêè”.1

——————————

1Âæ. â-ê “Êàïèòàë-ïðåñ”, 16-22.I.1995 - Ôèíàíñîâèòå ïàçàðè îòðåçíÿõà îò êðèçàòà â Ìåêñèêî, ñ. 13.

—————————-

Èíâåñòèöèèòå â Òðåòèÿ ñâÿò áÿõà õèòúò ïðåç 1993-94 ãîäèíà. Òîâà íàêàðà ãîëåìèòå èíâåñòèöèîííè ôîíäîâå äà íàñî÷àò 10% îò èíâåñòèöèèòå êúì òÿõ îò 4% ïðåç 1991-92 ã. Ïúðâîíà÷àëíèòå ïðåîöåíêè íà èíâåñòèòîðèòå ïîêàçàõà, ÷å íàé-îñòðè êðèçè ìîãàò äà ñå ïîëó÷àò â ñòðàíè, êúäåòî ñå ðàç÷èòà îñíîâíî íà ÷óæäåñòðàííè èíâåñòèöèè, êàêúâòî å ñëó÷àÿò â Ìåêñèêî.  ñúùîòî âðåìå Áúëãàðèÿ ïîïàäà â äðóãà ãðóïà - íà ñòðàíèòå, êîèòî ðàç÷èòàò ïðåäè âñè÷êî íà ôèíàíñîâà ïîäêðåïà íà ìåæäóíàðîäíèòå èíñòèòóöèè. Òå ïî ïðèíöèï íå èçòåãëÿò âëîæåíèÿòà ñè ïðè øîêîâè êðèçè, à òúêìî îáðàòíîòî. Îòðèöàòåëíàòà ñòðàíà íà ïðåîöåíêàòà ïîêàçâà, ÷å íàñî÷âàíåòî íà ÷àñòåí êàïèòàë êúì Áúëãàðèÿ ùå å âå÷å äîñòà ïî-òðóäíî ïðåäâèä íåäîâåðèåòî â íàöèîíàëíàòà âàëóòà, ãîëÿìîòî òåãëî íà îáñëóæâàíå íà âúíøíèÿ äúëã è ðåçåðâèòå, êîèòî åäâà äîñòèãàõà çà ïîêðèâàíå íà òðèìåñå÷íèÿ âíîñ.

Ïîëîæèòåëíî âëèÿíèå âúðõó öåíàòà íà âúíøíèÿ íè äúëã îêàçâàò è êðåäèòèòå, îòïóñêàíè îò ÌÂÔ, Ñâåòîâíàòà áàíêà, ÅÁÂÐ è äðóãèòå ôèíàíñîâè èíñòèòóöèè; äâóêðàòíîòî íàìàëåíèå íà ìèíèìàëíî ïðèåìëèâàòà öåíà íà ÇÓÍÊ-îáëèãàöèèòå îò ÿíóàðè 1997 ã. è îêîí÷àòåëíîòî é ïðåìàõâàíå ïî-êúñíî. Îò íà÷àëîòî íà ìàðò ñå îòáåëÿçà ïîä÷åðòàí èíòåðåñ íà ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè êúì òåçè îáëèãàöèè. Ñàìî ïðåç ïúðâèòå äâå ñåäìèöè íà ìàðò ÷óæäåíöèòå ñà êóïèëè îò òåçè êíèæà çà íàä 50 ìëí. ù.ä.1.

——————————

1Âæ. â-ê “Áàíêåðú”, 17-23.III.1997 - ×óæäåíöèòå ñå íàõâúðëèõà âúðõó îáëèãàöèèòå ïî ÇÓÍÊ, ñ. 22.

——————————

Ïðåç ìàé 1997 ã. îïòèìèñòè çà áúäåùåòî íà Áúëãàðèÿ ñëåä èçáîðíàòà ïîáåäà íà ðåôîðìèñòêè íàñòðîåíàòà ÎÄÑ, ÷óæäåíöèòå ñà çàêóïèëè îáùî 128 ìëí. ù.ä. âàëóòíè ÇÓÍÊ-îâå êúì êðàÿ íà àïðèë ïðè 100 ìëí. ù.ä. êúì 11 àïðèë.

Âúâåæäàíåòî íà âàëóòíèÿ áîðä è ôèêñèðàíåòî íà ëåâà êúì ãåðìàíñêàòà ìàðêà äîâåäå êîòèðîâêèòå íà áúëãàðñêèòå Áðåéäè îáëèãàöèè äî ðåêîðäíî âèñîêè íèâà.

Íèñêèÿò êðåäèòåí ðåéòèíã íà Áúëãàðèÿ, îò­ðà­çÿ­âàù ïîòåíöèàëíèÿò ðèñê â èêîíîìèêàòà ïîðàäè âèñîêàòà èíôëàöèÿ, ëàâèíîîáðàçíèÿ âúíøåí äúëã, íåñòàáèëíàòà áàíêîâà ñèñòåìà è ëèïñà íà äîâåðèå, çàäúðæàøå êîòèðîâêèòå íà áúëãàðñêèòå áðåéäèòà íà íèñêè íèâà. Êîëêîòî ïî-íèñúê å êðåäèòíèÿò ðåéòèíã íà åäíà ñòðàíà, òîëêîâà ïî-íèñêà å öåíàòà íà êíèæàòà íà ïúðâè÷íèÿ è âòîðè÷íèÿ ïàçàð

———————

———————-

3. ÐÈÑÊÎÂÅ ÇÀ ×ÓÆÄÅÑÒÐÀÍÍÈß ÈÍÂÅÑÒÈÒÎÐ ÏÐÈ ÈÍÂÅÑÒÈÖÈß Â ÄÚÐÆÀÂÍÈ ÖÅÍÍÈ ÊÍÈÆÀ

Àíàëèç íà ðèñêà1

————————

3. Îáëèãàöèèòå è ðèñêúò, ñâúðçàí ñ òÿõ

Àíà­ëèç íà îáëèãàöèèòå1

——-

————————

Ïàðè÷íèòå ïîñòúïëåíèÿ ñ ôèêñèðàí äîõîä ñå îïðåäåëÿò ñðàâíèòåëíî ëåñíî. Ïðè òÿõ ïîñëåäâàùîòî ïàðè÷íî ïîñòúïëåíèå - èçïëàùàíåòî íà ãëàâíèöàòà - îáèêíîâåíî å äîñòà ïî-ãîëÿìî îò ðåäîâíèòå ïëàùàíèÿ íà êóïîíèòå. Îáëèãàöèèòå ìîãàò êàòåãîðèçèðàíè ÷ðåç ðèñêîâà ìàòðèöà, ïîêàçàíà íà Òàáëèöà 8.

Òàáëèöà 8. Ðèñêîâà ìàòðèöà çà îáëèãàöèèòå1

???

1Âæ. Òúòúë, Ìåéäæèí Ë. Óïðàâëåíèå íà èíâåñòèöèîííè ïîðòôåéëè: Òîì I, U. P. H. Group, Ñîôèÿ, 1995.

————————

Çàêóïóâàéêè ÄÖÊ, åìèòèðàíè çà ôèíàíñèðàíå íà áþäæåòíèÿ äåôèöèò íà Áúëãàðèÿ, ÷óæäåñòðàííèÿò èíâåñòèòîð èìà ïúðâîêëàñíà ãàðàíöèÿ, ÷å êíèæàòà ùå áúäàò èçêóïåíè â äåíÿ íà ïàäåæà, à ëèõâèòå ùå ñå ïëàùàò ñâîåâðåìåííî. Ïðè ìèíèìàëåí ðèñê ñå ïîëó÷àâà äîõîäíîñò, ïî-ãîëÿìà îò òàçè ïî ñðî÷íèòå äåïîçèòè íà ñòàáèëíèòå òúðãîâñêè áàíêè. Îò äðóãà ñòðàíà, ïîâå÷åòî áàíêè íÿìàò îñîáåíè ïðîáëåìè ñ îáðàòíîòî èçêóïóâàíå íà öåííèòå êíèæà ïðè æåëàíèå íà êëèåíòà.

Ëèêâèäíîñò è âúçâðàùàåìîñò1.

———

——————————

Îñîáåíî âíèìàíèå òðÿáâà äà ñå îáðúùà íà ëèêâèäíîñòòà (âúçìîæíîñòòà çà êðàòúê ïåðèîä îò âðåìå ïðèäîáèòèòå öåííè êíèæà äà ñå ïðåâúðíàò â ïàðè ïðè ìèíèìàëíà òðàíñôåðíà öåíà). Íàìàëÿâàíåòî íà ëèêâèäíîñòòà íà ïðèäîáèòèÿ àêòèâ âîäè äî óâåëè÷àâàíå íà ðèñêà íà ÷óæäåñòðàííèÿ èíâåñòèòîð.

Îñíîâåí ôàêòîð, ìîòèâèðàù èçáîðà íà öåííè êíèæà, ñà î÷àêâàíèÿòà íà ÷óæäåñòðàííèÿ èíâåñòèòîð çà âúçâðàùàåìîñòòà íà âëîæåíèÿòà. Âúçâðàùàåìîñòòà çàâèñè êàêòî îò îáÿâåíèòå èëè íàé-âåðîÿòíè òåêóùè ïëàùàíèÿ íà ôèíàíñîâèÿ èíñòðóìåíò, òàêà è îò öåíàòà ïðè ïðèäîáèâàíåòî èëè ïðîäàæáàòà ìó.

Çà òîâà, çà íàìàëÿâàíå íà ðèñêà (çà ñìåòêà íà âúçâðàùàåìîñòòà), ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè èçïîëçâàò åäèí òðàäèöèîíåí ìåòîä - äèâåðñèôèêàöèÿ íà ïîðòôåéëà ïî öåííè êíèæà.

