Да откриете историческите корени на конституционализма

4. Êîíñòèòóèðàíå íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå. Ñëåä ïîëàãàíåòî íà êëåòâà, íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè âå÷å ìîãàò äà èçïúëíÿâàò ñâîèòå ôóíêöèè. Ïîä ïðåäñåäàòåëñòâîòî íà íàðîäíèÿ ïðåäñòàâèòåë, êîéòî å îòêðèë çàñåäàíèåòî, òå èçáèðàò ïðåäñåäàòåë íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå. Ñëåä èçáîðà ìó, ïðåäñåäàòåëÿò ïîåìà ðúêîâîäñòâîòî íà çàñåäàíèåòî. Ïîä íåãîâî ðúêîâîäñòâî ñå èçáèðàò çàìåñòíèê-ïðåäñåäàòåëè è ñåêðåòàðè íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå. Òåõíèÿò áðîé è ðåäúò çà èçáèðàíåòî èì ñå îïðåäåëÿò îò Ïðàâèëíèêà çà îðãàíèçàöèÿòà è äåéíîñòòà íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå (ÏÎÄÍÑ). Îáðàçóâàò ñå ñúùî ïîñòîÿííèòå êîìèñèè íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå è ñå èçáèðà ëè÷íèÿò èì ñúñòàâ, êàêòî è ðúêîâîäñòâàòà èì.

5. Ïðåäñåäàòåë íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå. Çà ïðåäñåäàòåë íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ñå èçáèðà íàðîäåí ïðåäñòàâèòåë îò íåãîâèÿ ñúñòàâ. Òîâà ñòàâà ïî ïðåäëîæåíèå íà ïàðëàìåíòàðíèòå ãðóïè èëè íà îòäåëíè íàðîäíè ïðåäñòàâèòåëè. Ìîãàò äà ñå ïîñòàâÿò íÿêîëêî êàíäèäàòóðè. Ãëàñóâàíåòî å ÿâíî. Çà èçáðàí ñå ñìÿòà ïîëó÷èëèÿò îáèêíîâåíî ìíîçèíñòâî. Àêî íèêîé îò êàíäèäàòèòå íå áúäå èçáðàí ïðè ïúðâîòî ãëàñóâàíå, èçáîðúò ñå ïîâòàðÿ, êàòî ïðè âòîðîòî ãëàñóâàíå ó÷àñòâàò äâàìà êàíäèäàòè, ïîëó÷èëè íàé-ìíîãî ãëàñîâå ïðè ïúðâîòî ãëàñóâàíå. Ïðåäñåäàòåëÿò ñå èçáèðà çà öÿëàòà ëåãèñëàòóðà íà ïàðëàìåíòà, íî òîé ìîæå äà áúäå îñâîáîäåí îò èçïúëíåíèåòî íà âúçëîæåíèòå ìó ôóíêöèè. Òîâà ìîæå äà ñòàíå ïî íåãîâî æåëàíèå, êàòî ïîäàäå îñòàâêàòà ñè. Îñâåí òîâà îáà÷å, ÏÎÄÍÑ ïðåäâèæäà è âúçìîæíîñòòà ïðåäñåäàòåëÿò äà áúäå îñâîáîäåí ïî èñêàíå íà íàé-ìàëêî åäíà òðåòà îò íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè â ñëåäíèòå ñëó÷àè: êîãàòî å íàëèöå îáåêòèâíà íåâúçìîæíîñò çà èçïúëíåíèå íà çàäúëæåíèÿòà ìó èëè ïðè ñèñòåìíî íåèçïúëíåíèå íà íåãîâèòå çàäúëæåíèÿ.

Ñïîðåä ÷ë. 77 îò Êîíñòèòóöèÿòà, ïðåäñåäàòåëÿò íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå èçïúëíÿâà ðåäèöà îðãàíèçàöèîííè çàäà÷è: ïðåäñòàâëÿâà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå; ïðåäëàãà ïðîåêò çà äíåâåí ðåä íà çàñåäàíèÿòà; îòêðèâà, ðúêîâîäè è çàêðèâà çàñåäàíèÿòà è îñèãóðÿâà ðåäà ïðè ïðîâåæäàíåòî èì; óäîñòîâåðÿâà ñ ïîäïèñà ñè ïðèåòèòå àêòîâå; îáíàðîäâà ðåøåíèÿòà, äåêëàðàöèèòå è îáðúùåíèÿòà; îðãàíèçèðà ìåæäóíàðîäíèòå âðúçêè íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå.

Îñâåí òåçè îðãàíèçàöèîííè ôóíêöèè ïðåäñåäàòåëÿò íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå èçïúëíÿâà è âúçëîæåíè ìó îò Êîíñòèòóöèÿòà ïðàâîìîùèÿ, êîèòî ãî îïðåäåëÿò êàòî îðãàí ñ ëè÷íà êîìïåòåíòíîñò. Ïî-êîíêðåòíî òîé èçïúëíÿâà ïðàâîìîùèÿòà íà ïðåçèäåíòà íà Ðåïóáëèêàòà, êîãàòî íåãîâèòå ïúëíîìîùèