Да откриете историческите корени на конституционализма
Изтегляне 3.13 Mb.
|
Какви актове издава Министерският съвет? Кога се създава служебно правителство? ÄÂÀÍÀÄÅÑÅÒÀ ÃËÀÂÀ ÑÚÄÅÁÍÀ ÂËÀÑÒ Öåëè: Ñлед усвояване на материала по тази тема Вие ще можете:
I. ÏÎÍßÒÈÅ Ñúäåáíàòà âëàñò å åäíà îò òðèòå âëàñòè-ôóíêöèè, íà êîèòî, ñïîðåä ÷ë. 8 îò Êîíñòèòóöèÿòà, ñå äåëè äúðæàâíàòà âëàñò. Îáèêíîâåíî ñúäåáíàòà âëàñò ñå íàðè÷à “òðåòàòà âëàñò”. Òÿ å òðåòà ïðè ïîäðåæäàíåòî, íî íå å òðåòà ïî çíà÷åíèå è ñúùíîñò. Òÿ å, êîÿòî íàé-àêòèâíî áðàíè çàêîííîñòòà è ëåãèòèìèðà ïðàâîâàòà äúðæàâà. Êîíñòèòóöèÿòà íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ ñúäúðæà ñïåöèàëíà ãëàâà (øåñòà), ïîñâåòåíà íà ñúäåáíàòà âëàñò.  ÷ë. 117, àë. 1 ñå ïîñòàíîâÿâà, ÷å “Ñúäåáíàòà âëàñò çàùèòàâà ïðàâàòà è çàêîííèòå èíòåðåñè íà ãðàæäàíèòå, þðèäè÷åñêèòå ëèöà è äúðæàâàòà”. Òîâà å íåéíàòà ïðàâîçàùèòíà ôóíêöèÿ. Íî ïîäîáíà ïðàâîçàùèòíà ôóíêöèÿ èìàò è îñòàíàëèòå äâå âëàñòè-ôóíêöèè è ïî-ñïåöèàëíî èçïúëíèòåëíàòà, êîÿòî â òîâà îòíîøåíèå ñå ïðèáëèæàâà äî ñúäåáíàòà âëàñò. Ïîðàäè òîâà, õàðàêòåðèñòèêàòà íà òàçè âëàñò íå ìîæå äà ñå èç÷åðïè ñ ïðàâîçàùèòíàòà é õàðàêòåðèñòèêà. Îñîáåíî çíà÷åíèå â òîâà îòíîøåíèå èìàò ôîðìèòå íà äåéíîñò, ÷ðåç êîèòî ñúäåáíàòà âëàñò îñúùåñòâÿâà ñâîèòå ôóíêöèè. Òåçè ôîðìè ñà ñïåöèôè÷íè, ïðèñúùè ñàìî íà íåÿ è òå ñà òðè: ïðàâîñúäèå, ïðîêóðîðñêè íàäçîð è ñëåäñòâèå. Ïðîáëåìèòå íà ñëåäñòâèåòî ñå îòíàñÿò êúì ïðåäìåòà íà íàêàçàòåëíî-ïðàâíèòå íàóêè. Ïðàâîñúäèåòî è ïðîêóðîðñêèÿò íàäçîð ñà ïðåäìåò íà óðåäáà è íà èçñëåäâàíå îò Êîíñòèòóöèîííîòî ïðàâî. Êîíñòèòóöèÿòà â ÷ë. 118 èçïîëçâà òåðìèíà “ïðàâîñúäèå”, â ÷ë. 119 ñè ñëóæè ñ òåðìèíà “ïðàâîðàçäàâàíå”. Ïðàâîñúäèåòî å ïðàâîðàçäàâàíå, íî ïðàâîðàçäàâàíåòî èìà ïî-øèðîêî ñúäúðæàíèå,2 òúé êàòî îáõâàùà è äåéíîñòè, àíàëîãè÷íè íà ïðàâîñúäèåòî, êîèòî îáà÷å íå ñå îñúùåñòâÿâàò îò ñúäèëèùàòà, îò ïðàâîñúäíèòå îðãàíè, à îò “îñîáåíè þðèñäèêöèè”, ñòîÿùè èçâúí ñúäåáíàòà ñèñòåìà. Òåíäåíöèÿòà ïðè ðàçâèòèåòî íà ïðàâîðàçäàâàòåëíàòà äåéíîñò å äà ñå ñúêðàùàâàò è ïîñòåïåííî çàêðèâàò îñîáåíèòå þðèñäèêöèè. Âñå îùå îáà÷å, ìàêàð è òâúðäå ìàëêî, ñúùåñòâóâàò îñîáåíè þðèñäèêöèè, ïîðàäè êîåòî íå ìîæå äà ñå ïîñòàâè çíàê íà ðàâåíñòâî ìåæäó ïîíÿòèÿòà “ïðàâîñúäèå” è “ïðàâîðàçäàâàíå”. II. ÏÐÀÂÎÑÚÄÈÅ Ïðàâîñúäèåòî ñå îñúùåñòâÿâà îò ñúäèëèùàòà è ñàì îò òÿõ. Òî å åäíî îò ôîðìèòå íà äúðæàâíà äåéíîñò, ÷ðåç êîèòî íàìèðà ïðèëîæåíèå ñúäåáíàòà âëàñò. Ïðàâîñúäèåòî å äåéíîñò, êîÿòî ðåøàâà ïðàâíè ñïîðîâå îò ëè÷åí, ñåìååí èìóùåñòâåí, òðóäîâ èëè äðóã õàðàêòåð, êàêòî è êàçóñè âúâ âðúçêà ñ èçâúðøåíè ïðåñòúïëåíèÿ, àäìèíèñòðàòèâíè è òðóäîâè íàðóøåíèÿ. Îñâåí òîâà òî ñå îòíàñÿ è äî èñêàíèÿ çà óñòàíîâÿâàíå íà ñúùåñòâóâàùè èëè ëèïñâàùè ïðàâà è çà ñúäåáíà çàùèòà íà òåçè ïðàâà. Âúâ âðúçêà ñ òîâà, ñúäúò óñòàíîâÿâà èñòèíàòà è àêî êîíñòàòèðà íàðóøåíèå íà çàêîííîñòòà èëè íåïðèëàãàíå íà çàêîíà, íàëàãà ñ ïðàâíà ñèëà ïðåäâèäåíèòå îò ïðàâîòî èçâîäè. Òàêà ïîñòàâåí, âúïðîñúò çà ïðàâîñúäèåòî ñå î÷åðòàâà êàòî þðèñäèêöèîííà äåéíîñò. Åëåìåíòúò “êàçâàíå êàêâî ãëàñè ïðàâîòî” (juris dictio), ÷ðåç êîéòî ñå îñúùåñòâÿâà ïðàâîñúäèåòî, íå å äîêòðèíåðåí àêò, ìíåíèå íà þðèñòè-ñïåöèàëèñòè ïî âúïðîñèòå íà ïðàâîòî, à ïðîïÿâà íà ñúäåáíàòà âëàñò. Ïðàâîñúäèåòî å äåéíîñò ïî ïðèëàãàíåòî íà çàêîíà, íî òàêàâà äåéíîñò å è àäìèíèñòðàöèÿòà (èçïúëíèòåëíàòà âëàñò). Ñúäåáíàòà âëàñò ñå ïîä÷èíÿâà íà çàêîíà (÷ë. 117, àë. 1 îò Êîíñòèòóöèÿòà), à îðãàíèòå íà èçïúëíèòåëíàòà âëàñò äåéñòâàò â ñúîòâåòñòâèå ñ Êîíñòèòóöèÿòà è çàêîíèòå (÷ë. 105, àë. 1 îò Êîíñòèòóöèÿòà). Òîâà ñáëèæàâà â èçâåñòíî îòíîøåíèå ñúäåáíàòà âëàñò ñ èçïúëíèòåëíàòà. Âúïðåêè òîâà, ïðèëàãàíåòî íà çàêîíà ïðè ïðàâîñúäèåòî å äåéíîñò, ðàçëè÷íà îò àäìèíèñòðàòèâíàòà äåéíîñò. Ïðàâîñúäèåòî å ïðåäíàçíà÷åíî äà îñèãóðè òî÷íîòî èçïúëíåíèå íà çàêîíà, çà äà çàùèòè ïðàâàòà è çàêîííèòå èíòåðåñè íà ãðàæäàíèòå, þðèäè÷åñêèòå ëèöà è äúðæàâàòà. Òî îáà÷å íÿìà çà öåë äà èçâúðøâà îïåðàòèâíî ïðèëàãàíå íà ïðàâíèòå ïðåäïèñàíèÿ çà ïðàêòè÷åñêîòî îñúùåñòâÿâàíå íà ñîöèàëíîòî óïðàâëåíèå, êàêòî å ðè èçïúëíèòåëíàòà âëàñò. Ñúäåáíàòà âëàñò, êàêòî è èçïúëíèòåëíàòà âëàñò, ïðåäïîëàãà ñúùåñòâóâàíåòî íà îïðåäåëåíà ïðàâíà íîðìà, êîÿòî òðÿáâà äà ñå ïîñòàâè â äåéñòâèå. Ïðè ïðàâîñúäèåòî çà ðàçëèêà îò àäìèíèñòðàöèÿòà òîâà ñòàâà, êîãàòî îïðåäåëåíè îáùåñòâåíè îòíîøåíèÿ ñà ñå ðàçâèëè íåçàêîíîñúîáðàçíî èëè êîãàòî íå å áèëà ïîñòàâåíà â äåéñòâèå ñúîòâåòíà ïðàâíà íîðìà, ìàêàð ÷å å òðÿáâàëî äà áúäå çàäåéñòâàíà.  òåçè ñëó÷àè ïðàâîñúäèåòî å ïðåäíàçíà÷åíî äà óñòàíîâè ïîñëåäèöèòå îò íàðóøàâàíåòî èëè íåïðèëàãàíåòî íà ïðàâîòî è äà îñèãóðè íåãîâîòî íîðìàëíî äåéñòâèå, êàòî èçäàäå ñúîòâåòåí ñúäåáåí àêò (âåðäèêò), ñ êîéòî äà ïîñòàíîâè êàêâî ãëàñè ïðàâîòî ïî ñúîòâåòíèÿ êàçóñ è äà ïðåäïèøå êàêâî ñëåäâà îò òîâà. Ïðàâîñúäèåòî îáèêíîâåíî çàïî÷âà äà äåéñòâà, êîãàòî ñà íàñòúïèëè óâðåæäàíèÿ íà çàêîíà èëè êîãàòî òðÿáâà äà ñå ïðåäèçâèêà íåãîâîòî äåéñòâèå, çà äà ñå ïîðîäÿò ïðåäâèäåíèòå ïðàâíè ïîñëåäèöè Ïðè àäìèíèñòðàöèÿòà (èçïúëíèòåëíàòà âëàñò) ïðàâîòî ñå ïðèëàãà çà ïîñòèãàíå íà òâîð÷åñêè ðåçóëòàòè, çà ïðàêòè÷åñêîòî ðåøàâàíå íà àêòóàëíè óïðàâëåíñêè çàäà÷è. Ïðèëàãàíåòî íà ïðàâîòî ïðè ïðàâîñúäíàòà äåéíîñò íå ñå ñúñòîè â ïîðàæäàíåòî íà íîâè îòíîøåíèÿ, â îñúùåñòâÿâàíåòî íà èíèöèàòèâè, à â ïðåöåíêà íà ðàçâèëè ñå âå÷å ïðàâîîòíîøåíèÿ, íà íàñòúïèëè ôàêòè è â óñòàíîâÿâàíå íà ïðàâíè ïîñëåäèöè, â ñúîòâåòñòâèå ñ ïðàâíàòà íîðìà. Ïîðàäè òîâà ñúäåáíèÿò àêò íÿìà íîðìàòèâåí õàðàêòåð, òîé íå ñúçäàâà ïðàâèëà çà ïîâåäåíèå, êàêòî òîâà ìîæå äà ñòàíå, êîãàòî ïðàâîòî ñå ïðèëàãà îò îðãàíèòå íà èçïúëíèòåëíàòà âëàñò. Íà ïðàâíàòà ñèñòåìà â Áúëãàðèÿ å ÷óæäà èäåÿòà çà ñúäåáíèÿ ïðåöåäåíò êàòî èçòî÷íèê íà ïðàâ. Ïðàâîñúäèåòî â Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ ñå õàðàêòåðèçèðà íå ñàìî ñ ïðåäìåòíîòî ñè ñúäúðæàíèå è ñúñ ñâåòî ïðåäíàçíà÷åíèå, íî è ïî ôîðìèòå è ìåòîäèòå, ÷ðåç êîèòî ñå ðàçâèâà ïðàâîïðèëàãàùàòà äåéíîñò. Õàðàêòåðíî çà ïðàâîñúäíàòà äåéíîñò å, ÷å òÿ å ôîðìàëèçîâàíà, ÷å ïðè íåÿ ñå ñëåäâà îïðåäåëåíî ïðîèçâîäñòâî, ñèñòåìà îò ïðîöåñóàëíè äåéñòâèÿ. Òîâà ïðîèçâîäñòâî îñèãóðÿâà ïðàâèëíîòî ðåàëèçèðàíå íà ìàòåðèàëíî-ïðàâíèòå ðàçïîðåäáè. Íåñïàçâàíåòî íà ïðîöåñóàëíàòà ôîðìà îïîðî÷àâà ñúäåáíèÿ àêò, êîåòî å îñíîâàíèå çà íåãîâàòà îòìÿíà. III. ÑÚÄÅÁÍÀ ÑÈÑÒÅÌÀ Êîíñòèòóöèÿòà â ÷ë. 119 ïðåäâèæäà ñúùåñòâóâàíåòî íà Âúðõîâåí êàñàöèîíåí ñúä, Âúðõîâåí àäìèíèñòðàòèâåí ñúä, àïåëàòèâíè, îêðúæíè, âîåííè è ðàéîííè ñúäèëèùà. Ñúñ çàêîí ìîãàò äà ñå ñúçäàâàò è ñïåöèàëèçèðàíè ñúäèëèùà (íàïðèìåð òúðãîâñêè ñúäèëèùà èëè çà ñúäåíå íà ìàëîëåòíè è íåïúëíîëåòíè èçâúðøèòåëè íà ïðåñòúïëåíèÿ). Çàñåãà òàêèâà ñúäèëèùà íå ñà ñúçäàâàíè. Êîíñòèòóöèÿòà çàáðàíÿâà ñúçäàâàíåòî íà èçâúíðåäíè ñúäèëèùà. Òÿõíîòî ñúçäàâàíå áè ñå ÿâèëî â ïðîòèâîðå÷èå ñ ïðèíöèïà çà ïðàâîâàòà è äåìîêðàòè÷íà äúðæàâà, ïðîâúçãëàñåí ñ ïðåàìáþëà íà Êîíñòèòóöèÿòà è áè íàðóøèëî ïðèíöèïà çà ðàâåíñòâîòî íà ãðàæäàíèòå ïðåä ñúäà (÷ë. 121, àë. 1). Ñúäèëèùàòà ñà îáùè è ñïåöèàëíè. Îò ïîñî÷åíèòå â ÷ë. 119, àë. 1 îò Êîíñòèòóöèÿòà ñúäèëèùà, ñïåöèàëíè ñà ñàìî âîåííèòå, îñòàíàëèòå ñà îáùè. Ñïåöèàëíèòå ñúäèëèùà ñå îòëè÷àâàò îò îáùèòå ñàìî ïî ïðåäìåòà íà ñâÿòà äåéíîñò (ïî ñâîÿòà êîìïåòåíòíîñò). Âúâ âñè÷êî îñòàíàëî òå ñå ïðèðàâíÿâàò íà îáùèòå ñúäèëèùà è ïî-ñïåöèàëíî íà îêðúæíèòå. Âñè÷êè äåéñòâàùè ñúäèëèùà â Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ îáðàçóâàò ñúäåáíàòà ñèñòåìà íà ñòðàíàòà. Íåéíàòà îðãàíèçàöèÿ (îðãàíèçàöèîííèòå é ïðèíöèïè) ñå õàðàêòåðèçèðà ÷ðåç äâå íà÷àëà (ïðèíöèïà): ïðèáëèæàâàíå íà ïðàâîñúäèåòî äî íàñåëåíèåòî è òðèèíñòàíöèîííîñò íà ñúäåáíîòî ïðîèçâîäñòâî. Çà äà áúäå äîñòúïíî è èêîíîìè÷íî ïðàâîñúäèåòî, òðÿáâà äà ñå ïðèáëèæè äî íàñåëåíèåòî. Òîâà ñå ïîñòèãà â çíà÷èòåëíà ñòåïåí ÷ðåç ñúùåñòâóâàíåòî è äåéíîñòòà íà ðàéîííèòå ñúäèëèùà. Òå ñà íàé-ìíîãîáðîéíèòå ñúäåáíè îðãàíè â ñòðàíàòà, êîåòî ãè ïðàâè è íàé-áëèçêè â ãåîãðàôñêî îòíîøåíèå äî íàñåëåíèåòî. Îñâåí òîâà ðàéîííèòå ñúäèëèùà ðàçãëåæäàò êàòî ïúðâà èíñòàíöèÿ îêîëî 93 % îò ãðàæäàíñêèòå è íàêàçàòåëíèòå äåëà, êîåòî ñúùî ãè ïðàâè äîñòúïíè çà íàñåëåíèåòî. Ñúãëàñíî ÷ë. 15 îò Çàêîíà çà ñúäåáíàòà âëàñò (ÇÑÂ) “Ñúäåáíîòî ïðîèçâîäñòâî å òðèèíñòàíöèîííî: ïúðâîèíñòàíöèîíí, âúççèâí è êàñàöèîííî, îñâåí àêî â ïðîöåñóàëíèÿ çàêîí íå å ïðåäâèäåíî äðóã”. Ñúäèëèùàòà ñà íåçàâèñèìè è íå ñå ïîä÷èíÿâàò äðóãèìó. Íî ñúäåáíîòî ïðîèçâîäñòâî óñòàíîâÿâà îòíîøåíèÿ íà èíñòàíöèîííîñò ìåæäó ñòåïåíè ñúäåáíè îðãàíè, çà äà ñå îñèãóðè óñòàíîâÿâàíåòî íà èñòèíàòà â ïðîöåñà, êàêòî ïîñòàíîâÿâà Êîíñòèòóöèÿòà â ÷ë. 121, àë. 2. Ñ îãëåä íà òîâà ñúäèëèùàòà ñå îïðåäåëÿò êàòî ïúðâîèíñòàíöèîííè, âòîðîèíñòàíöèîííè è ñúäèëèùà òðåòà èíñòàíöèÿ. Ïúðâèòå äâå êàòåãîðèè (ïúðâà è âòîðà èíñòàíöèÿ) ñà ñúäèëèùà ïî ñúùåñòâî. Òîâà îçíà÷àâà, ÷å òå ñúáèðàò è îöåíÿâàò äîêàçàòåëñòâàòà, îòäåëÿò ñïîðíîòî îò áåçñïîðíîòî, èçñëóøâàò äîâîäèòå íà ñòðàíèòå ïî äåëîòî è ñå ïðîèçíàñÿò ïî ñúùåñòâî, êàòî ðåøàâàò ñúäåáíèÿ êàçóñ. Ñúäåáíîòî ïðîèçâîäñòâî çàïî÷âà ñ ðàçãëåæäàíåòî íà äåëîòî â ïúðâà èíñòàíöèÿ. Òîâà â ãîëÿìàòà ÷àñò îò ñëó÷àèòå å ðàéîííèÿ ñúä.  çíà÷èòåëíî ïî-ìàëêî ñëó÷àè ïúðâà èíñòàíöèÿ ìîæå äà áúäå è îêðúæíèÿ ñúä. Êîãàòî ðàéîííèÿò ñúä äåéñòâà êàòî ïúðâà èíñòàíöèÿ ïî ñúùåñòâî, âòîðà (âúççèâíà) èíñòàíöèÿ å îêðúæíèÿò ñúä, à êîãàòî îêðúæíèÿò ñúä äåéñòâà êàòî ïúðâà èíñòàíöèÿ, âòîðà (âúççèâíà) èíñòàíöèÿ ïî ñúùåñòâî å àïåëàòèâíèÿò ñúä.  çàâèñèìîñò îò õàðàêòåðà íà äåëàòà, òðåòà (êàñàöèîííà) èíñòàíöèÿ ùå áúäå èëè Âúðõîâíèÿò êàñàöèîíåí ñúä èëè Âúðõîâíèÿò àäìèíèñòðàòèâåí ñúä. Âúðõîâíèÿò êàñàöèîíåí ñúä îñúùåñòâÿâà âúðõîâåí ñúäåáåí íàäçîð çà òî÷íî è åäíàêâî ïðèëàãàíå íà çàêîíèòå îò âñè÷êè ñúäèëèùà. Âúðõîâíèÿò àäìèíèñòðàòèâåí ñúä îñúùåñòâÿâà âúðõîâåí ñúäåáåí íàäçîð çà òî÷íîòî è åäíàêâî ïðèëàãàíå íà çàêîíèòå â àäìèíèñòðàòèâíîòî ïðàâîðàçäàâàíå (÷ë. 125 îò Êîíñòèòóöèÿòà). Àäìèíèñòðàòèâíîòî ïðàâîðàçäàâàíå ñå îñúùåñòâÿâà îò ñúäèëèùàòà, êîãàòî ðàçãëåæäàò è ðåøàâàò àäìèíèñòðàòèâíè äåëà è îò îñîáåíèòå þðèñäèêöèè. IV. ÊÎÍÑÒÈÒÓÖÈÎÍÍÈ ÏÐÈÍÖÈÏÈ ÇÀ ÄÅÉÍÎÑÒÒÀ ÍÀ ÑÚÄÈËÈÙÀÒÀ Êîíñòèòóöèÿòà óñòàíîâÿâà ñúîòâåòíè ïðèíöèïè çà äåéíîñòòà íà ñúäèëèùàòà è ñúäèèòå. Ñúîáðàçÿâàíåòî ñ òåçè ïðèíöèïè îñèãóðÿâà ïðàâèëíîòî îñúùåñòâÿâàíå íà ñúäîïðîèçâîäñòâîòî. 1. Êîíñòèòóöèÿòà â ÷ë. 117, àë. 2 ïîñòàíîâÿâà, ÷å ñúäåáíàòà âëàñò å íåçàâèñèìà. Òàçè ðàçïîðåäáà òðÿáâà äà ñå ðàçáèðà â ñìèñúë, ÷å è ñúäúò è ñúäèèòå ñà íåçàâèñèìè.  òÿõíàòà ïðàâîñúäíà äåéíîñò íå ñå äîïóñêà âìåøàòåëñòâî íà íèêàêâè îðãàíè, îðãàíèçàöèè èëè ëèöà, êàêâîòî è ïîëîæåíèå òå äà çàåìàò â äúðæàâàòà è îáùåñòâîòî. Òàçè íåçàâèñèìîñò å ãàðàíòèðàíà îò Êîíñòèòóöèÿòà. Íà ïúðâî ìÿñòî ñëåäâà äà ñå îòáåëåæè ÷å ñúäèèòå ñà íåñìåíÿåìè, ñëåä íàâúðøâàíåòî íà òðèãîäèøåí ñòàæ íà äëúæíîñòòà, êîÿòî çàåìàò. Íà âòîðî ìÿñòî, òå ñå ïîëçâàò ñ èìóíèòåòà íà íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè (÷ë. 132 îò Êîíñòèòóöèÿòà). Îñâåí òîâà ñúäåáíàòà âëàñò èìà ñàìîñòîÿòåëåí áþäæåò, êîåòî îñèãóðÿâà íåéíàòà íåçàâèñèìîñò âúâ ôèíàíñîâî îòíîøåíèå. 2. Ñúäèèòå îñèãóðÿâàò ðàâåíñòâî è óñëîâèÿ çà ñúñòåçàòåëíîñò íà ñòðàíèòå â ñúäåáíèÿ ïðîöåñ (÷ë. 121, àë. 1). Òàçè ðàçïîðåäáà å êîíêðåòèçàöèÿ íà îáùèÿ ïðèíöèï çà ðàâåíñòâîòî íà ãðàæäàíèòå ïðåä çàêîíà. Âñè÷êè ñòðàíè â íàêàçàòåëíèÿ è ãðàæäàíñêèÿ ïðîöåñ èìàò åäíàêâè ïðàâà è çàäúëæåíèÿ è åäíàêâà âúçìîæíîñò äà ñå çàùèòÿò ïðåä ñúäà. 3. Ïðîèçâîäñòâîòî ïî äåëàòà îñèãóðÿâà óñòàíîâÿâàíåòî íà èñòèíàòà (÷ë. 121, àë. 2). Ñúäúò ïðåäîñòàâÿ íà ñòðàíèòå â ïðîöåñà äà ïðåäñòàâÿò âñè÷êè äîêàçàòåëñòâà è èçñëóøâà âñè÷êè äîâîäè è àðãóìåíòè, êîèòî âîäÿò êúì èñòèíàòà. 4. Ðàçãëåæäàíåòî íà äåëàòà âúâ âñè÷êè ñúäèëèùà å ïóáëè÷íî, îñâåí êîãàòî çàêîíúò ïðåäâèæäà äðóãî. Ïóáëè÷íîñòòà îçíà÷àâà ïðàâîòî è âúçìîæíîñòòà ïðè ðàçãëåæäàíåòî íà äåëàòà äà ïðèñúñòâàò â ñúäåáíèòå äåëà íå ñàì ïðèçîâàíèòå ëèöà, íî è äðóãè, âêëþ÷èòåëíî è ïðåäñòàâèòåëè íà ñðåäñòâàòà çà îáùåñòâåíî îñâåäîìÿâàíå. Ñàìî ñúäúò ìîæå äà ðåøè äåëàòà äà ñå ðàçãëåæäàò áåç ïóáëèêà, ïðè çàêðèòè âðàòè. Òîâà ìîæå äà ñòàíå, àêî áèõà ñå ðàçêðèëè äúðæàâíè òàéíè èëè ïðîöåñúò ìîæå äà áúäå òâúðäå ñêàíäàëåí. Ïðåäíàçíà÷åíèåòî íà ïóáëè÷íîñòòà íà ïúðâî ìÿñòî å äà îñèãóðè ãåíåðàëíàòà ïðåâåíöèÿ íà ïðàâîòî âúðõó ñúçíàíèåòî íà ïðèñúñòâàùèòå è íà èíôîðìèðàíèòå çà ïðîöåñà. Îñâåí òîâà ïóáëè÷íîñòòà ðåñïåêòèðà è ñúäèèòå è äðóãèòå ó÷àñòâàùè â ïðîöåñà ëèöà, êàêòî è ñàìàòà ïóáëèêà. 5. Àêòîâåòå íà ïðàâîðàçäàâàíåòî ñå ìîòèâèðàò (÷ë. 121, àë. 4). Ìîòèâèòå ñà ÷àñò îò ñúäåáíèÿ àêò. Òå îáîñíîâàâàò è îáÿñíÿâàò äèñïîçèòèâà íà ñúäåáíèÿ àêò è èìàò ñúùåñòâåíî çíà÷åíèå çà ïî-íàòàòúøíèÿ õîä íà ñúäåáíèÿ ïðîöåñ. 6. Ãðàæäàíèòå è þðèäè÷åñêèòå ëèöà èìàò ïðàâî íà çàùèòà âúâ âñè÷êè ñòàäèè íà ïðîöåñà (÷ë. 122, àë. 1). Ñúùåñòâåíî ïîëîæåíèå â òåêñòà å, ÷å çàùèòàòà å îñèãóðåíà “âúâ âñè÷êè ñòàäèè íà ïðîöåñà, îùå îò ñàìîòî ìó íà÷àëî, äî êðàÿ”. Òàçè çàùèòà ìîæå äà áúäå àäâîêàòñêà (÷ë. 134 îò Êîíñòèòóöèÿòà). 7.  îïðåäåëåíè îò çàêîíà ñëó÷àè, â ïðàâîðàçäàâàíåòî ó÷àñòâàò è ñúäåáíè çàñåäàòåëè (÷ë. 123). Ñïîðåä ÷ë. 43 îò ÇÑ ñúäúò ðàçãëåæäà ïúðâîèíñòàíöèîííèòå íàêàçàòåëíè äåëà ñ ó÷àñòèåòî íà ñúäåáíè çàñåäàòåëè â ñëó÷àèòå, îïðåäåëåíè â ïðîöåñóàëíèÿ çàêîí. Ñúäåáíèòå çàñåäàòåëè ñå íàçíà÷àâàò ïî ïðåäëîæåíèå íà ñúîòâåòíèÿ îáùèíñêè ñúâåò îò ïî-ãîðåñòîÿùàòà ñúäåáíà èíñòàíöèÿ çà ïî-äîëóñòîÿùàòà, ñ ìàíäàò çà 5 ãîäèíè. Òå ó÷àñòâàò â ñúäåáíè çàñåäàíèÿ íàé-ìíîãî 60 äíè â ðàìêèòå íà åäíà êàëåíäàðíà ãîäèíà, îñâåí àêî ðàçãëåæäàíåòî íà äåëîòî ïðîäúëæè ïîâå÷å.  ñúñòàâà íà ñúäà òå âèíàãè ñà ïîâå÷å íà áðîé îò òèòóëÿðíèòå ñúäèè è èìàò ñúùèòå ïðàâà, êàêâèòî ñà ïðàâàòà íà ïðîôåñèîíàëíèòå ñúäèè. Ó÷àñòèåòî íà ñúäåáíè çàñåäàòåëè ïðè ðàçãëåæäàíåòî íà íàêàçàòåëíè äåëà å øèðîêî ðàçïðîñòðàíåíà ïðàêòèêà â ìíîãî ñòðàíè. Îáèêíîâåíî òå áèâàò äâà âèäà – æóðè è øîôåíè. Æóðè – òîâà ñà 12 ñúäåáíè çàñåäàòåëè, êîèòî ñå ïðîèçíàñÿò ïî âèíàòà íà ïîäñúäèìèÿ. Òÿõíîòî çàêëþ÷åíèå å çàäúëæèòåëíî çà ñúäèÿòà. Øîôåíèòå èìàò ó÷àñòèå â ïðîöåñà íå ñàìî çà ðåøàâàíåòî íà âúïðîñà çà âèíàòà, íî è â äðóãè íåãîâè ñòàäèè. Ó÷àñòèåòî íà ñúäåáíè çàñåäàòåëè ïðè ðàçãëåæäàíåòî íà ïúðâîèíñòàíöèîííè íàêàçàòåëíè äåëà â Áúëãàðèÿ èìà ïðåäíàçíà÷åíèåòî äà óëåñíè ðàáîòàòà íà ñúäåáíèÿ ñúñòàâ è äà ñúäåéñòâà çà ïðàâèëíîòî ðàçâèòèå íà ïðîöåñà. V. ÑÚÄÅÁÅÍ ÊÎÍÒÐÎË ÍÀÄ ÀÊÒÎÂÅ È ÄÅÉÑÒÂÈß ÍÀ ÀÄÌÈÍÈÑÒÐÀÖÈßÒÀ Îáèêíîâåíî àêòîâåòå è äåéñòâèÿòà íà àäìèíèñòðàòèâíèòå îðãàíè ñå êîíòðîëèðàò ïî îòíîøåíèå òÿõíàòà çàêîíîñúîáðàçíîñò è ïðàâèëíîñò îò ïî-ãîðåñòîÿùè àäìèíèñòðàòèâíè îðãàíè. Êîíñòèòóöèÿòà íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ â ÷ë. 120 óñòàíîâè êàòî îáùî ïðàâèëî ðàçïîðåäáàòà, ÷å “Ñúäèëèùàòà îñúùåñòâÿâàò êîíòðîë çà çàêîííîñò íà àêòîâå è äåéñòâèÿ íà àäìèíèñòðàòèâíèòå îðãàíè”. Âúâ âðúçêà ñ òîâà ãðàæäàíèòå è þðèäè÷åñêèòå ëèöà ìîãàò äà îáæàëâàò âñè÷êè àäìèíèñòðàòèâíè àêòîâå, êîèòî ãè çàñÿãàò, îñâåí èçðè÷íî ïîñî÷åíèòå ñúñ çàêîí (÷ë. 120, àë. 2). Àíàëèçúò íà ÷ë. 120 ïîêàçâà, ÷å ñúäúò ìîæå äà êîíòðîëèðà çàêîííîñòòà (íå è ïðàâèëíîñòòà) íà àêòîâå è äåéñòâèÿ íà âñè÷êè àäìèíèñòðàòèâíè îðãàíè (îðãàíè íà èçïúëíèòåëíàòà âëàñò). Ñúñ çàêîí ìîæå äà áúäàò èçêëþ÷åíè îïðåäåëåíè àäìèíèñòðàòèâíè àêòîâå îò êîíòðîëà íà ñúäèëèùàòà. Òîâà îáà÷å è èçêëþ÷åíèå îò îáùîòî ïðàâèëî. Ãðàæäàíèòå è þðèäè÷åñêèòå ëèöà èìàò ïî ïðèíöèï ïðàâîòî äà îáæàëâàò ïðåä ñúäà îíåçè àäìèíèñòðàòèâíè àêòîâå, êîèòî ãè çàñÿãàò, ñ èçêëþ÷åíèå íà óñòàíîâåíèòå îò çàêîíà êàòî íåîáæàëâàåìè. Âúðõîâíèÿò àäìèíèñòðàòèâåí ñúä, îñâåí ïðàâîñúäíèòå ñè ôóíêöèè ïî ÷ë. 125, àë. 1, îñúùåñòâÿâà è ñúäåáåí êîíòðîë âúðõó àêòîâåòå íà âèñøàòà àäìèíèñòðàöèÿ. Ñïîðåä âòîðàòà àëèíåÿ íà ÷ë. 125, Âúðõîâíèÿò àäìèíèñòðàòèâåí ñúä ñå ïðîèçíàñÿ ïî ñïîðîâå çà çàêîííîñòòà íà àêòîâåòå íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò è íà ìèíèñòðèòå, êàêòî è íà äðóãè àêòîâå, ïîñî÷åíè â çàêîíà. Íà òîâà îñíîâàíèå ñúäúò ìîæå äà îòìåíè àêò íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò, íà ìèíèñòúð, íà îáëàñòåí óïðàâèòåë, àêî ïðåöåíè, ÷å òîé å ïðîòèâîçàêîíåí. VI. ÏÐÎÊÓÐÒÓÐÀ 1. Ïîíÿòèå. Ïðîêóðàòóðàòà å ñèñòåìà îò ñïåöèàëèçèðàíè îðãàíè íà ñúäåáíàòà âëàñò, êîèòî óïðàæíÿâàò íàäçîð çà çàêîííîñò. Òÿõíàòà ñòðóêòóðà å â ñúîòâåòñòâèå ñúñ ñòðóêòóðàòà íà ñúäèëèùàòà. Ïðè âñÿêî ñúäèëèùå èìà ñúîòâåòåí ïðîêóðîð èëè ïðîêóðîðè (÷ë. 126). Îñâåí òîâà ñúùåñòâóâà è ãëàâåí ïðîêóðîð, êîéòî ñúùî îñúùåñòâÿâà íàäçîð çà çàêîííîñò, à íàðåä ñ òîâà îñúùåñòâÿâà íàäçîð çà çàêîííîñò è ìåòîäè÷åñêî ðúêîâîäñòâî âúðõó äåéíîñòòà íà âñè÷êè îñòàíàëè ïðîêóðîðè. Ïðè ãëàâíèÿ ïðîêóðîð ñúùåñòâóâàò íåãîâè ïîìîùíèöè ïðîêóðîðè, íî ãëàâíà ïðîêóðàòóðà âå÷å íå ñúùåñòâóâà. 2. Ïðîêóðîðñêè íàäçîð. Ïðàâîçàùèòíàòà äåéíîñò, îñúùåñòâÿâàíà îò ïðîêóðàòóðàòà ñå íàðè÷à îáèêíîâåíî ïðîêóðîðñêè íàäçîð. Òîâà å íàäçîð çà òî÷íîòî ñïàçâàíå íà çàêîííîñòòà îò äúðæàâíèòå, îáùèíñêèòå è îáùåñòâåíèòå îðãàíè, îò ãðàæäàíèòå è þðèäè÷åñêèòå ëèöà. Íàäçîð çà çàêîííîñò ñå îñúùåñòâÿâà íå ñàìî îò ïðîêóðàòóðàòà, íî è îò äðóãè îðãàíè – ñúäèëèùà, àäìèíèñòðàöèÿ è äð. Ïðîêóðîðñêèÿò íàäçîð îáà÷å, å ñïåöèàëèçèðàí è ñå îòëè÷àâà îò âñè÷êè äðóãè ôîðìè íà íàäçîð è êîíòðîë çà çàêîííîñò. Ïðåäè âñè÷êî òîé å íàäçîð ñàìî çà çàêîííîñò, äîêàòî íàïðèìåð àäìèíèñòðàòèâíèòå îðãàíè óïðàæíÿâàò êîíòðîë è çà öåëåñúîáðàçíîñò. Ïðîêóðîðñêèÿò íàäçîð çàïúëâà èçöÿëî äåéíîñòòà íà ïðîêóðàòóðàòà, äîêàòî êîíòðîëúò çà çàêîííîñò, óïðàæíÿâàí îò îðãàíèòå íà àäìèíèñòðàöèÿòà îáèêíîâåíî ñå îñúùåñòâÿâà â ïðîöåñà íà óïðàâëåí÷åñêàòà äåéíîñò. Òîçè êîíòðîë èìà çà ïðÿêî ïðåäíàçíà÷åíèå äà ïîñòèãíå ïðàêòè÷åñêèòå ðåçóëòàòè íà ñúîòâåòíàòà äåéíîñò è ñàìî êîñâåíî äà îòñòðàíè çàêîíîíàðóøåíèåòî. Êîíòðîëúò çà çàêîííîñò íà àäìèíèñòðàòèâíèòå îðãàíè ïîçâîëÿâà íà êîíòðîëèðàùèÿ äà äàäå çàäúëæèòåëíè çà èçïúëíåíèÿ óêàçàíèÿ, äà ñïðå, îòìåíè èëè èçìåíè äåéñòâèÿ è àêòîâå, êàêòî è äà íå ãè óòâúðäè. Ïðîêóðîðúò, êîãàòî óïðàæíÿâà íàäçîð çà çàêîííîñò íå ìîæå äà èçìåíÿ, îòìåíÿ èëè íåóòâúðæäàâà àêòîâå, íèòî äà äàâà çàäúëæèòåëíè çà èçïúëíåíèÿ ðàçïîðåæäàíèÿ. Òîâà, êîåòî òîé ìîæå äà íàïðàâè å, äà çàäâèæè ñúîòâåòåí ìåõàíèçúì (ñúä, ïî-ãîðåñòîÿù îðãàí), êîéòî äà ïðåäïðèåìå â ðàìêèòå íà ñâÿòà êîìïåòåíòíîñò ìåðêè çà âúçñòàíîâÿâàíå íà íàðóøåíàòà çàêîííîñò è åâåíòóàëíî äà íàëîæè ïðåäâèäåíèòå ñàíêöèè. Ïðîêóðîðñêèÿò íàäçîð ñå ðàçëè÷àâà è îò ïðàâîñúäèåòî, ìàêàð ÷å ñúäèëèùàòà ñúùî óïðàæíÿâàò íàäçîð çà çàêîííîñò. Ïðåäè âñè÷êî ïðîêóðîðñêèÿò íàäçîð ñå ðàçïðîñòèðà è âúðõó ïðàâîñúäíàòà äåéíîñò. Ïðîêóðîðúò ìîæå äà îïðîòåñòèðà âñåêè àêò íà íàêàçàòåëíèÿ ñúä, àêî ïðåöåíè, ÷å òîé å ïðîòèâîçàêîíåí. Ñúäúò îñúùåñòâÿâà ïðàâîñúäíàòà äåéíîñò, êîãàòî áúäå ñåçèðàí, äîêàòî ïðîêóðîðúò ìîæå äà äåéñòâà è ïî ñâîÿ èíèöèàòèâà. Äåéíîñòòà íà ñúäà ïðè îñúùåñòâÿâàíåòî íà ïðàâîñúäèåòî çàâúðøâà ñ àêò (ïðèñúäà, ðåøåíèå), îò êîéòî íàñòúïâàò ïðÿêî ñúîòâåòíè ïðàâíè ïîñëåäèöè. Ïðîêóðîðúò ñàìî ïî èçêëþ÷åíèå èìà ïðàâî äà ïðåäïðèåìå ìåðêè, êîèòî èìàò îïåðàòèâåí õàðàêòåð. Òîâà ñòàâà â äâà ñëó÷àÿ: òîé ìîæå äà îòìåíè àäìèíèñòðàòèâåí àêò çà çàäúðæàíå íà ëèöå, àêî êîíñòàòèðà, ÷å òîçè àêò å ïðîòèâîçàêîíåí. Íà âòîðî ìÿñòî ïðîêóðîðúò ìîæå äà ñå ðàçïîðåäè çà âúçñòàíîâÿâàíå ïî àäìèíèñòðàòèâåí ðåä íà ñàìîóïðàâíî íàðóøåíî ôàêòè÷åñêî ïîëîæåíèå. Ñúùåñòâóâà ðàçáèðàíå, ÷å äåéíîñòòà íà ïðîêóðàòóðàòà íå òðÿáâà äà ñå îïðåäåëÿ êàòî “íàäçîð çà çàêîííîñò”, çàùîòî òîâà áè íàêúðíèëî íåçàâèñèìîñòòà íà ñúäåáíàòà âëàñò, íà ñúäèëèùàòà. Òîâà ðàçáèðàíå ìîæå äà ñå îñïîðè ñ äîâîäà, ÷å íå òðÿáâà äà ñå ïîñòàâÿ çíàê íà ðàâåíñòâî ìåæäó íàäçîðà çà çàêîííîñò, óïðàæíÿâàí îò ïðîêóðîðà è àäìèíèñòðàòèâíèÿ êîíòðîë. Ïðîêóðîðñêèÿò íàäçîð íå íàêúðíÿâà íåçàâèñèìîñòòà íà ñúäà, à óêðåïâà çàêîííîñòòà. 3. Ïðèíöèïè çà îðãàíèçàöèÿ è äåéíîñò íà ïðîêóðàòóðàòà. Çà äà ñå îñèãóðè äåéñòâèòåëíà çàêîííîñò, ïðîêóðàòóðàòà òðÿáâà äà ñå îñâîáîäè îò âñÿêàêâè âëèÿíèÿ. Ïîðàäè òîâà ïðèíöèïèòå çà íåéíàòà îðãàíèçàöèÿ òðÿáâà äà áúäàò öåíòðàëèçúì è åäèíñòâî. Öåíòðàëèçìúò îçíà÷àâà, ÷å âñåêè ïðîêóðîð å ïîä÷èíåí íà ïî-ãîðåñòîÿùèÿ ïî ðàíã ïðîêóðîð, êîéòî ìîæå äà ìó äàâà â ïèñìåíà ôîðìà çàäúëæèòåëíè óêàçàíèÿ. Öåíòðàëèçìúò îñèãóðÿâà åäíàêâîòî ðàçáèðàíå è ïðèëàãàíå íà çàêîíèòå â öÿëàòà ñòðàíà. Òàêà ñå óòâúðæäàâà ïðèíöèïúò íà çàêîííîñòòà â îáùîäúðæàâåí ìàùàá. Öåíòðàëèçìúò îáà÷å íå îãðàíè÷àâà èíèöèàòèâíîñòòà íà ïðîêóðîðèòå è íÿìà çà öåë äà ãè ïðåâúðíå â ïîä÷èíåíè ÷èíîâíèöè. Îñâåí ïîñî÷åíèòå ïðèíöèïè çà îðãàíèçàöèÿ íà ïðîêóðàòóðàòà ñúùåñòâóâàò è ïðèíöèïè çà íåéíàòà äåéíîñò. Òå ñà äâà: íåçàâèñèìîñò è çàêîííîñò. Íåçàâèñèìîñòòà íà ïðîêóðàòóðàòà ñå èçðàçÿâà â òîâà, ÷å â íåéíàòà äåéíîñò íÿìàò ïðàâî äà ñå íàìåñâàò îðãàíèòå íà èçïúëíèòåëíàòà âëàñò, îðãàíèòå íà ìåñòíîòî ñàìîóïðàâëåíèå, êàêòî è âñÿêàêâè äðóãè îðãàíè è îðãàíèçàöèè (ïîëèòè÷åñêè ïàðòèè, ñèíäèêàòè è äð.). Çàêîííîñòòà ñúùî å ïðèíöèï çà äåéíîñòòà íà ïðîêóðàòóðàòà. Ïðîêóðîðèòå íå ñàìî óïðàæíÿâàò íàäçîð çà çàêîííîñò, íî è ñàìèòå òå òðÿáâà äà äåéñòâàò çàêîíîñúîáðàçíî. Ïðè äåéíîñòòà íà ïðîêóðàòóðàòà ïðèíöèïà íà çàêîííîñòòà ñå ïðîÿâÿâà â äâà ìîäàëèòåòà: â åäèíèÿ ñëó÷àé ïðîêóðîðúò å äëúæåí äà ñå íàìåñè, ùîì êîíñòàòèðà íàðóøåíèå íà çàêîííîñòòà (ïðèíöèï íà ëåãàëèòåòà).  äðóãèÿ ñëó÷àé ïðîêóðîðúò èìà ïðàâî äà ïðåöåíè è ñúîáðàçè äàëè å íåîáõîäèìà, óìåñòíà è ïîëåçíà åâåíòóàëíàòà ìó íàìåñà (ïðèíöèï íà îïîðòþíèòåòà). Êîé îò äâàòà ìîäàëèòåòà íà ïðèíöèïà íà çàêîííîñòòà òðÿáâà äà áúäå ïîñòàâåí â äåéñòâèå, îïðåäåëÿ çàêîíúò. Íàïðèìåð, ïðè èçâúðøåíî ïðåñòúïëåíèå, ïðîêóðîðúò ùå äåéñòâà â ñúîòâåòñòâèå ñ ïðèíöèïà íà ëåãàëèòåòà (÷ë. 127, àë. 1 îò Êîíñòèòóöèÿòà). Ïðîêóðîðúò íå å äëúæåí äà ó÷àñòâà ïðè ðàçãëåæäàíåòî íà íàêàçàòåëíè äåëà îò ÷àñòåí õàðàêòåð, íî àêî ïðåöåíè, ÷å îáùåñòâåíè èëè äúðæàâíè èíòåðåñè ãî èçèñêâàò, òîé ìîæå äà âçåìå ó÷àñòèå è â ïîäîáíè ñëó÷àè. 4. Ôóíêöèè íà ïðîêóðàòóðàòà. Ñïîðåä ÷ë. 127 îò Êîíñòèòóöèÿòà, ïðîêóðàòóðàòà ñëåäè çà ñïàçâàíåòî íà çàêîííîñòòà, êàòî: “1. Ïðèâëè÷à êúì îòãîâîðíîñò ëèöàòà, êîèòî ñà èçâúðøèëè ïðåñòúïëåíèÿ è ïîääúðæà îáâèíåíèåòî ïî íàêàçàòåëíè äåëà îò îáù õàðàêòåð”. Îòãîâîðíîñòòà, çà êîÿòî ñòàâà äóìà â ñëó÷àÿ å íàêàçàòåëíà, ïðåä ñúäà. Äåëàòà îò îáù õàðàêòåð ñå îáðàçóâàò ïî îáâèíèòåëåí àêò íà ïðîêóðîðà. Ïðè ðàçãëåæäàíåòî íà íàêàçàòåëíèòå äåëà ïðîêóðîðúò äåéñòâà íå ñàìî êàòî îáâèíèòåë, íî è êàòî áëþñòèòåë íà çàêîííîñòòà. “2. Óïðàæíÿâà íàäçîð ïðè èçïúëíåíèåòî ïî íàêàçàòåëíèòå è äðóãè ïðèíóäèòåëíè ìåðêè”. Òîâà îçíà÷àâà, ÷å ïðîêóðîðúò êîíòðîëèðà ðåæèìà çà èçòúðïÿâàíåòî íà íàêàçàíèÿòà, îïðåäåëåí îò ñúäà è âúîáùå ðåäà â ìåñòàòà çà èçòúðïÿâàíåòî íà íàëîæåíèòå îò ñúäà íàêàçàíèÿ (çàòâîðèòå). Îñâåí òîâà òîé óïðàæíÿâà íàäçîð è â áîëíèöèòå, â êîèòî ñå ëåêóâàò ïðèíóäèòåëíî áîëíè ëèöà (íàïðèìåð äóøåâíî áîëíè). VII.ÂÈÑØ ÑÚÄÅÁÅÍ ÑÚÂÅÒ. Âèñøèÿò ñúäåáåí ñúâåò å îðãàí â ñúäåáíàòà ñèñòåìà, íî íå å îðãàí íà ñúäåáíàòà âëàñò. Íåãîâèòå ôóíêöèè ñà îò àäìèíèñòðàòèâíî åñòåñòâî. Òîé ñå ñúñòîè îò 25 ÷ëåíîâå. Ïðåäñåäàòåëÿò íà Âúðõîâíèÿ êàñàöèîíåí ñúä, ïðåäñåäàòåëÿò íà Âúðõîâíèÿ àäìèíèñòðàòèâåí ñúä è Ãëàâíèÿò ïðîêóðîð ñà íåãîâè ÷ëåíîâå ïî ïðàâî íà çàåìàíàòà îò òÿõ äëúæíîñò. Îñòàíàëèòå íåãîâè ÷ëåíîâå ñå èçáèðàò. Òå òðÿáâà äà áúäàò þðèñòè, ñ âèñîêè ïðîôåñèîíàëíè è íðàâñòâåíè êà÷åñòâà, êîèòî èìàò íàé-ìàëêî ïåòíàäåñåòãîäèøåí þðèäè÷åñêè ñòàæ. Åäèíàäåñåò îò òÿõ ñå èçáèðàò îò Íàðîäíîòî ñúáðàíèå, à îñòàíàëèòå åäèíàäåñåò – îò îðãàíèòå íà ñúäåáíàòà âëàñò. Ìàíäàòúò íà èçáîðíèòå ÷ëåíîâå íà Âèñøèÿ ñúäåáåí ñúâåò å ïåò ãîäèíè. Òå íå ìîãàò äà áúäàò ïðåèçáèðàíè âåäíàãà ñëåä èçòè÷àíåòî íà òîçè ñðîê. Çàñåäàíèÿòà íà Âèñøèÿ ñúäåáåí ñúâåò ñå ïðåäñåäàòåëñòâàò îò ìèíèñòúðà íà ïðàâîñúäèåòî, íî òîé íå ó÷àñòâà â ãëàñóâàíåòî. Âèñøèÿò ñúäåáåí ñúâåò íàçíà÷àâà, ïîâèøàâà, ïîíèæàâà, ïðåìåñòâà è îñâîáîæäàâà îò äëúæíîñò ñúäèèòå, ïðîêóðîðèòå è ñëåäîâàòåëèòå. Ïðåäñåäàòåëÿò íà Âúðõîâíèÿ êàñàöèîíåí ñúä, ïðåäñåäàòåëÿò íà Âúðõîâíèÿ àäìèíèñòðàòèâåí ñúä è Ãëàâíèÿò ïðîêóðîð ñå íàçíà÷àâàò è îñâîáîæäàâàò îò ïðåçèäåíòà íà Ðåïóáëèêàòà, íî ïî ïðåäëîæåíèå íà Âèñøèÿ ñúäåáåí ñúâåò. Ïðåçèäåíòúò ìîæå äà îòêëîíè òîâà ïðåäëîæåíèå, íî àêî òî áúäå íàïðàâåíî ïîâòîðíî, òîé íå ìîæå äà îòêàæå íàçíà÷àâàíåòî, ñúîòâåòíî îñâîáîæäàâàíåòî íà ïîñî÷åíèòå ëèöà. Ïðåäñåäàòåëÿò íà Âúðõîâíèÿ êàñàöèîíåí ñúä, ïðåäñåäàòåëÿò íà Âúðõîâíèÿ àäìèíèñòðàòèâåí ñúä è Ãëàâíèÿò ïðîêóðîð ñå íàçíà÷àâàò çà ñðîê îò ñåäåì ãîäèíè, áåç ïðàâî íà ïîâòîðíî íàçíà÷àâàíå.  îïðåäåëåíèòå îò çàêîíà ñëó÷àè Âèñøèÿò ñúäåáåí ñúâåò ìîæå äà ñíåìà èìóíèòåòà íà ñúäèè, ïðîêóðîðè è ñëåäîâàòåëè. Ðåøåíèÿòà íà Âèñøèÿ ñúäåáåí ñúâåò çà íàçíà÷àâàíå, ïîâèøàâàíå, ïîíèæàâàíå, ïðåìåñòâàíå è îñâîáîæäàâàíå îò äëúæíîñò íà ñúäèè, ïðîêóðîðè è ñëåäîâàòåëè, êàêòî è ïðåäëîæåíèÿòà, êîèòî òîé ïðàâè íà ïðåçèäåíòà íà Ðåïóáëèêàòà çà íàçíà÷àâàíåòî è îñâîáîæäàâàíåòî íà ïðåäñåäàòåëÿ íà ÂÊÑ, ïðåäñåäàòåëÿ íà ÂÀÑ è Ãëàâíèÿ ïðîêóðîð ñå ïðèåìàò ñ òàéíî ãëàñóâàíå. Âèñøèÿò ñúäåáåí ñúâåò ïîäãîòâÿ è ïðîåêòà çà áþäæåò íà ñúäåáíàòà âëàñò. Ключови думи и тезиси Правосъдие Съдебна система Всш съдебен съвет ВЪПРОСИ ЗА ДИСКУСИЯ И ПРОВЕРКА НА ЗНАНИЯТА
ÒÐÈÍÀÄÅÑÅÒÀ ÃËÀÂÀ ÊÎÍÑÒÈÒÓÖÈÎÍÅÍ ÑÚÄ Öåëè: Ñлед усвояване на материала по тази тема Вие ще можете:
I. ÊÎÍÒÐÎË ÇÀ ÊÎÍÑÒÈÒÓÖÈÎÍÍÎÑÒ. 1. Ïîíÿòèå. Êîíñòèòóöèÿòà å âúðõîâåí çàêîí. Îò íåéíîòî âúðõîâåíñòâî ïðîèçòè÷à çàäúëæåíèåòî è íåîáõîäèìîñòòà âñè÷êè îñòàíàëè àêòîâå íà äúðæàâíèòå è íà îáùèíñêèòå îðãàíè, íà þðèäè÷åñêèòå è ôèçè÷åñêèòå ëèöà äà áúäàò ñúîáðàçÿâàíè ñ Êîíñòèòóöèÿòà, äà íå é ïðîòèâîðå÷àò è íåùî ïîâå÷å – äà ñëóæàò çà íåéíîòî ñïàçâàíå è òî÷íî ïðèëàãàíå. Çà äà ñå îñèãóðè ïîñòèãàíåòî íà òàçè çàäà÷à å íåîáõîäèì äà ñå óïðàæíÿâà êîíòðîë çà êîíñòèòóöèîííîñò.  øèðîêèÿ ñìèñúë íà äóìàòà, êîíòðîëúò çà êîíñòèòóöèîííîñò å ïðàâíî-òåõíè÷åñêè ìåõàíèçúì çà ïðîâåðêà è óñòàíîâÿâàíå äàëè ñå ñïàçâà êîíñòèòóöèÿòà. Ðàçëè÷íè ñà îáà÷å ðàçáèðàíèÿòà çà õàðàêòåðà íà òàçè äåéíîñò. Ñïîðåä Õàíñ Êåëçåí îðãàíúò, êîéòî óïðàæíÿâà êîíòðîë çà êîíñòèòóöèîííîñò, îñúùåñòâÿâà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò, ìàêàð è ïî íåãàòèâåí íà÷èí. Ãëàâíîòî ìó îñíîâàíèå äà ïîääúðæà òîâà ñõâàùàíå å, ÷å ðåøåíèåòî, ñ êîåòî ñå îáÿâÿâà åäèí çàêîí çà ïðîòèâîêîíñòèòóöèîíåí, å îáùà íîðìà ñ íåãàòèâåí õàðàêòåð, çàùîòî óíèùîæàâà åäíà îáùà íîðìà è çàåìà íåéíîòî ìÿñòî. Òàçè ïîñòàíîâêà íà âúïðîñà ñúîòâåòñòâà è íà îñíîâíàòà òåçà íà Êåëçåíîâîòî ó÷åíèå çà “÷èñòîòî ïðàâ”, ñïîðåä êîåòî ñúäåáíèÿò àêò èìà íîðìàòèâåí õàðàêòåð. Êîíòðîëúò çà êîíñòèòóöèîííîñò ñå ðàçãëåæäà êàòî ïðîÿâà íà çàêîíîäàòåëíà âëàñò è îò ôðåíñêèÿ êîíñòèòóöèîíàëèñò Æîðæ Áþðäî. Ñïîðåä íåãî “äà ñå îáåçñèëè çàêîíúò – òîâà çíà÷è äà ñå ñúçäàäå îáùà íîðìà. Òúé êàòî îáåçñèëâàíåòî íà åäèí çàêîí èìà âñåîáùî çíà÷åíèå, òî å, òàêà äà ñå êàæå, ñúçäàâàíå íà çàêîíîäàòåëåí àêò ñ îòðèöàòåëåí çíàê…”. Ïîçèöèèòå íà Õàíñ Êåëçåí è íà Æîðæ Áþðäî èçãëåæäàò ëîãè÷íè è ïðèåìëèâè, íî òúðïÿò âúçðàæåíèÿ. Ðîëÿòà íà êîíòðîëà çà êîíñòèòóöèîííîñò íå å äà îáåçñèëè (àíóëèðà) îïðåäåëåí þðèäè÷åñêè àêò. Òîé ñàìî êîíñòàòèðà, ÷å òîçè àêò ïðîòèâîðå÷è íà êîíñòèòóöèÿòà, êîåòî ãî ïðàâè íåäåéñòâèòåëåí. Íå ìîæå äà ñå ïðèåìå, ÷å å çàêîí åäèí àêò, ìàêàð è ãëàñóâàí îò çàêîíîäàòåëíèÿ îðãàí, àêî íå å ñúãëàñóâàí ñ êîíñòèòóöèÿòà. Ïîðàäè òîâà, îðãàíúò, óïðàæíÿâàù êîíòðîë çà êîíñòèòóöèîííîñò, íå å çàêîíîäàòåëåí îðãàí è íåãîâàòà ôóíêöèÿ å äà óñòàíîâè äàëè ñà ñïàçåíè èçèñêâàíèÿòà íà êîíñòèòóöèÿòà ïðè ñúçäàâàíåòî íà ñúîòâåòíèÿ àêò. Îñòàíàëîòî, êîåòî ñå íàðè÷à îáåçñèëâàíå (àíóëèðàíå) íà çàêîíà, ñëåäâà îò ïðèíöèïèòå, íà êîèòî ñå ïîä÷èíÿâà çàêîíîäàòåëíàòà äåéíîñò. Ñúùåñòâóâà è ðàçáèðàíå, ÷å êîíòðîëúò çà êîíñòèòóöèîííîñò èìà ïðàâîñúäåí õàðàêòåð. Îñíîâàíèå çà òîâà ñå âèæäà â îáñòîÿòåëñòâîòî, ÷å ïðè ðåøàâàíåòî íàïðèìåð, íà âúïðîñà äàëè ñúùåñòâóâà ïðîòèâîðå÷èå ìåæäó êîíñòèòóöèÿòà è åäèí çàêîí, îðãàíúò, êîéòî óïðàæíÿâà êîíòðîëà, èçâúðøâà îöåíú÷íà äåéíîñò, îöåíÿâà äàëè äâå íîðìè îò äâà ðàçëè÷íè àêòà ñè ñúîòâåòñòâàò. Òîâà ðàçáèðàíå ñúùî íå ìîæå äà ñå ïðèåìå. Ïðàâîñúäèåòî å ïðåäíàçíà÷åíî äà óñòàíîâè äàëè ñúùåñòâóâàò íàðóøåíèÿ íà çàêîíà è ñ ïðàâíà ñèëà äà íàëîæè ñúîòâåòíè ïîñëåäèöè. Åëåìåíòúò jurisdictio, êîéòî ñúùåñòâóâà ïðè âñÿêà ïðàâîñúäíà äåéíîñò, å ïðîÿâà íà äúðæàâíàòà âîëÿ äà ïðèâåäå â èçïúëíåíèå òîâà, êîåòî å ïðîãëàñåíî îò ïðàâîòî, äà ñå èçïúëíè ïðàâíîòî ïðåäïèñàíèå è äà ñå íàëîæàò ñúîòâåòíè ñàíêöèè, àêî èìà îñíîâàíèå çà òîâà. Ñúäåáíàòà äåéíîñò ïðåäïîëàãà ñúùåñòâóâàíåòî íà âàëèäíà ïðàâíà íîðìà, êîÿòî íÿìà çàùî äà áúäå îáÿâÿâàíà çà íåäåéñòâèòåëíà, à òðÿáâà äà áúäå ïðèâåäåíà â äåéñòâèå. Ïðè îñúùåñòâÿâàíåòî íà ïðàâîñúäíàòà äåéíîñò ñå ïðîÿâÿâà åëåìåíòúò “èçïúëíåíèå íà çàêîíà”. Òúêìî òîâà ëèïñâà ïðè êîíòðîëà çà êîíñòèòóöèîííîñò. Äîðè êîãàòî ñå îñúùåñòâÿâà îò Êîíñòèòóöèîíåí ñúä èëè îò îáùèòå ñúäèëèùà, ïðåäíàçíà÷åíèåòî íà ñúîòâåòíèÿ îðãàí â òîçè ñëó÷àé íå å äà ïðèëîæè ïðàâîòî êúì îïðåäåëåí æèòåéñêè ñëó÷àé, à å äà óñòàíîâè äàëè åäíà çàêîíîâà íîðìà å ñúãëàñóâàíà ñ êîíñòèòóöèÿòà. Ñëåäîâàòåëíî òðÿáâà äà ñå çàêëþ÷è, ÷å êîíòðîëúò çà êîíñòèòóöèîííîñò íå å íèòî çàêîíîäàòåëíà, íèòî ïðàâîñúäíà äåéíîñò. Íåãîâàòà ñúùíîñò òðÿáâà äà ñå òúðñè â äðóãà íàñîêà. Ñïîðåä ôðåíñêèÿò ïîëèòîëîã è êîíñòèòóöèîíàëèñò Ìîðèñ Äþâåðæå “Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúâåò å åäèí âèä âúðõîâíà ïîëèòè÷åñêà þðèñäèêöèÿ, íàòîâàðåíà äà êîíòðîëèðà êîíñòèòóöèîííîñòòà íà çàêîíèòå”. Ñúùåñòâåíîòî â òîâà îïðåäåëåíèå å, ÷å àâòîðúò âèæäà â îðãàíà, êîéòî óïðàæíÿâà êîíòðîë çà êîíñòèòóöèîííîñò îïðåäåëåíà “þðèñäèêöèÿ”, íî ïîëèòè÷åñêà. Ïîíÿòèåòî “ïîëèòè÷åñêà” îáà÷å å íåñúâìåñòèìî ñ èíñòèòóöèÿòà “þðèñäèêöèÿ”. Ïî-ñêîðî îïðåäåëåíèåòî íà Ì. Äþâåðæå áè ìîãëî äà ñå ïðèåìå â ñìèñúë, ÷å Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúâåò å þðèñäèêöèÿ â ïîëèòè÷åñêàòà ñèñòåìà íà ñòðàíàòà, êîÿòî ñòîè èçâúí ñòðóêòóðàòà íà ñúäåáíàòà âëàñò.  òàçè íàñîêà òúðñè îïðåäåëåíèåòî íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä êàòî èíñòèòóöèÿ ôðåíñêèÿò êîíñòèòóöèîíàëèñò Ëóè Ôàâîðüî. Ñïîðåä íåãî Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä å “þðèñäèêöèÿ, ñúçäàäåíà çà ñïåöèàëíî è îêîí÷àòåëíî ðàçêðèâàíå íà íåÿñíèòå ïîëîæåíèÿ íà êîíñòèòóöèèòå, ñúùåñòâóâàùà èçâúí îáèêíîâåíèÿ ñúäåáåí àïàðàò è íåçàâèñèìà îò íåãî, êàêòî è îò ïóáëè÷íèòå âëàñòè”. Òîâà îïðåäåëåíèå å ïðèåìëèâ, íî òî ñå îòíàñÿ ñàìî çà êîíñòèòóöèîííèÿ êîíòðîë íàä çàêîíèòå.  äåéñòâèòåëíîñò îáà÷å, îáåêòúò íà òîçè êîíòðîë å ìíîãî ïî-øèðîê. Ïîðàäè òîâà, êàòî ðàáîòíî îïðåäåëåíèå íà êîíòðîëà çà êîíñòèòóöèîííîñò ìîæå äà ñå ïðèåìå, ÷å òîé å ñïåöèàëèçèðàíà þðèñäèêöèÿ çà òî÷íîòî è íåîòêëîííî ñïàçâàíå íà Êîíñòèòóöèÿòà â äúðæàâíèÿ è îáùåñòâåíèÿ æèâîò íà ñòðàíàòà è çà ãàðàíòèðàíå íà ïðàâíèÿ ðåä, óñòàíîâåí â ñúîòâåòñòâèå ñ Êîíñòèòóöèÿòà. II.ÊÎÍÑÒÈÒÓÖÈÎÍÍÎÑÒ Êîíñòèòóöèîííîñòòà ïðåäïîëàãà ñúîòâåòñòâèå ñ Êîíñòèòóöèÿòà. Êîíñòèòóöèîííè (êîíñòèòóöèîíîñúîáðàçíè) ñà îíåçè àêòîâå è äåéñòâèÿ, êîèòî ñà ñúîáðàçåíè ñ Êîíñòèòóöèÿòà è íå é ïðîòèâîðå÷àò. Òîâà îáà÷å å íàé-îáùîòî îïðåäåëåíèå, êîåòî ñå íóæäàå îò ñúîòâåòíî äîèçÿñíÿâàíå. Ïðåäè âñè÷êî êîíñòèòóöèîííîñòòà ïðåäïîëàãà äâå êàòåãîðèè ïðàâíè èçèñêâàíèÿ – åäíîòî îò ìàòåðèàëíî-ïðàâíî åñòåñòâî, à äðóãîòî – îò ïðîöåñóàëíî-ïðàâíî. Ìàòåðèàëíî-ïðàâíèòå èçèñêâàíèÿ ñà íÿêîëêî. Åäíîòî îò òÿõ ñå ñâåæäà äî òî÷íîòî ñïàçâàíå íà êîíñòèòóöèîííèòå ðàçïîðåäáè, äî ñúîáðàçÿâàíåòî íà ñúäúðæàíèåòî íà âñåêè àêò è âñÿêî äåéñòâèå ñ èçðè÷íàòà êîíñòèòóöèîííà íîðìà. Âòîðîòî èçèñêâàíå îò ìàòåðèàëíî-ïðàâíî åñòåñòâî å äà ñå ñïàçâàò êîíñòèòóöèîííèòå ïðèíöèïè. Åäíà ÷àñò îò òÿõ ñà çàëåãíàëè îùå â ïðåàìáþëà íà Êîíñòèòóöèÿòà, à äðóãà ÷àñò – â íîðìàòèâíèÿ òåêñò, íàïðèìåð ïðèíöèïúò íà ðàçäåëåíèå íà äúðæàâíàòà âëàñò, íà ïîëèòè÷åñêèÿ ïëóðàëèçúì, íà ðàâíîïðàâèåòî è äð. Àêî ñúîòâåòíèÿò àêò íå å ñúîáðàçåí ñ ïðèíöèïèòå íà êîíñòèòóöèÿòà, òî é íà òîâà îñíîâàíèå ùå áúäå ïðîòèâîêîíñòèòóöèîíåí. Çà äà áúäå àêòúò êîíñòèòóöèîíîñúîáðàçåí, òîé òðÿáâà äà å â òîí è ñ äóõà íà Êîíñòèòóöèÿòà.  ñëó÷àÿ ñòàâà äóìà íå çà “äóõ” â ìèòè÷åñêèÿ ñìèñúë, à çà òîâà èçëú÷âàíå, êîåòî å ïðèñúùî íà åäèí âúðõîâåí çàêîí. Îùå Øàðë äüî Ìîíòåñêüî ïèøå çà “äóõà íà çàêîíèòå”. È íàèñòèíà çàêîíîäàòåëÿò è âúîáùå âñåêè àâòîð íà þðèäè÷åñêè àêò, òðÿáâà äà ñå ïðîíèêíå îò äóõà íà Êîíñòèòóöèÿòà, çà äà áúäå íåãîâèÿò àêò êîíñòèòóöèîíåí. III. ÑÓÁÅÊÒÈ ÍÀ ÊÎÍÒÐÎËÀ ÇÀ ÊÎÍÑÒÈÒÓÖÈÎÍÍÎÑÒ Âñåêè îðãàí, êîéòî ñúçäàâà þðèäè÷åñêè àêò, òðÿáâà äà ñïàçâà Êîíñòèòóöèÿòà è âúâ âðúçêà ñ òîâà äà óïðàæíÿâà êîíòðîë çà êîíñòèòóöèîííîñò. Íà ïðàêòèêà òàêàâà çàäà÷à ñå ïîñòàâÿ ïðåä Íàðîäíîòî ñúáðàíèå, ïðàâèòåëñòâîòî è ïðåä ïðåçèäåíòà íà Ðåïóáëèêàòà. Êîíñòèòóöèÿòà (÷ë. 5, àë. 1) èçèñêâà çàêîíèòå äà íå é ïðîòèâîðå÷àò. Íàðîäíîòî ñúáðàíèå å äëúæíî â ïðîöåñà íà ñúçäàâàíåòî íà çàêîíèòå (à òîâà ñå îòíàñÿ è äî äðóãèòå àêòîâå, ïðèåìàíè îò íåãî) äà óïðàæíÿâà êîíòðîë çà êîíñòèòóöèîííîñò. Ïðàâèòåëñòâîòî å äëúæíî äà îñúùåñòâÿâà ñâÿòà äåéíîñò â ñúîòâåòñòâèå ñ Êîíñòèòóöèÿòà (÷ë. 105, àë. 1). Ñëåäîâàòåëíî è òî òðÿáâà äà îñúùåñòâÿâà êîíòðîë çà êîíñòèòóöèîííîñò íàä ñîáñòâåíàòà ñè äåéíîñò. Ïðåçèäåíòúò íà Ðåïóáëèêàòà ïðè ïðîìóëãèðàíåòî íà çàêîíèòå ñúùî óïðàæíÿâà êîíòðîë çà êîíñòèòóöèîííîñò è å äëúæåí äà âúðíå ñúîòâåòíèÿ çàêîí çà íîâî îáñúæäàíå, àêî êîíñòàòèðà, ÷å òîé èçöÿëî èëè íåãîâè ÷àñòè, ïðîòèâîðå÷àò íà Êîíñòèòóöèÿòà. Ñúùåñòâóâàò îáà÷å è ñïåöèàëèçèðàíè îðãàíè, ïðåäíàçíà÷åíè äà óïðàæíÿâàò êîíòðîë çà êîíñòèòóöèîííîñò. Òîâà å òÿõíî ñëóæåáíî çàäúëæåíèå. Òå ñà ñúçäàäåíè èëè ïðèñïîñîáåíè äà óïðàæíÿâàò òàêúâ êîíòðîë. IV. ÌÎÄÅËÈ ÇÀ ÊÎÍÒÐÎË ÇÀ
Ñúùåñòâóâàò äâà ñïåöèàëèçèðàíè ìîäåëà íà êîíòðîë çà êîíñòèòóöèîííîñò: àìåðèêàíñêèÿò è åâðîïåéñêèÿò. Àìåðèêàíñêèÿò ìîäåë ñå ñúçäàâà â ÑÀÙ â íà÷àëîòî íà Õ²Õ âåê. Òîé âúçíèêâà êàòî ðåçóëòàò îò ñúäåáåí ïðåöåäåíò. Ïðè ðàçãëåæäàíåòî íà äåëî îò Âúðõîâíèÿ ôåäåðàëåí ñúä, ïðåäñåäàòåëÿò íà ñúäà Äæîí Ìàðøàë ñòèãà äî èçâîäà, ÷å çàêîíúò, ïî êîéòî ñå âîäè äåëîòî, ïðîòèâîðå÷è íà Êîíñòèòóöèÿòà. Ïðè òîâà ïîëîæåíèå, ñïîðåä íåãî, ïðîòèâîêîíñòèòóöèîííèÿò çàêîí íå å çàêîí â èñòèíñêèÿ ñìèñúë íà äóìàòà è ïîðàäè òîâà å íåäåéñòâèòåëåí è íå ìîæå äà ñå ïðèëàãà. Òúé êàòî ñúäúò íå å ïàðëàìåíò, òîé íå ìîæå äà îòìåíè ïðîòèâîêîíñòèòóöèîííèÿ çàêîí, íî ìîæå äà îòêàæå äà ãî ïðèëàãà. Òîâà å è ñúùíîñòòà íà Àìåðèêàíñêèÿ ìîäåë çà êîíòðîë çà êîíñòèòóöèîííîñò. Âñåêè ñúä ìîæå äà îòêàæå ïðèëàãàíåòî íà çàêîí, êîéòî ñïîðåä ñúäà ïðîòèâîðå÷è íà êîíñòèòóöèÿòà. È òúé êàòî âñåêè ñúä ìîæå äà íàïðàâè òàêàâà ïðåöåíêà òîçè êîíòðîë ñå íàðè÷à îáèêíîâåíî “äèôóçåí” (ðàçïðúñíàò).  äåéñòâèòåëíîñò îáà÷å, òîâà íàèìåíîâàíèå íå å íàïúëíî ïîäõîäÿùî, òúé êàòî â êðàéíà ñòåïåí âúïðîñúò çà êîíñòèòóöèîííîñòòà íà çàêîíà ñå ðåøàâà îò Âúðõîâíèÿ ôåäåðàëåí ñúä, êàòî âèñøà èíñòàíöèÿ. Åâðîïåéñêèÿò ìîäåë å äåëî íà èçâåñòíèÿ àâñòðèéñêè þðèñò Õàíñ Êåëçåí. Ñëåä Ïúðâàòà ñâåòîâíà âîéíà Àâñòðî-óíãàðñêàòà èìïåðèÿ ñå ðàçïàäà è ñå ñúçäàâàò íÿêîëêî íîâè äúðæàâè: Àâñòðèÿ, Óíãàðèÿ, ×åõîñëîâàêèÿ, Þãîñëàâèÿ. Âúçíèêâà íåîáõîäèìîñòòà äà áúäàò ñúçäàäåíè êîíñòèòóöèè íà òåçè äúðæàâè. Àâñòðèéñêîòî äúðæàâíî ðúêîâîäñòâî âúçëàãà íà Õàíñ Êåëçåí äà ïîäãîòâè ïðîåêò çà êîíñòèòóöèÿ íà àâñòðèéñêàòà äúðæàâà. Ïðè ïîäãîòîâêàòà íà òîçè ïðîåêò Õàíñ Êåëçåí ñè ïîñòàâÿ è çàäà÷àòà äà ðàçðàáîòè ïîäõîäÿù ìåõàíèçúì çà óïðàæíÿâàíå íà êîíòðîë çà êîíñòèòóöèîííîñò. Òîé íå âúçïðèåìà Àìåðèêàíñêèÿ ìîäåë, çà êîåòî èìà äîñòàòú÷íî îñíîâàíèÿ. Íàé-íàïðåä, â êîíòèíåíòàëíà Åâðîïà ñúäåáíèÿò ïðåöåäåíò íÿìà ïðàâîòâîð÷åñêè åôåêò, êàêòî å â ÑÀÙ. Îñâåí òîâà Àìåðèêàíñêèÿò ìîäåë óñòàíîâÿâà ñàì êîíòðîë çà êîíñòèòóöèîííîñò íà çàêîíèòå, äîêàòî îò òàêúâ êîíòðîë ñå íóæäàÿò è äðóãè àêòîâå è äåéñòâèÿ, çà äà ñå îñèãóðè ñïàçâàíåòî íà êîíñòèòóöèÿòà. Ïîäãîòâåíèÿò îò Êåëçåí íîâ ìîäåë ïðåäâèæäà ñúùåñòâóâàíåòî íà ñïåöèàëèçèðàí îðãàí çà óïðàæíÿâàíå íà êîíòðîë çà êîíñòèòóöèîííîñò. Òîé å íàðå÷åí “Êîíñòèòóöèîíåí ñúä” (âúâ Ôðàíöèÿ ñå íàðè÷à Êîíñòèòóöèîíåí ñúâåò, â Èñïàíèÿ – Êîíñòèòóöèîíåí òðèáóíàë). Ìàêàð ÷å òîçè îðãàí å “ñúä”, òîé îáà÷å íå å âêëþ÷åí â ñèñòåìàòà íà îáùèòå ñúäèëèùà, íå å îðãàí íà ñúäåáíàòà âëàñò, à çàåìà ñîáñòâåíî ìÿñòî â ñèñòåìàòà íà äúðæàâíèòå îðãàíè. Çàêîíîäàòåëñòâîòî íà îòäåëíèòå ñòðàíè, êúäåòî ñå ñúçäàâà òàêúâ îðãàí, îïðåäåëÿ êîíêðåòíî íåãîâàòà ñòðóêòóðà, êîìïåòåíòíîñòòà ìó è ðåäà çà ðàáîòà. Òîçè Åâðîïåéñêè ìîäåë å âúçïðèåò è â Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ, êàòî å ñúçäàäåí Êîíñòèòóöèîíåí ñúä. VII. ÑÚÑÒÀ ÍÀ ÊÎÍÑÒÈÒÓÖÎÍÍÈß ÑÚÄ Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä â Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ ñå ñúñòîè îò 12 ñúäèè, åäíà òðåòà îò êîèòî ñå èçáèðàò îò Íàðîäíîòî ñúáðàíèå, åäíà òðåòà ñå íàçíà÷àâàò îò ïðåçèäåíòà, à åäíà òðåòà ñå èçáèðàò íà îáùî ñúáðàíèå íà ñúäèèòå îò Âúðõîâíèÿ êàñàöèîíåí ñúä è Âúðõîâíèÿ àäìèíèñòðàòèâåí ñúä (÷ë. 147, àë. 1 îò Êîíñòèòóöèÿòà). Òúé êàòî ïðè îáðàçóâàíåòî íà ïúðâèÿ ñúñòàâ íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä ïðåç 1991 ã. îùå íå ñúùåñòâóâàõà Âúðõîâåí êàñàöèîíåí ñúä è Âúðõîâåí àäìèíèñòðàòèâåí ñúä, èçáîðúò íà òðåòàòà ÷åòâîðêà îò ñúñòàâà íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä áå èçâúðøåí îò Âúðõîâíèÿ ñúä íà Ðåïóáëèêàòà. Çà ÷ëåíîâå íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä ñå èçáèðàò, ñúîòâåòíî íàçíà÷àâàò áúëãàðñêè ãðàæäàíè, êîèòî íÿìàò äðóãî ãðàæäàíñòâî. Òå òðÿáâà äà èìàò þðèäè÷åñêî îáðàçîâàíèå è íàé-ìàëêî ïåòíàäåñåòãîäèøåí þðèäè÷åñêè ñòàæ, êàêòî è äà ñå îòëè÷àâàò ñ âèñîêè ïðîôåñèîíàëíè è íðàâñòâåíè êà÷åñòâà. Ïîëîæåíèåòî íà êîíñòèòóöèîíåí ñúäèÿ å íåñúâìåñòèìî ñ ïðåäñòàâèòåëåí ìàíäàò, ñúñ çàåìàíåòî íà äðóãà äúðæàâíà èëè îáùåñòâåíà äëúæíîñò, ñ ÷ëåíñòâî â ïîëèòè÷åñêà ïàðòèÿ èëè ñèíäèêàò è ñ óïðàæíÿâàíåòî íà ñâîáîäíà, òúðãîâñêà èëè äðóãà ïëàòåíà ïðîôåñèîíàëíà äåéíîñò. Ìàíäàòúò íà êîíñòèòóöèîííèòå ñúäèè å 9 ãîäèíè. Òå íå ìîãàò äà ñå èçáèðàò ïîâòîðíî íà òàçè äëúæíîñò. Èäåÿòà íà òàçè êîíñòèòóöèîííà ðàçïîðåäáà å äà ñå îáíîâÿâà ñèñòåìíî ñúñòàâà íà ñúäà. Âúâ âðúçêà ñ òîâà ñúùåñòâóâà îùå åäíà ðàçïîðåäáà, à èìåííî: “Ñúñòàâà íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä ñå îáíîâÿâà ïðåç òðè ãîäèíè îò âñÿêà êâîòà ïî ðåä, îïðåäåëåí ñúñ çàêîí” (÷ë. 147, àë. 2, òðåòî èçðå÷åíèå îò Êîíñòèòóöèÿòà). Çàêîíúò çà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä â äâå îò ïðåõîäíèòå è çàêëþ÷èòåëíèòå ðàçïîðåäáè ïðåäâèæäà, ÷å ñúñòàâúò íà ñúäà ïðåç ïúðâèÿ ìàíäàò ñå îáíîâÿâà ïî æðåáèé. Ñëåä èçòè÷àíåòî íà òðèãîäèøíèÿò ñðîê ñúñòàâúò íà ñúäà ñå îáíîâÿâà ñ äâàìà ñúäèè îò êâîòàòà íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå è ñ ïî åäèí îò äðóãèòå äâå êâîòè. Æðåáèÿò âíàñÿ åëåìåíò íà ñëó÷àéíîñò ïðè îáíîâÿâàíåòî, íî çàêîíîäàòåëÿò íå å íàìåðèë äðóãî ðåøåíèå íà âúïðîñà. Ñïîðåä ÷ë. 148 îò Êîíñòèòóöèÿòà, ìàíäàòúò íà êîíñòèòóöèîííèòå ñúäèè ñå ïðåêðàòÿâà îñâåí ñ èçòè÷àíåòî íà îïðåäåëåíèÿ ñðîê, îùå è â ñëåíèòå ñëó÷àè: à) ïðè ïîäàâàíå íà îñòàâêà ïðåä ñàìèÿ ñúä;; á) ïðè âëèçàíå â ñèëà íà ïðèñúäà, ñ êîÿòî å íàëîæåíî íàêàçàíèå, “ëèøàâàíå îò ñâîáîäà” çà óìèøëåíî ïðåñòúïëåíèå; â) ïðè ôàêòè÷åñêà íåâúçìîæíîñò íà ñúäèÿòà äà èçïúëíÿâà çàäúëæåíèÿòà ñè ïîâå÷å îò åäíà ãîäèíà; ã) ïðè íåñúâìåñòèìîñò ñ äëúæíîñòè è äåéíîñòè ïî ÷ë. 147, àë. 5 ä) ïðè ñìúðò. ×ëåíîâåòå íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä ñå ïîëçâàò ñ èìóíèòåòà íà íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè. Ñúäèèòå îò Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä èçáèðàò èç ñâÿòà ñðåäà ïðåäñåäàòåë íà ñúäà ñ òàéíî ãëàñóâàíå çà ñðîê îò òðè ãîäèíè. Ïðåäñåäàòåëÿò ìîæå äà áúäå ïðåèçáðàí áåç îãðàíè÷åíèÿ. Ïðè ãëàñóâàíåòî, çà èçáðàí ñå ñìÿòà òîçè êàíäèäàò, êîéòî å ïîëó÷èë ìíîçèíñòâî ïîâå÷å îò ïîëîâèíàòà îò âñè÷êè ñúäèè. Àêî ïðè ïúðâîòî ãëàñóâàíå íèêîé îò êàíäèäàòèòå íå ïîëó÷è íåîáõîäèìîòî ìíîçèíñòâî, ñå èçâúðøâà âòîðî ãëàñóâàíå, â êîåòî ó÷àñòâàò äâàìàòà êàíäèäàòè, ïîëó÷èëè íàé-ìíîãî ãëàñîâå ïðè ïúðâîòî ãëàñóâàíå. Ïðè âòîðîòî ãëàñóâàíå, çà èçáðàí ñå ïðèåìà êàíäèäàòúò, ïîëó÷èë ïîâå÷å ãëàñîâå (îòíîñèòåëíî ìíîçèíñòâî), ïðè ðàâåíñòâî íà ãëàñîâåòå – òîçè, êîéòî å ñ ïî-ãîëÿì ïðîôåñèîíàëåí ñòàæ, à ïðè ðàâåí ñòàæ – ïî-âúçðàñòíèÿò. VIII. ÊÎÍÑÒÈÒÓÖÈÎÍÍÎ ÑÚÄÎÏÐÎÈÇÂÎÄÑÒÂÎ Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä îñúùåñòâÿâà ñâîèòå ôóíêöèè êàòî ðàçãëåæäà è ðåøàâà êîíñòèòóöèîííè äåëà. Òîâà ñòàâà ïî ðåä, îïðåäåëåí îò Êîíñòèòóöèÿòà, Çàêîíà çà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä è Ïðàâèëíèêà çà îðãàíèçàöèÿòà íà äåéíîñòòà íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä. Òîçè ðåä å íàðå÷åí “êîíñòèòóöèîííî ñúäîïðîèçâîäñòâî”. Êîíñòèòóöèîííîòî ñúäîïðîèçâîäñòâî å ïîðåäèöà îò ñâúðçàíè ïîìåæäó èì äåéñòâèÿ, êîèòî ñå èçâúðøâàò ïîñëåäîâàòåëíî, ïðè ëîãè÷åñêè îïðåäåëåíà ïîðåäíîñò. Êîíñòèòóöèîííîòî ñúäîïðîèçâîäñòâî ðàçêðèâà äâà îñíîâíè åòàïà. Ïúðâèÿò åòàï å ñåçèðàíå íà ñúäà ñ èñêàíå äà ñå ïðîèçíåñå ïî âúïðîñ îò íåãîâàòà êîìïåòåíòíîñò. Âòîðèÿò åòàï å ðàçãëåæäàíå è ðåøàâàíå íà êîíñòèòóöèîííîòî äåëî. Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä íå äåéñòâà ïî ñâîÿ èíèöèàòèâà, íå ìîæå äà ñå ñàìîñåçèðà. Çà äà ñå îáðàçóâà êîíñòèòóöèîííî äåëî, òîé òðÿáâà äà áúäå ñåçèðàí ñ èñêàíå îò îïðåäåëåíè ñóáåêòè. Ñúãëàñíî ÷ë. 150, àë. 1 “Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä äåéñòâà ïî èíèöèàòèâà íàé-ìàëêî íà åäíà ïåòà îò íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè, ïðåçèäåíòà, Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò, Âúðõîâíèÿ êàñàöèîíåí ñúä, Âúðõîâíèÿ àäìèíèñòðàòèâåí ñúä è ãëàâíèÿ ïðîêóðîð”.  òåêñòà ñå ïðåäâèæäà îùå, ÷å ïðè ñïîðîâå çà êîìïåòåíòíîñò ìåæäó îðãàíèòå íà ìåñòíî ñàìîóïðàâëåíèå è öåíòðàëíèòå èçïúëíèòåëíè îðãàíè, èíèöèàòèâà ìîæå äà óïðàæíè îáùèíñêèÿò ñúâåò. Îñâåí òîâà, Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä ìîæå äà áúäå ñåçèðàí è ñ èñêàíå çà îñòàâêà îò âèöåïðåçèäåíòà è îò âñåêè êîíñòèòóöèîíåí ñúäèÿ. Íå áåøå èçÿñíåí âúïðîñúò ìîæå ëè ñúñòàâ íà Âúðõîâíèÿ êàñàöèîíåí ñúä è íà Âúðõîâíèÿ àäìèíèñòðàòèâåí ñúä äà ñåçèðà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä ïðè õèïîòåçàòà íà ÷ë. 150, àë. 2 îò Êîíñòèòóöèÿòà, ò.å. ïðè ïðåäïîëàãàåìî íåñúîòâåòñòâèå ìåæäó çàêîí è Êîíñòèòóöèÿòà, êîãàòî ñúñòàâ íà âúðõîâíèòå ñúäèëèùà ðàçãëåæäà îïðåäåëåíî äåëî. Òîçè âúïðîñ áåøå ðåøåí ñ îïðåäåëåíèå íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä ¹ 5/1997 ã., ñïîðåä êîåòî ñúäúò å ïðèåë, ÷å ïðàâîìîùèåòî äà áúäå ñåçèðàí ïðè õèïîòåçàòà íà ÷ë. 150, àë. 2 ïðèíàäëåæè íà îòäåëíèòå ñúñòàâè íà Âúðõîâíèÿ êàñàöèîíåí ñúä è íà Âúðõîâíèÿ àäìèíèñòðàòèâåí ñúä, ðàçãëåæäàùè ñúäåáíèÿ ñïîð. Ìîæå äà ñå ðàçñúæäàâà äàëè å ïðàâèëíî Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä äà áúäå ëèøåí îò âúçìîæíîñòòà äà ñå ñàìîñåçèðà ïðè îïðåäåëåíè ñëó÷àè, íî íåùàòà ìîãàò äà ñå ïðîìåíÿò ñàìî ñ èçìåíåíèå íà Êîíñòèòóöèÿòà. Âòîðèÿò åòàï íà êîíñòèòóöèîííîòî ñúäîïðîèçâîäñòâî ðàçêðèâà äâå ôàçè: à) ðåøàâàíå íà äîïóñòèìîñòòà íà èñêàíåòî è á) ðåøàâàíå íà êîíñòèòóöèîííîòî äåëî ïî ñúùåñòâî. Èñêàíåòî å äîïóñòèì, êîãàòî å îòïðàâåíî îò ñóáåêò, êîéòî èìà ïðàâî äà ñåçèðà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä è íà âòîðî ìÿñòî, êîãàòî å ïî âúïðîñ îò êîìïåòåíòíîñòòà íà ñúäà. Îñâåí òîâà, èñêàíåòî òðÿáâà äà îòãîâàðÿ íà îïðåäåëåíè èçèñêâàíèÿ îò ïðàâíî-òåõíè÷åñêî åñòåñòâî. Àêî òåçè èçèñêâàíèÿ íå ñà ñïàçåíè, íî å âúçìîæíî äåôåêòèòå äà ñå ïîïðàâÿò, ñúäúò äîïóñêà òîâà äà ñå íàïðàâè. Àêî èñêàíåòî íå îòãîâàðÿ íà ïîñòàâåíèòå óñëîâèÿ, òî ñå âðúùà íà àâòîðà ìó è ñúäúò îòêàçâà ñ îïðåäåëåíèå äà îáðàçóâà êîíñòèòóöèîííî äåëî. Êîãàòî èñêàíåòî îòãîâàðÿ íà óñëîâèÿòà, ñúäúò äîïóñêà ðàçãëåæäàíåòî ìó è ïðåäñåäàòåëÿò îáðàçóâà êîíñòèòóöèîííî äåëî, ñëåä êàòî ñúäúò å îïðåäåëèë èíñòèòóöèèòå è ëèöàòà, êîèòî òðÿáâà äà ó÷àñòâàò â ïðîöåñà. Ñ îáðàçóâàíåòî íà êîíñòèòóöèîííîòî äåëî, ïðåäñåäàòåëÿò íàçíà÷àâà åäèí èëè ïîâå÷å äîêëàä÷èöè. Òå ïðîó÷âàò äåëîòî è ïîäïîìàãàò ñúäà ïðè ðåøàâàíåòî ìó. Âòîðàòà ôàçà íà òîçè åòàï íà êîíñòèòóöèîííî ñúäîïðîèçâîäñòâî å ðåøàâàùàòà. Êîãàòî êîíñòèòóöèîííîòî äåëî å ïîäãîòâåíî è ñà îòñòðàíåíè ïðå÷êèòå çà íåãîâîòî ðàçãëåæäàíå, ñúäúò ïðèñòúïâà êúì íåãîâîòî ðåøàâàíå ïî ñúùåñòâî. Çàñåäàíèÿòà â òåçè ñëó÷àè ñòàâàò ïîíà÷àëî áåç ïðèñúñòâèåòî íà çàèíòåðåñîâàíèòå èíñòèòóöèè è ëèöà, êîèòî ïðåäñòàâÿò ñòàíîâèùàòà ñè â ïèñìåíà ôîðìà. Êîãàòî äåëîòî å ïî îáâèíåíèå ñðåùó ïðåçèäåíòà è âèöåïðåçèäåíòà, êàêòî è ïðè ñïîð çà íåñúâìåñòèìîñò ïðè íàðîäåí ïðåäñòàâèòåë, çàêîíîäàòåëñòâîòî äîïóñêà çàèíòåðåñîâàíèòå äà ïðèñúñòâàò íà çàñåäàíèÿòà. Îñâåí òîâà ñúäúò ìîæå äà ðåøè ðàçãëåæäàíåòî íà äåëàòà äà ñòàíå íà îòêðèòî çàñåäàíèå. Òàêàâà ïðàêòèêà âå÷å èìà.  ïðîèçâîäñòâîòî ïðåä Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä ñà äîïóñòèìè ñàìî ïèñìåíè äîêàçàòåëñòâà, îñâåí â ñëó÷àèòå, êîãàòî ñå ðàçãëåæäà îáâèíåíèå ñðåùó ïðåçèäåíòà èëè âèöåïðåçèäåíòà. Äîïóñêà ñå îáà÷å íàçíà÷àâàíå íà åêñïåðòèçà, êàòî ñúäúò ìîæå äà ðåøè äà èçñëóøà çàêëþ÷åíèåòî íà åêñïåðòèòå. Ïî-ïðàâèëíî å òÿõíîòî çàêëþ÷åíèå äà áúäå âèíàãè èçñëóøâàí è äà èì ñå çàäàäàò äîïúëíèòåëíî âúïðîñè çà èçÿñíÿâàíå íà êàçóñà. Êîãàòî ñúäúò ïðåöåíè, ÷å ñúáðàíèòå äîêàçàòåëñòâà ñà äîñòàòú÷íè è äåëîòî å èçÿñíåí, òîé ñå ïðîèçíàñÿ ñ ðåøåíèå ïî èñêàíåòî. IX. ÀÊÒÎÂÅ ÍÀ ÊÎÍÑÒÈÒÓÖÈÎÍÍÈß ÑÚÄ Àêòîâåòå íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä ñà: ðåøåíèÿ, îïðåäåëåíèÿ è ðàçïîðåæäàíèÿ. Ñ ðåøåíèå òîé ñå ïðîèçíàñÿ ïî ñúùåñòâîòî íà äåëîòî, ñ îïðåäåëåíèå – ïî äîïóñòèìîñòòà íà èñêàíåòî è ïî äðóãè ïðîöåñóàëíè âúïðîñè. Ñ ðàçïîðåæäàíå ïðåäñåäàòåëÿò íà ñúäà ñå ïðîèçíàñÿ ïî îïðåäåëåíè îò çàêîíîäàòåëñòâîòî ñëó÷àè, à äîêëàä÷èêúò ïî äåëîòî – ïî äâèæåíèåòî íà äåëîòî è ïî ïîäãîòîâêàòà ìó çà ðàçãëåæäàíå. Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä ïîñòàíîâÿâà ðåøåíèÿòà ñè ñ ìíîçèíñòâî íàé-ìàëêî ïîëîâèíàòà îò âñè÷êè ñúäèè – 7 äóøè (÷ë. 151, àë. 1 îò Êîíñòèòóöèÿòà).  íÿêîè ñëó÷àè çà ïðèåìàíåòî íà ðåøåíèÿòà ñå èçèñêâà êâàëèôèöèðàíî ìíîçèíñòâî 2/3 îò âñè÷êè ñúäèè (òàêèâà ñà ñëó÷àèòå ïî ÷ë. 148 àë. 2). Íå å óòî÷íåíî ñ êàêâî ìíîçèíñòâî ñå ïðèåìàò îïðåäåëåíèÿòà íà ñúäà, íî òðÿáâà äà ñå ïðèåìå, ÷å òîâà ñòàâà ñ ìíîçèíñòâîòî, ñ êîåòî ñå ïðèåìàò ðåøåíèÿòà. Ñïîðåä ÷ë. 151, àë. 2 ðåøåíèÿòà íà ñúäà ñå îáíàðîäâàò â Äúðæàâåí âåñòíèê â 15-äíåâåí ñðîê îò ïðèåìàíåòî èì. Òàçè ðåäàêöèÿ íà òåêñòà îçíà÷àâà, ÷å äåíÿò íà ïðèåìàíåòî ñå âêëþ÷âà â ñðîêà. Íå ñúùåñòâóâà çàäúëæåíèå çà îáíàðîäâàíåòî â Äúðæàâåí âåñòíèê íà îïðåäåëåíèÿòà íà ñúäà, íî ñúùåñòâóâà ïðàêòèêà íÿêîè îò òÿõ äà ñå îáíàðîäâàò. Òå âëèçàò â ñèëà îò äåíÿ íà ïðèåìàíåòî èì. Ðåøåíèÿòà âëèçàò â ñèëà òðè äíè ñëåä îáíàðîäâàíåòî èì. Âúïðåêè òàçè ðàçïîðåäáà, ÷ë. 14 îò Çàêîíà çà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä ïîñòàíîâÿâà, ÷å “Ðåøåíèÿ ïî ñïîðîâå çà èçáîð íà ïðåçèäåíò, âèöåïðåçèäåíò èëè íàðîäåí ïðåäñòàâèòåë, çà óñòàíîâÿâàíå íà íåèçáèðàåìîñò èëè íåñúâìåñòèìîñò íà íàðîäåí ïðåäñòàâèòåë, êàêòî è çà ôàêòè÷åñêà íåâúçìîæíîñò çà èçïúëíåíèå íà çàäúëæåíèÿòà è íåñúâìåñòèìîñò íà ñúäèÿ îò Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä âëèçàò â ñèëà îò äàòàòà íà ïîñòàíîâÿâàíåòî èì”. Ðàçïîðåäáàòà íà ÷ë. 15, àë. 3 îò Çàêîíà çà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä ïîñòàíîâÿâà, ÷å íå ñå äîïóñêà âúçäúðæàíå îò ãëàñóâàíå ïðè âçåìàíåòî íà ðåøåíèÿòà è îïðåäåëåíèÿòà íà ñúäà. Òàçè ðàçïîðåäáà å óìåñòíà, íî â íÿêîè ñëó÷àè ìîæå äà áúäå çàîáèêîëåíà. Íàïðèìåð, àêî ãëàñóâàíåòî å òàéíî, êîåòî ñå äîïóñêà îò çàêîíîäàòåëñòâîòî (íàïðèìåð ÷ë. 148, àë. 2 îò Êîíñòèòóöèÿòà), ìîæå íÿêîé îò ñúäèèòå äà ïóñíå ïðàçåí ïëèê èëè ïëèê ñ áÿëà áþëåòèíà.  òàêúâ ñëó÷àé ãëàñóâàíåòî íÿìà äà ñå ñìÿòà çà îïîðî÷åí, íî ìíîçèíñòâîòî ùå ñå èç÷èñëÿâà íà îñíîâàòà íà äåéñòâèòåëíèòå áþëåòèíè. Ñúäèèòå, êîèòî íå ñà ñúãëàñíè ñ âçåòîòî ðåøåíèå èëè îïðåäåëåíèå, ìîãàò äà ãî ïîäïèøàò ïðè “îñîáåíî ìíåíèå”. Ñúãëàñíî ÷ë. 14, àë. 5 îò Çàêîíà çà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä àêòîâåòå íà ñúäà ñà îêîí÷àòåëíè. Òîâà îçíà÷àâà, ÷å òå íå ìîãàò äà áúäàò îáæàëâàíè èëè èçìåíÿíè. Íî å äîïóñòèìî ñúäúò äà ïðîìåíè ïðàêòèêàòà ñè è äà ïðèåìå ðåøåíèå, ðàçëè÷íî îò ïðèåòî ðåøåíèå ïî ïîäîáåí ñëó÷àé. Èìà òàêèâà ïðåöåäåíòè, ìàêàð ÷å ñëó÷àèòå ñà ðåäêè. Ðåøåíèÿòà íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä ñà çàäúëæèòåëíè çà âñè÷êè. X. ÊÎÌÏÅÒÅÍÒÍÎÑÒ ÍÀ ÊÎÍÑÒÈÒÓÖÈÎÍÍÈß ÑÚÄ
Êîìïåòåíòíîñòòà íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä å îïðåäåëåíà â ÷ë. 149, àë. 1 îò Êîíñòèòóöèÿòà. Êúì òåçè ðàçïîðåäáè òðÿáâà äà ñå ïðèáàâÿò è ïðåäâèäåíèòå â ÷ë. 148, àë. 2 ïðàâîìîùèÿ. Ñïîðåä àë. 2 íà ÷ë. 149 ñúñ çàêîí íå ìîãàò äà ñå äàâàò èëè îòíåìàò ïðàâîìîùèÿ íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä. Òîâà áè ìîãëî äà ñòàíå ñàìî ñ åâåíòóàëíî èçìåíåíèå íà Êîíñòèòóöèÿòà. 1. Òúëêóâàíå íà Êîíñòèòóöèÿòà.  ÷ë. 149, àë. 1, íà ïúðâî ìÿñòî êàòî ïðàâîìîùèå íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä ñå ïðåäîñòàâÿ ïðàâîòî ìó äà “äàâà çàäúëæèòåëíè òúëêóâàíèÿ íà Êîíñòèòóöèÿòà”. Òåêñòúò ïîñòàâÿ íÿêîëêî âúïðîñà, êîèòî ñå íóæäàÿò îò èçÿñíåíèå. à/ Òúëêóâàíåòî å ñëîæíà ìèñëîâíà äåéíîñò, ïðè êîÿòî ñå èçÿñíÿâà ñìèñúëúò íà îïðåäåëåíî ïîíÿòèå, äóìà, èçðàç. Òî ìîæå äà áúäå êàçóàëíî, êîãàòî ñå èçâúðøâà îò îðãàí èëè âúîáùå îò ëèöå, êîåòî òðÿáâà äà ïðèëîæè åäíà íîðìà. Çà òàçè öåë å íåîáõîäèìî íàé-íàïðåä äà ñå ðàçêðèå ñìèñúëúò íà ñúîòâåòíàòà íîðìà è â çàâèñèìîñò îò òîâà òúëêóâàíå, òÿ äà ñå ïðèëîæè. Îñâåí òîâà òúëêóâàíåòî ìîæå äà áúäå îáùî (àáñòðàêòíî) è äà ñå îòíàñÿ äî âñè÷êè àíàëîãè÷íè ñëó÷àè. á/ Òåêñòúò ãëàñè, ÷å ñúäúò äàâà “òúëêóâàíèÿ íà Êîíñòèòóöèÿòà”. È äâåòå ïîíÿòèÿ ñå íóæäàÿò îò èçÿñíÿâàíå. Íàé-íàïðåä òúëêóâà ñå “Êîíñòèòóöèÿòà” íå êàòî öÿëî, à îòäåëíè íåéíè ðàçïîðåäáè. Îñâåí òîâà äóìàòà “òúëêóâàíèÿ” å â ìíîæåñòâåíî ÷èñëî, êîåòî ñúçäàâà âïå÷àòëåíèåòî, ÷å ìîæå äà èìà ìíîæåñòâî òúëêóâàíèÿ íà åäèí è ñúù òåêñò. Òîâà îáà÷å íå å ïðàâèëíî. Ìíîæåñòâåíîòî ÷èñëî íà äóìàòà â ñëó÷àÿ îçíà÷àâà, ÷å ìîæå äà èìà òúëêóâàíå íà ìíîæåñòâî ðàçëè÷íè ðàçïîðåäáè íà Êîíñòèòóöèÿòà, êîåòî âîäè äî “òúëêóâàíèÿ”. â/ Òúëêóâàíåòî íà Êîíñòèòóöèÿòà îò ñúäà å çàäúëæèòåëíî. Òóê ìîæå äà ñå îòáåëåæè, ÷å íå âúâ âñè÷êè ñòðàíè, êúäåòî äåéñòâàò Êîíñòèòóöèîííè ñúäèëèùà, òå ìîãàò äà òúëêóâàò Êîíñòèòóöèÿòà è îñîáåíî äà äàâàò çàäúëæèòåëíè òúëêóâàíèÿ. Âúïðîñúò å – çà êîãî òå ñà çàäúëæèòåëíè? Îòãîâîðúò òðÿáâà äà áúäå – çà âñè÷êè. Íî âñå ïàê ìîæå äà ñå íàïðàâÿò íÿêîè óãîâîðêè. Çàäúëæèòåëíè ëè ñà çà ñàìèÿ Êîíñòèòóöèîíåí ñúä? Äà, çàäúëæèòåëíè ñà, íî ñúäúò ìîæå äà ïðîìåíè ïðàêòèêàòà ñè (ìàêàð ÷å òîâà áè áèëî èçêëþ÷åíèå) è äà äàäå ñ íîâî ðåøåíèå äðóãî òúëêóâàíå. Ïîäîáíè ïðåöåäåíòè ñúùåñòâóâàò, íî äîêàòî ñúîòâåòíîòî ðåøåíèå å â äåéñòâèå, òî å çàäúëæèòåëíî çà ñúäà, êîéòî ãî å èçäàë. Ïîñòàâÿ ñå è âúïðîñúò – çàäúëæèòåëíî ëè å ðåøåíèåòî íà ñúäà çà àâòîðà íà Êîíñòèòóöèÿòà (Âåëèêîòî íàðîäíî ñúáðàíèå ïðè õèïîòåçàòà íà ÷ë. 158, ò. 1 îò Êîíñòèòóöèÿòà) è Íàðîäíîòî ñúáðàíèå (ïðè õèïîòåçàòà íà ÷ë. 153). Èìà äîñòàòú÷íî îñíîâàíèÿ äà ñå ïðèåìå, ÷å àâòåíòè÷íîòî òúëêóâàíå (àò àâòîðà íà òåêñòà), òðÿáâà äà áúäå ìåðîäàâíî. Ìàêàð ÷å ñúùåñòâóâàò àâòîðè (Ò. Ìàóíö), êîèòî ïðèåìàò, ÷å òúëêóâàòåëÿò ðàçáèðà ïî-äîáðå ñìèñúëà íà òåêñòà îò íåãîâèÿ àâòîð, òðóäíî ìîæå äà ñå âúçïðèåìå áåçêðèòè÷íî åäíà òàêàâà ïîçèöèÿ. Àâòåíòè÷íîòî òúëêóâàíå òðÿáâà äà áúäå ìåðîäàâíîòî è àêî âúçíèêíå ïðîòèâîðå÷èå ìåæäó òúëêóâàíå, äàäåíî îò Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä è äðóãî – äàäåíî îò àâòîðà íà òåêñòà, òðÿáâà äà ñå ïðèåìå àâòåíòè÷íîòî òúëêóâàíå. ã/ Òúëêóâàíåòî íå ìîæå äà èçìåíÿ, äîïúëâà èëè îòìåíÿ òúëêóâàíàòà ðàçïîðåäáà. Òî ñàìî èçÿñíÿâà íåéíèÿ ñìèñúë. Ïðè òîâà ñå ïðèåìà, ÷å ðàçïîðåäáàòà å èìàëà òîçè ñìèñúë îò ìîìåíòà íà íåéíîòî ñúçäàâàíå. Ïîðàäè òîâà òúëêóâàòåëíèÿò àêò èìà îáðàòíî äåéñòâèå (ðåòðîàêòèâåí åôåêò). Ðåøåíèÿòà íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä îáà÷å äåéñòâàò ñàìî çàíàïðåä. 2. Óñòàíîâÿâàíå íà ïðîòèâîêîíñòèòóöèîííîñò íà àêòîâå. Ñïîðåä ÷ë. 149, àë. 1, ò. 2 îò Êîíñòèòóöèÿòà, Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä ñå ïðîèçíàñÿ ïî èñêàíå çà óñòàíîâÿâàíå íà ïðîòèâîêîíñòè-òóöèîííîñò íà çàêîíèòå è íà äðóãèòå àêòîâå íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå, êàêòî è íà àêòîâåòå íà ïðåçèäåíòà. Òàçè ðàçïîðåäáà íà Êîíñòèòóöèÿòà, èìà ïðèíöèïíî çíà÷åíèå. Äî ãîëÿìà ñòåïåí ñúùåñòâóâàíåòî íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä ñå îáóñëàâÿ îò òîâà íåãîâî ïðàâîìîùèå. Ïðè Àìåðèêàíñêèÿ ìîäåë òî å, êîåòî îïðåäåëÿ ñúäåáíèÿ êîíòðîë çà êîíñòèòóöèîííîñò, òúé êàòî òîçè êîíòðîë ñå óïðàæíÿâà ñàìî ïî îòíîøåíèå íà çàêîíèòå. Ñúãëàñíî ÷ë. 149, àë. 1, ò. 2 îò Êîíñòèòóöèÿòà, Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä ñå ïðîèçíàñÿ ïî èñêàíå çà óñòàíîâÿâàíå íà ïðîòèâêîíñòèòóöèîííîñò íà âñè÷êè è âñÿêàêâè àêòîâå íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå è íà ïðåçèäåíòà íà Ðåïóáëèêàòà. Òîâà ñå îòíàñÿ, êàêòî äî òåõíèòå þðèäè÷åñêè, òàêà è äî íåþðèäè÷åñêèòå èì àêòîâå, à ïðè þðèäè÷åñêèòå – êàêòî äî íîðìàòèâíèòå, òàêà è äî íåíîðìàòèâíèòå àêòîâå. Àêî ñå óñòàíîâè, ÷å àêòúò å êîíñòèòóöèîííîñúîáðàçåí, òîé ñå ïðèëàãà, à â ïðîòèâåí ñëó÷àé – íå ñå ïðèëàãà (÷ë. 151, àë. 2, òðåòîòî èçðå÷åíèå). Êàêâî îçíà÷àâà, ÷å àêòúò íå ñå ïðèëàãà å äðóã, ñïîðåí âúïðîñ, êîéòî ùå ñå èçÿñíè ïðè àíàëèçà íà ÷ë. 151 îò Êîíñòèòóöèÿòà. 3.  òî÷êà 3 íà ÷ë. 149, àë. 1 îò Êîíñòèòóöèÿòà, ñå ïðåäâèæäà, ÷å Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä ðåøàâà ñïîðîâå çà êîìïåòåíòíîñò ìåæäó Íàðîäíîòî ñúáðàíèå, ïðåçèäåíòà è Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò, êàêòî è ìåæäó îðãàíèòå íà ìåñòíîòî ñàìîóïðàâëåíèå è öåíòðàëíèòå èçïúëíèòåëíè îðãàíè. Òàçè ðàçïîðåäáà ñúäúðæà äâå õèïîòåçè – åäíàòà ñå îòíàñÿ äî ñïîðîâå çà êîìïåòåíòíîñò ìåæäó öåíòðàëíè îðãàíè, à äðóãàòà – ìåæäó îðãàíè íà ìåñòíîòî ñàìîóïðàâëåíèå è öåíòðàëíè èçïúëíèòåëíè îðãàíè. Ïðè ïúðâàòà õèïîòåçà ïðàêòèêàòà íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä å òàêàâà, ÷å îáèêíîâåíî êàçóñúò ñå äåôîðìèðà. Âìåñòî äà ñå ðàçãëåæäà ñïîð çà êîìïåòåíòíîñò, ñúäúò äàâà òúëêóâàíå íà ðàçïîðåäáàòà, êîÿòî å ïðåäèçâèêàëà ñïîðà è ïî òîçè íà÷èí ðåøàâà âúïðîñà. Ùî ñå îòíàñÿ äî âòîðàòà õèïîòåçà, òåêñòúò å çàèìñòâàí îò êîíñòèòóöèè íà äúðæàâè ñ ôåäåðàòèâíî óñòðîéñòâî, â êîèòî ñúùåñòâóâàò ìåñòíè (íà ôåäåðàëíèòå åäèíèöè) ïðàâèòåëñòâà è ìèíèñòðè. Ïðè òîâà ïîëîæåíèå ìåæäó òåçè ôåäåðàëíè îðãàíè è îðãàíèòå íà ôåäåðàöèÿòà ìîãàò äà âúçíèêíàò ñïîðîâå çà êîìïåòåíòíîñò, êîèòî òðÿáâà äà áúäàò ðåøåíè. Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ îáà÷å å óíèòàðíà äúðæàâà. Ïðè òîâà ïîëîæåíèå òðóäíî ìîæå äà âúçíèêíå ñïîð çà êîìïåòåíòíîñò ìåæäó êìåò (ìåñòåí îðãàí) è ìèíèñòúð (öåíòðàëåí îðãàí) èëè ìåæäó îáùèíñêè ñúâåò (ìåñòåí îðãàí) è Ìèíèñòåðñêè ñúâåò (öåíòðàëåí îðãàí). Ïîðàäè òîâà è òåêñòúò å áåçæèçíåí. 4. Ñïîðåä ò. 4 íà ÷ë. 149, àë. 1, ñúäúò ñå ïðîèçíàñÿ çà ñúîòâåòñòâèåòî íà ñêëþ÷åíèòå ìåæäóíàðîäíè äîãîâîðè îò Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ ñ Êîíñòèòóöèÿòà, ïðåäè ðàòèôèêàöèÿòà èì, êàêòî è çà ñúîòâåòñòâèåòî íà çàêîíèòå ñ îáùîïðèçíàòèòå íîðìè íà ìåæäóíàðîäíîòî ïðàâî è ñ ìåæäóíàðîäíèòå äîãîâîðè, ïî êîèòî Áúëãàðèÿ å ñòðàíà. È òîçè òåêñò ïðåäâèæäà äâå õèïîòåçè. Ïúðâàòà îò òÿõ ñå îòíàñÿ äî ïîäëåæàùèòå íà ðàòèôèêàöèÿ ìåæäóíàðîäíè äîãîâîðè. Êîíñòèòóöèÿòà èçèñêâà òÿõíàòà êîíñòèòóöèîííîñò äà áúäå óñòàíîâåíà ïðåäè ðàòèôèêàöèÿòà (ïðåâàíòèâåí êîíòðîë çà êîíñòèòóöèîííîñò). Òîâà å îáÿñíèì, êàòî ñå èìà ïðåäâèä ðàçïîðåäáàòà íà ÷ë. .5, àë. 4 îò Êîíñòèòóöèÿòà, ñïîðåä êîÿòî ìåæäóíàðîäíèòå äîãîâîðè, ðàòèôèöèðàíè ïî êîíñòèòóöèîíåí ðåä, îáíàðîäâàíè è âëåçëè â ñèëà çà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ ñà ÷àñò îò âúòðåøíîòî çàêîíîäàòåëñòâî. Ïîðàäè òîâà å íåîáõîäèì äà ñå óñòàíîâè ïðåäâàðèòåëíî, ÷å òå íå ïðîòèâîðå÷àò íà Êîíñòèòóöèÿòà. Âòîðàòà õèïîòåçà, ïðåäâèäåíà ñ öèòèðàíèÿ òåêñò, å òÿñíî ñâúðçàíà ñ ïúðâàòà. Çàêîíèòå òðÿáâà äà áúäàò ñúîáðàçÿâàíè ñ ìåæäóíàðîäíèòå äîãîâîðè, ñêëþ÷åíè îò Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ, êîãàòî òåçè äîãîâîðè ñà ïðèçíàòè çà êîíñòèòóöèîííîñúîáðàçíè. Òàêèâà âúïðîñè ñå ïîñòàâÿò âúâ âðúçêà ñ êîíêðåòíè ñëó÷àè, ïî êîíêðåòíè ïîâîäè è Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä âå÷å èìà çíà÷èòåëíà è ïîëåçíà ïðàêòèêà â òîâà îòíîøåíèå. 5. Ðàçïîðåäáàòà íà ò. 5 îò ÷ë. 149, àë. 1 ïðåäâèæäà, ÷å Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä ñå ïðîèçíàñÿ ïî ñïîðîâå çà êîíñòèòóöèîííîñòòà íà ïîëèòè÷åñêèòå ïàðòèè è ñäðóæåíèÿ. Êîíñòèòóöèÿòà (÷ë. 44, àë. 1) ïîñòàíîâÿâà, ÷å ãðàæäàíèòå ìîãàò ñâîáîäíî äà ñå ñäðóæàâàò. Âúâ âòîðàòà àëèíåÿ íà òîçè òåêñò îáà÷å ñå ïîñòàíîâÿâà, ÷å ñå çàáðàíÿâàò îðãàíèçàöèè, ÷èÿòî äåéíîñò å íàñî÷åíà ñðåùó ñóâåðåíèòåòà, òåðèòîðèàëíàòà öÿëîñò íà ñòðàíàòà è åäèíñòâîòî íà íàöèÿòà, êúì ðàçïàëâàíå íà ðàñîâà, íàöèîíàëíà, åòíè÷åñêà èëè ðåëèãèîçíà âðàæäà, êúì íàðóøàâàíå ïðàâàòà è ñâîáîäèòå íà ãðàæäàíèòå, êàêòî è îðãàíèçàöèè, êîèòî ñúçäàâàò òàéíè èëè âîåíèçèðàíè ñòðóêòóðè èëè ñå ñòðåìÿò äà ïîñòèãíàò öåëèòå ñè ÷ðåç íàñèëèå. Ïîëèòè÷åñêè ïàðòèè è ñäðóæåíèÿ, êîèòî íå îòãîâàðÿò íà ïîñî÷åíèòå èçèñêâàíèÿ, ñà íåêîíñòèòóöèîííè. Òÿõíàòà êîíñòèòóöèîííîñò ìîæå äà áúäå îñïîðâàíà. Çà äà ñå çàíèìàå Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä ñ òàêúâ ñïîð îáà÷å, å íåîáõîäèìî òîé äà áúäå ñåçèðàí ïî îáùèÿ ðåä. Àêî ðåøåíèåòî íà ñúäà å, ÷å íå ñúùåñòâóâà ïðîòèâêîíñòèòóöèîííîñò, ñïîðúò ïðèêëþ÷âà ñ òîâà. Àêî îáà÷å ñúäúò ñå ïðîèçíåñå, ÷å ñúîòâåòíàòà ïàðòèÿ èëè ñäðóæåíèå ñà ñúîòâåòíî ïðîòèâîêîíñòèòóöèîííè, íåîáõîäèì å äà ñå ïðåäïðèåìàò ïðåäâèäåíèòå îò çàêîíîäàòåëñòâîòî ñàíêöèîííè ìåðêè. Òå ùå áúäàò ïðåäïðèåòè íå îò Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä, à îò Âúðõîâíèÿ êàñàöèîíåí ñúä, êîéòî å îâëàñòåí äà ðåøàâà òåçè âúïðîñè, íî çà òîâà òðÿáâà äà áúäå ñåçèðàí. 6. Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä ñå ïðîèçíàñÿ ïî ñïîðîâå çà çàêîííîñòòà íà èçáîðà íà ïðåçèäåíò è âèöåïðåçèäåíò (÷ë. 149, àë. 1, ò. 6). Òàçè ðàçïîðåäáà íà ïðúâ ïîãëåä å îòêëîíåíèå îò ïðåäíàçíà÷åíèåòî íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä, êîéòî èìà çàäà÷àòà äà îñèãóðè ñïàçâàíåòî íà Êîíñòèòóöèÿòà, à â ñëó÷àÿ íà íåãî ñå âúçëàãà äà ñå ïðîèçíàñÿ ïî ñïîðîâå çà çàêîííîñò.  äåéñòâèòåëíîñò îáà÷å è òåçè ñïîðîâå ñà ñâúðçàíè ñúñ çàäà÷àòà äà ñå çàùèòè Êîíñòèòóöèÿòà, òúé êàòî çàêîíúò, êîéòî ñå èìà ïðåäâèä â ñëó÷àÿ âúçïðîèçâåæäà èëè äåòàéëèçèðà êîíêðåòíè ðàçïîðåäáè íà ñàìàòà Êîíñòèòóöèÿ. Çà äà çàäåéñòâà â ñëó÷àÿ Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä, òðÿáâà äà å èìàëî èçáîð íà ïðåçèäåíò è âèöåïðåçèäåíò è òîçè èçáîð äà å ïðåäèçâèêàë ñïîð. Íÿìà çíà÷åíèå êîè ñà ñïîðåùèòå. Íóæíî å îáà÷å Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä äà å áèë ñåçèðàí ïî ïîâîä íà òîçè ñïîð è òî â 15-äíåâåí ñðîê îò ðåøåíèåòî íà Öåíòðàëíàòà èçáèðàòåëíà êîìèñèÿ (÷ë. 17, àë. 4 îò ÇÑÊ). Ñúäúò òðÿáâà äà ðåøè ñïîðà â åäíîìåñå÷åí ñðîê ñëåä èçáîðèòå (÷ë. 93, àë. 6 îò Êîíñòèòóöèÿòà). Àêî ñúäúò ðåøè, ÷å çàêîíúò å íàðóøåí, èçáîðúò ñå êàñèðà è òðÿáâà äà ñå ïðîèçâåäå íîâ èçáîð. Ïî-ïðàâèëíî ùåøå äà áúäå, àêî Êîíñòèòóöèÿòà áå âúçëîæèëà íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä äà óïðàæíè òåêóù êîíòðîë çà çàêîííîñò ïðè èçáîðà íà ïðåçèäåíò è âèöåïðåçèäåíò è äà ñå ïðîèçíåñå ñëóæåáíî ïî íåãîâàòà çàêîííîñò. 7. Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä ñå ïðîèçíàñÿ ïî ñïîðîâå çà çàêîííîñòòà íà èçáîðà íà íàðîäåí ïðåäñòàâèòåë (÷ë. 149, àë. 1, ò. 7). Ñúùåñòâåíîòî â ñëó÷àÿ å òîâà, ÷å òåêñòúò óðåæäà ïðîâåðêà íà çàêîííîñòòà íà èçáîð íà îòäåëåí íàðîäåí ïðåäñòàâèòåë, à íå íà èçáîðèòå çà Íàðîäíî ñúáðàíèå, êàêòî áåøå ïðåäè ïðèåìàíåòî íà Êîíñòèòóöèÿòà îò 1991 ã., êàòî ñå çàïî÷íå îò Âðåìåííèòå ïðàâèëà çà èçáèðàíåòî íà ïðåäñòàâèòåëèòå çà Ïúðâîòî îáèêíîâåíî íàðîäíî ñúáðàíèå îò 1879 ã. (÷ë. 21). È â ñëó÷àÿ ïî ò. 7 íà ÷ë. 149, àë. 1 îò Êîíñòèòóöèÿòà, çà äà ñå çàíèìàå ñúñ ñëó÷àÿ Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä, òðÿáâà äà èìà ñïîð è ñúäúò äà áúäå ñåçèðàí, ÷ðåç ïîñî÷åíèòå â ÷ë. 150, àë. 1 îðãàíè. Àêî ñúäúò ïðèåìå, ÷å èçáîðúò íà íàðîäíèÿ ïðåäñòàâèòåë å â íàðóøåíèå íà çàêîíà, íåãîâèòå ïúëíîìîùèÿ ñå ïðåêðàòÿâàò è ìÿñòîòî ìó òðÿáâà äà ñå çàåìå ïî ðåäà, îïðåäåëåí ñ èçáèðàòåëíèÿ çàêîí. 8. Ñïîðåä ò. 8 îò ÷ë. 149, àë. 1 íà Êîíñòèòóöèÿòà, Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä ñå ïðîèçíàñÿ ïî îáâèíåíèÿ, ïîâäèãíàòè îò Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ñðåùó ïðåçèäåíòà è âèöåïðåçèäåíòà. Âñúùíîñò îáâèíåíèåòî ìîæå äà áúäå ïîâäèãíàòî èëè ñðåùó ïðåçèäåíòà èëè ñðåùó âèöåïðåçèäåíòà, êàêòî è åäíîâðåìåííî ñðåùó äâàìàòà.  ñëó÷àÿ, êàêòî âå÷å áåøå ïîñî÷åíî ïðè àíàëèçà íà ÷ë. 103 îò Êîíñòèòóöèÿòà, ñå èìà ïðåäâèä îáâèíåíèå çà äúðæàâíà èçìÿíà èëè çà íàðóøåíèå íà Êîíñòèòóöèÿòà, êîåòî âîäè äî ïîëèòè÷åñêà îòãîâîðíîñò. Ðåøåíèåòî íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå, ñ êîåòî ñå ïîâäèãà îáâèíåíèå ñðåùó ïðåçèäåíòà èëè âèöåïðåçèäåíòà, ñå èçïðàùà â Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä çàåäíî ñ ìîòèâèòå, ïèñìåíèòå äîêàçàòåëñòâà è ïðîòîêîëèòå îò ïëåíàðíèòå çàñåäàíèÿ. Ïðåäñåäàòåëÿò íà ñúäà îáðàçóâà ïðîèçâîäñòâî, îïðåäåëÿ òðèìà ñúäèè-äîêëàä÷èöè, äàòàòà çà ðàçãëåæäàíå íà äåëîòî è óâåäîìÿâà îáâèíåíèÿ. Òîâà ïðîèçâîäñòâî ñå âîäè ïðè ñïàçâàíåòî íà íÿêîè îñîáåíè ïðàâèëà. Ïðåïèñè îò ðåøåíèÿòà, ïèñìåíèòå äîêàçàòåëñòâà è ïðîòîêîëèòå ñå èçïðàùàò íà îáâèíåíèÿ, êîéòî â 15-äíåâåí ñðîê ìîæå äà ïðåäñòàâè èëè ïîèñêà ñúáèðàíå è íà äðóãè äîêàçàòåëñòâà.  ïðîèçâîäñòâîòî ñà äîïóñòèìè, çà ðàçëèêà îò îáèêíîâåíèòå ñëó÷àè, âñè÷êè âèäîâå äîêàçàòåëñòâà. Îáâèíåíèÿò èìà ïðà äà ó÷àñòâà â ïðîèçâîäñòâîòî ñúñ çàùèòà. Ñúäúò óâåäîìÿâà ïðåäñåäàòåëÿ íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå çà äàòàòà íà çàñåäàíèåòî.  ïðîèçâîäñòâîòî ó÷àñòâà è îïðåäåëåí îò Íàðîäíîòî ñúáðàíèå íàðîäåí ïðåäñòàâèòåë, êîéòî ïîääúðæà îáâèíåíèåòî. Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä ðàçãëåæäà äåëîòî â ñúñòàâ íàé-ìàëêî ? îò âñè÷êè ñúäèè. Îáâèíåíèÿò èìà ïðàâî íà ëè÷íè îáÿñíåíèÿ ïðåä ñúäà. Ñúäúò ïîñòàíîâÿâà ðåøåíèåòî ñè ñ òàéíî ãëàñóâàíå. Ñ ðåøåíèåòî ñè òîé ïðåêðàòÿâà èëè îòêàçâà äà ïðåêðàòè ïúëíîìîùèÿòà íà îáâèíåíèÿ, â çàâèñèìîñò îò äîêàçàòåëñòâàòà. Ðåøåíèåòî ñå ñúîáùàâà âåäíàãà íà îáâèíåíèÿ, íà ïðåäñåäàòåëÿ íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå, íà ïðåçèäåíòà èëè âèöåïðåçèäåíòà è íà ïðåäñåäàòåëÿ íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò. Êîãàòî ïúëíîìîùèÿòà íà ïðåçèäåíòà èëè âèöåïðåçèäåíòà áúäàò ïðåêðàòåíè çà äúðæàâíà èçìÿíà, äåëîòî ñå èçïðàùà íà ãëàâíèÿ ïðîêóðîð, çà äà ñå ïðîâåðè äàëè íå å íàëèöå êðèìèíàëåí åëåìåíò, â êàêúâòî ñëó÷àé ùå áúäå âúçáóäåíî è íàêàçàòåëíî ïðåñëåäâàíå. XI. ÏÐÀÂÍÎ ÄÅÉÑÒÂÈÅ ÍÀ ÐÅØÅÍÈßÒÀ ÍÀ ÊÎÍÑÒÈÒÓÖÈÎÍÍÈß ÑÚÄ Êîíñòèòóöèÿòà â ÷ë. 151, àë. 2, òðåòîòî èçðå÷åíèå, ñúäúðæà ðàçïîðåäáà, êîÿòî ñå îòíàñÿ äî ïðàâíîòî äåéñòâèå íà àêòîâåòå íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä. Òàçè ðàçïîðåäáà îáà÷å èìà ïðåäâèä ñàìî ðåøåíèÿòà íà ñúäà, ñ êîèòî ñå îáÿâÿâà ïðîòèâîêîíñòèòóöèîííîñò íà àêò, êîéòî ìîæå äà áúäå êîíòðîëèðàí îò ñúäà çà íåãîâàòà êîíñòèòóöèîííîñò. Òåêñòúò ãëàñè: “Àêòúò îáÿâåí çà ïðîòèâîêîíñòèòóöèîíåí, íå ñå ïðèëàãà îò äåíÿ íà âëèçàíåòî íà ðåøåíèåòî (èìà ñå ïðåäâèä ðåøåíèåòî íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä) â ñèëà”. Òåêñòúò, êîëêîòî è íà ïðúâ ïîãëåä äà å ÿñåí, ïðåäèçâèêà ñïîðîâå è äîðè ñå íàëîæè äà áúäå òúëêóâàí îò Êîíñòèòóöèîíåí ñúä. Ñïîðúò ïîðîäè èçðàçà: “íå ñå ïðèëàãà”. Ñïîðåä åäíî îò ðàçáèðàíèÿòà, àêòúò èëè ÷àñòòà îò àêòà, îáÿâåíè çà ïðîòèâîêîíñòèòóöèîííè, ñå îòìåíÿò. Äðóãîòî ðàçáèðàíå å â ñìèñúë, ÷å îáÿâåíèÿò çà ïðîòèâîêîíñòèòóöèîíåí àêò íå ñå îòìåíÿ, íî íå ñå ïðèëàãà. Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä ñ ðåøåíèå ¹ 22/1995 ã. (Ä áð. 105/1005 ã.) ïðèå, ÷å: “Êîãàòî Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä îáÿâè çà ïðîòèâîêîíñòèòóöèîíåí çàêîí, ñ êîéòî ñå îòìåíÿ èëè èçìåíÿ çàêîí, ïîñëåäíèÿò âúçñòàíîâÿâà äåéñòâèåòî ñè â ðåäàêöèÿòà ïðåäè îòìÿíàòà èëè èçìåíåíèåòî…”. Ïî-ñúùåñòâåíè â ñëó÷àÿ ñà ìîòèâèòå êúì ðåøåíèåòî, êîèòî ðàçêðèâàò ðàçáèðàíèÿòà íà ñúäà â ñïîðíèÿ âúïðîñ. Ñúäúò ïðèåìà, ÷å ñìèñúëà íà èçðàçà “íå ñå ïðèëàãà” å, ÷å êîãàòî Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä óñòàíîâè, ÷å ñúîòâåòåí çàêîí å ïðîòèâîêîíñòèòóöèîíåí, òîé ãóáè ïðàâíèÿ ñè åôåêò, òúé êàòî ðåøåíèåòî íà ñúäà å “ðàâíîñèëíî íà îòìÿíà íà çàêîí îò Íàðîäíîòî ñúáðàíèå”. Ïðàâè ñå îùå è èçâîäà, ÷å “åäèí çàêîí ìîæå äà áúäå îòìåíåí íå ñàìî îò Íàðîäíîòî ñúáðàíèå, íî è îò Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä, êîãàòî å ïðîòèâîêîíñòèòóöèîíåí”. Ðåøåíèÿòà íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä ñà çàäúëæèòåëíè, çàäúëæèòåëíî å è òîâà íåãîâî ðåøåíèå. Íî òî ìîæå äà áúäå îñïîðâàíî. Îòìÿíàòà íà çàêîíà å ôóíêöèÿ íà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò, à ñïîðåä ÷ë. 62 îò Êîíñòèòóöèÿòà, Íàðîäíîòî ñúáðàíèå îñúùåñòâÿâà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò. Îñâåí òîâà â ÷ë. 84, ò. 1 îò Êîíñòèòóöèÿòà, èìåííî Íàðîäíîòî ñúáðàíèå å îðãàíúò, êîéòî “ïðèåìà, èçìåíÿ, äîïúëâà è îòìåíÿ çàêîíèòå”. Êîíñòèòóöèÿòà íå ïðåäîñòàâÿ òàêîâà ïðàâîìîùèÿ íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä. Ñïîðåä ÷ë. 151, àë. 3 îò Êîíñòèòóöèÿòà “×àñòòà îò çàêîíà, êîÿòî íå å îáÿâåíà íåêîíñòèòóöèîííà, çàïàçâà äåéñòâèåòî ñè”. Òàçè ðàçïîðåäáà, êîÿòî ïîíà÷àëî å óìåñòíà, òúðïè êðèòèêà â äâå íàñîêè. Íàé-íàïðåä, âìåñòî “÷àñòòà îò çàêîíà” áè òðÿáâàëî äà ñå êàæå “÷àñòòà îò àêòà”, òúé êàòî íå ñàìî çàêîíè, à âñè÷êè àêòîâå íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå è íà ïðåçèäåíòà íà Ðåïóáëèêàòà ìîãàò äà áúäàò îáÿâåíè çà ïðîòèâîêîíñòèòóöèîííè. Íà âòîðî ìÿñòî òðÿáâà äà ñå èìà ïðåäâèä, ÷å âñåêè þðèäè÷åñêè àêò å ñèñòåìà è âñÿêà íåéíà ÷àñò å ñâúðçàíà ñ îñòàíàëèòå è ìåæäó òÿõ ñúùåñòâóâà ñúîòâåòíî âçàèìîäåéñòâèå. Ïðè òîâà ïîëîæåíèå å âúçìîæíî åäíà ðàçïîðåäáà íà ñúîòâåòåí àêò, êîÿòî å áèëà îáÿâåíà çà íåêîíñòèòóöèîííà, äà å áèëà ñâúðçàíà ñ äðóãè ðàçïîðåäáè íà àêòà è äà å óïðàæíÿâàëà ñúîòâåòíî âúçäåéñòâèå. Ïðè òîâà ïîëîæåíèå îðãàíúò, èçäàë àêòà, òðÿáâà äà ïðåäïðèåìå íåîáõîäèìèòå ìåðêè çà âúçñòàíîâÿâàíå íà ñèíõðîíà ìåæäó ÷àñòèòå, êîèòî íå ñà îáÿâåíè çà íåêîíñòèòóöèîííè, êàòî, àêî òîâà å íåîáõîäèì, âíåñå è íóæíèòå èçìåíåíèÿ è äîïúëíåíèÿ â òåñòà.  òîçè ñìèñúë å è ðàçïîðåäáàòà íà ÷ë. 22, àë. 4 îò Çàêîíà çà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä, ñïîðåä êîéòî âúçíèêíàëèòå ïðàâíè ïîñëåäèöè îò îáÿâÿâàíåòî íà ñúîòâåòåí àêò çà íåêîíñòèòóöèîíåí, ñå óðåæäàò îò îðãàíà, êîéòî ãî å ïîñòàíîâèë. Ðàçïîðåäáèòå íà ÷ë. 151, àë. 2 èìàò ïðåäâèä ñàìî ñëó÷àèòå, êîãàòî ñúäúò å îáÿâèë çà íåêîíñòèòóöèîíåí ñúîòâåòåí àêò (÷ë. 149, àë. 1, ò. 2). Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä îáà÷å ðåøàâà è äðóãè âúïðîñè.  íÿêîè îò òåçè ñëó÷àè, Êîíñòèòóöèÿòà îïðåäåëÿ êàêâî ùå áúäå äåéñòâèåòî íà ðåøåíèåòî (íàïðèìåð ÷ë. 103, àë. 3).  îñòàíàëèòå ñëó÷àè, êîãàòî Êîíñòèòóöèÿòà èëè Çàêîíúò çà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä íå äàâàò îòãîâîð íà òîçè âúïðîñ, ùå ñå ïðèëàãàò ñïåöèàëíèòå çàêîíè èëè îáùèòå ïðèíöèïè íà ïðàâîòî. Ключови думи и тезиси Тълкуване на Конституцията Контрол за конституционност Конституционно правосъдие ВЪПРОСИ ЗА ДИСКУСИЯ И ПРОВЕРКА НА ЗНАНИЯТА
Контролен тест 3 1. Според Конституцията на Република България инициатива за съставяне на правителство има: а/ председателят на Народното събрание б/ президентът на Република България в/ ръководителите на парламентарни групи в народното събрание 2. Министерският съвет е подчинен на: а/ Народното събрание б/ президента на Република България в/ Конституционния съд 3. Народното събрание може да гласува вот на недоверие на Министерския съвет по предложение на: а/ 1/3 от народните представители б/ 1/5 от народните представители в/ 1/2 от народните представители
а/ президентът на Република България б/ 1/2 от народните представители в/ всеки народен представител 5. Предложението за недоверие на правителството е прието, когато за него са гласували повече от: а/ 2/3 от присъстващите народни представители б/ 1/2 от присъстващите народни представители в/ 1/2 от всички народни представители 6. Народното събрание гласува доверие на Министерския съвет по цялостната политика или по конкретен повод, като решението се приема с мнозинство, повече от: а/ 2/3 от присъстващите народни представители б/ 1/2 от присъстващите народни представители в/ 1/2 от всички народни представители
а/ 25 членове б/ 12 членове в/ 7 членове
…………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………. 9. Конституционният съд се състои от: а/ 9 съдии б/ 7 съдии в/ 12 съдии 10. Мандатът на конституционните съдии е: а/ 9 години б/ 7 години в/ 15 години ЧЕТИРИНАДЕСЕТА ГЛАВА МЕСТНО САМОУПРАВЛЕНИЕ Öåëè: Ñлед усвояване на материала по тази тема Вие ще можете:
I. ПОНЯТИЕ ЗА МЕСТНО САМОУПРАВЛЕНИЕ "Република България е единна държава с местно самоуправление". Това гласи чл. 2 от Конституцията. Правната уребда на въпроса за местното самоуправление е в Конституцията на Република България и в Европейската харта за местно самоуправление/1985 г./, ратифицирана от Р България през 1995 г. / с една резерва - за финансовата компенсация и осигуряването на вместните представители/, както и в Закона за местното самоуправление и местната администрация /ЗМСМА/. Съгласно чл. 3 т. 1 от Европейската харта за местно самоуправление понятието местно самоуправление е правото и реалната способност на местните власти да регулират и управляват в рамките на закона съществена част от обществените дела на своя собствена територия и в полза на своето население. Държавните структури и самоуправляващите се общности не противостоят едни на други, между тях има разпределение на правомощията. Самоуправляващите се общности подлежат на контрол от изпълнителната власт. I I. ПРАВНА ХАРАКТЕРИСТИКА НА ОБЩИНАТА Общината е основната административно-териториална единица, в която се осъществява местно самоуправление. Основните правни характеристики на общината са: 1. Общината е самоуправляваща се териториална общност. 2. Общината е юридическо лице със свои органи, имущество и бюджет. 3. Общината осъществява единната държавна власт, доколкото това й е предоставено от Конституцията и законите на страната. 4. Правомощията на общината не са делигирани от друг орган, тя ги осъществява самостоятелно, автономно, на основата на закона. 5. Общината е субект не само на публичното, а и на частното право. Тя участва и в равнопоставените гражданскоправни отношения. 6. Общинската собственост е публична и частна. III. СПОСОБИ ЗА ОСЪЩЕСТВЯВАНЕ НА МЕСТНОТО САМОУПРАВЛЕНИЕ Способите за осъществяване на местното самоуправление са регламентирани в чл. 136 на Конституцията и чл. 17 от ЗМСМА. Съгласно тях способите са два:
Референдумите се провеждат по реда на Закона за допитване до народа.
Местното самоуправление в общината се изразява в прявото на гражданите или на избрани от тях органи в рамките на предоставената им компетентност да решават въпросите, свързани с:
IV. АДМИНИСТРАТИВНО-ТЕРИТОРИАЛНО УСТРОЙСТВО НА РЕПУБЛИКА БЪЛГАРИЯ. ПРАВЕН РЕЖИМ НА СЪЗДАВАНЕТО И ИЗВЪРШВАНЕТО НА АДМИНИСТРАТИВНО-ТЕРИТОРИАЛНИ ПРОМЕНИ НА ОБЛАСТИ, ОБЩИНИ, РАЙОНИ И КМЕТСТВА. Правната уредба на въпросите, свързани с административно-териториалното устройство на страната, създаването и извършването на промени на области, общини, райони и кметства, се съдържа в Конституцията на Р България, Закона за административно-териториалано устройство на Република България, Закона за териториално деление на Столичната община и големите градове. Административно-териториалните единици - това са областите и общините. Съставни административно-териториалните единици в общините са кметствата и районите. Те имат територия, граници, население, наименование и административен център. Районите нямат административен център.
Областта се състои от една или повече съседни общини. а/ Територия на областта е територията на включените в нея общини. б/ Наименование на областта е неименованието на населеното място, което е неин административен център. При създаване на областите се отчита географската особеност на територията и наличието на град, който е традиционен културен и стопански център с изградена инфраструктура и транспортна достъпност до него от населеното място на областта. Територията на Република България се разделя на 28 области. Границите и административния център на областите се утвърждават с указ на президента по предложение на Министерски съвет. Столичната община има статут на област. Промяна на границите на областта може да се извършва само по границите на съществуващите общини. Тази промяна, както и промяната на административния център и наименованието на областта се утвърждават с указ на президента по предложение на Министерски съвет.
Общината се състои от едно или повече съседни места. а/ Територия на общината е територията на включените в нея населени места. б/ Наименование на общината е наименованието на административния център. в/ Условия за създаване на община: 1/. Население над 6000 души. 2/. Населено място - център с инфраструктура. 3/. Макасимална отдалеченост на населеното място до центъра 40 км. 4/. Включване на всички съседни населени места, които не могат да образуват общини или да се присъединят към друга. 5/. Доказана възможност за самофинансиране в размер на не по-малко от половината от средния бюджет за общините, предвиден в утвърдения за съответната година републикански бюджет. Министерският съвет може да реши да се създаде община при обективна невъзможност да се изпълнят някои от условията.
Районите се създават задължително в столицата и в градовете с население над 300 000 души. Съгласно Закона за териториално деление на Столичната община и големите градове Столичната община има 24 района, в Пловдив 6 района, във Варна 5 района. В градовете над 100 000 души могат да се създават райони по предложение на кмета, с решение на Общинския съвет, което се онародва в Държавен вестник чрез областния управител, който се произнася по законосъобразността му. Условията за създаване на райони са: население над 25 000 души, възможност за райониране на града съобразно плановете и трайни географски и инфраструктурни делители, наличие на изградена инфраструктура в района. V. ОБЩИНСКИ СЪВЕТ.
Общинският съвет е орган на местното самоуправление в общината. Той е конституционно установен в чл. 138 на Конституцията. Формира се на основание общо, равно и пряко избирателно право с тайно гласуване. Общинският съвет е колегиален орган. Състои се от общински съветници. Изборите за общински съветници се произвеждат по пропорционалната система. Броят на общинските съветници е пропорционален на населението. Общинският съвет избира председател и комисии. Постоянните комисии подпомагат общинските съвети. Имат и контролни функции. Актовете им имат препоръчителен характер.
Общиниският съвет е орган с обща компетентност. Установен е принципът, че той е компетентен да решава всички задачи с местно значение, които не са от изключителната компетентност на друг орган. Правамощията на общинския съвет могат да бъдат систематизирани в няколко групи: а/ административни:
б/ социално-икономически:
в/ финансови:
г/ юридически:
Общинският съвет издава: 1/ Правилници 2/ Наредби 3/ Решения 4/ Инструкции Общинският съвет е колегиален орган и приема своите актове на заседания. Заседанията се свикват от председателя на общинския съвет:
Заседанията на общинския съвет са публични. Общинският съвет може да реши някои заседания да бъдат при закрити врати. Областният управител упражнява закон за законосъобразност. Той може да спира актовете на общинския съвет и да ги отнася пред Окръжния съд. Актовете на кмета той може да спира. VI. ПРАВНО ПОЛОЖЕНИЕ НА ОБЩИНСКИТЕ СЪВЕТНИЦИ.
Основания за предсрочно прекратяване на пълномощията на общинските съветници: 1/ При поставяне под запрещение; 2/ Когато общинският съветник е осъден с влязла в сила присъда на лишаване от свобода за умишлено престъпление; 3/ При подаване на оставка; 4/ При избирането на общинския съветник за кмет, зам. кмет или при назначаването му на щатна длъжност в съответната общинска администрация; 5/ При трайна невъзможност или системно неизпълнение на задълженията си за повече от 6 месеца - с прието решение с абсолютно мнозинство; 6/ Смърт; 7/ При административно-териториални промени, водещи до промяна на местожителството или до закриване на общината.
Общинският съветник не може да участва при взимане на решения, които се отнасят до негови лични интереси или до интереси на съпруг и роднини по права линия и по съребрена линия до четвърта степен. VII. ОБЛАСТЕН УПРАВИТЕЛ.
Областният управител е едноличен орган с обща компетентност в областта. Той осъществява държавното управление на територията на областта. Осигурява съответствие между националните и местните интереси при провеждане на регионалната политика. Назначава се с решение на Министерски съвет.
Областният управител има следните правомощия:
Областният управител може да отменя при незаконосъобразност актове на кметовете на общините - в едномесечен срок от узнаването или сезирането. Той не може да отменя актовете на общинските съвети. Може само да спира изпълнението им и да ги отнася към съответния окръжен съд - в едномесечен срок от получаването им. Заповедите на областния управител могат да се обжалват пред Върховния административен съд. VIII. КМЕТ.
Кметът на община е едноличен орган с обща компетентност в общината. Избира се пряко от населението на основание общо, равно пряко избирателно право с тайно гласуване. Изборът се регламентира в Закона за местните избори и се произвежда по мажоритарната система. Мандатът на кмета е 4 години. В населените места, които не са кметства /до 250 души/ общинският съвет може да избере кметски наместник. Кметовете и кметските наместници участват в заседанията на общинските съвети със съвещателен глас. Пълномощията на кметовете възникват от момента на полагане на клетва. Кметът на община е орган на изпълнителната власт в общината. Основания за предварително прекратяване на пълномощията на кметовете: 1/ При подаване на оставка пред общинския съвет; 2/ При трайна невъзможност или системно неизпълнение на задълженията си за повече от 6 месеца - с прието решение с абсолютно мнозинство; 3/ При влизане в сила на присъда лишаване от свобода за умишлено престъпление; 4/ Смърт; 5/ При административно-териториални промени, водещи до промяна на местожителството или до закриване на общината. Правомощия на кмета:
Актове на кмета - заповеди. Те са ненормативно актове, които уреждат конкретни или индивидуални обществени отношени. Общинският съвет може да отменя актове на кмета, издадени в нарушение на решенията на общинския съвет. Кметът може да оспори решение на общинския съвет, когато счита, че то противоречи на интересите на общината или на законите. Общинският съвет пазглежда оспореното решение повторно и може да го потвърди с абсолютно мнозинство. Дотогава то не се прилага. Ако общинският съвет потвърди решението при повторното разглеждане, кметът трябва да го изпълни. Ако прецени, че има противоречие със закона, трябва да сезира съда. 2. Кметове на кметства и кметове на райони. Кметовете на кметства и кметовете на райони имат по-ограничени правомощие - за съответното кметство или район. Ключови думи и тезиси Общиниски съвет Кмет на община Областен управител ВЪПРОСИ ЗА ДИСКУСИЯ И ПРОВЕРКА НА ЗНАНИЯТА
Контролен тест 4 1. В границите на правомощията си кметът издава: а/ заповеди б/ наредби в/ постановления 2. В границите на правомощията си областният управител издава: а/ заповеди б/ наредби в/ постановления 3. Кметът на общината: а/ се избира от населението по ред, определен със закон б/ се назначава он областния управител в/ се избира от общинския съвет по ред, определен със закон
………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… 5. Общинският съвет може: а/ да отмени заповед на кмета на общината б/ да измени заровед на кмета на общината в/ да спре изпълнението на заповед на кмета на общината 6. Областният управител може: а/ да отмени заповед на кмета на общината б/ да измени заповед на кмета на общината в/ да спре изпълнението на заповед на кмета на общината
а/ да отмени решение на общинския съвет б/ да измени решение на общинския съвет в/ да спре изпълнението на решение на общинския съвет
а/ се назначава от министър-председателя б/ се избира/ назначава от Министерски съвет в/ се избира пряко от населението 9. Пълномощията на кмета възникват от: а/ момента на свикване на първото заседание на общинския съвет б/ момента на полагане на клетва в/ момента на издаване на първата заповед 10. Кметът на райони се избират от: а/ областния управител б/ кмета на общината в/ общинския съвет Ïðîô. ä-ð Ñòåôêà Íàóìîâà ÏÐÀÂÍÎ-ÑÎÖÈÎËÎÃÈ×ÅÑÊÈ ÏÀÐÀÌÅÒÐÈ È ÅÌÏÈÐÈ×ÍÈ ÕÀÐÀÊÒÅÐÈÑÒÈÊÈ ÍÀ ÇÀÊÎÍÎÄÀÒÅËÍÀÒÀ ÂËÀÑÒ (â êîíòåêñòà íà ïðàâíàòà åâðîèíòåãðàöèÿ) “ Изтегляне 3.13 Mb. Сподели с приятели:
|