ÇÀÊËÞ×ÅÍÈÅ

Ñ âúâåæäàíåòî íà âàëóòåí áîðä (þëè 1997 ã.) è óñïåøíèòå èêîíîìè÷åñêè ðåôîðìè ñëåä 1996 ã., ñå çàñèëè ÷óæäåñòðàííèÿò èíòåðåñ êúì èíâåñòèöèè â áúëãàðñêè ÄÖÊ. Îòïàäíà âàëóòíèÿò ðèñê, à îòòàì íàìàëÿ è êðåäèòíèÿò ðèñê, êîåòî ñúçäàäå ïî-ñòàáèëíà îñíîâà â Áúëãàðèÿ çà ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè.

Òëàñúê íà ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèöèè â áúëãàðñêè ÄÖÊ äàäîõà è ïðîìåíèòå â ÇÑÄ×ËÇ×È, êîèòî ðàçøèðÿâàò çàêîíîâîòî îïðåäåëåíèå íà òåðìèíà ÷óæäåñòðàííà èíâåñòèöèÿ; ñúçäàâàò ïî-ïîäðîáíà, óðåäáà çà óñòðîéñòâîòî íà Àãåíöèÿòà çà ÷óæäåñòðàííè èíâåñòèöèè; îòïàäàò äúëãèòå ïðîöåäóðè ïî ðåãèñòðèðàíå íà ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèöèè, êàêòî è îãðàíè÷åíèÿòà çà ñóìàòà è ïàäåæà íà èíâåñòèöèèòå â ÄÖÊ, êîèòî ìîãàò äà ñå ñ÷èòàò çà ÷óæäåñòðàííè.

Îò ñúùåñòâåíî çíà÷åíèå å è ïðîìÿíàòà, êîÿòî íàïðàâè ÓÑ íà ÁÍÁ, êàòî ïðîäàâà ÄÖÊ íà ÷óæäåñòðàííè ôèíàíñîâè èíñòèòóöèè äèðåêòíî îò ñâîÿ ïîðòôåéë íà îòêðèòèÿ ïàçàð, îñèãóðÿâàéêè íåîáõîäèìàòà èì ëèêâèäíîñò ïîñðåäñòâîì åæåäíåâíè êîòèðîâêè çà îáðàòíî èçêóïóâàíå. À ñ ïðîìåíèòå â Íàðåäáà ¹ 5 çà óñëîâèÿòà è ðåäà íà åìèòèðàíå íà áåçíàëè÷íè ÄÖÊ, ñå ðåãëàìåíòèðà âúçìîæíîñòòà ÷óæäåñòðàííèòå þðèäè÷åñêè ëèöà äà ó÷àñòâàò êàêòî íà ïúðâè÷íèÿ, òàêà è íà âòîðè÷íèÿ ïàçàð.

Íà ïðàêòèêà, îáëèãàöèèòå ïî âúíøíèÿ è âúòðåøíèÿ äúëã íà Áúëãàðèÿ îòêðèõà ãîëåìè âúçìîæíîñòè çà ðàçëè÷íè âèäîâå îïåðàöèè, îò êîèòî åäèí äîáúð ÷óæäåñòðàíåí ñïåöèàëèñò ìîæå äà íàïðàâè íåìàëêî ïå÷àëáè.

Äåéñòâàùàòà â Áúëãàðèÿ íîðìàòèâíà óðåäáà ðàçðåøàâà íà ÷óæäåñòðàííèòå ëèöà äà ïðèäîáèâàò áúëãàðñêè áîíîâå è îáëèãàöèè, êàêòî è äà òúðãóâàò ñ òÿõ ïî ñâåòà.

Íå ñà ìàëêî è ïðîáëåìèòå, êîèòî ÷óæäåñòðàííèÿò êàïèòàë ñðåùà ïðè çàêóïóâàíåòî íà áúëãàðñêè ÄÖÊ çà ïîðòôåéëíè èíâåñòèöèè èëè çà ó÷àñòèåòî â ïðèâàòèçàöèîííèÿ ïðîöåñ â Áúëãàðèÿ. Ëèïñà íà èíôîðìàöèÿ çà äúðæàòåëèòå è öåíèòå íà êíèæàòà, ìóäíè ïðîöåäóðè ïî ïðèâàòèçàöèÿòà, çàòðóäíåíèÿ ïðè èäåíòèôèêàöèÿ íà ïðèâàòèçèðàùèÿ îðãàí, íîðìàòèâíè íåÿñíîòè, íèñêà ëèêâèäíîñò íà áúëãàðñêèÿ âàëóòåí ïàçàð, çàòðóäíåíèÿ ïðè ðåïàòðèðàíå íà ëåâîâè äîõîäè, êîèòî ñå îáëàãàò ñ 15% äàíúê, äúëæèì äîðè è êîãàòî ñàìàòà èíâåñòèöèÿ å ãóáåùà, ëèïñà íà åäèííè öåëè è ñòðàòåãèÿ íà ïðèâàòèçàöèÿ - âñå âúçäúðæàùè åôåêòè âúðõó èíâåñòèöèîííàòà àêòèâíîñò íà ÷óæäåñòðàííèòå ëèöà è ôèðìè â áúëãàðñêè ÄÖÊ.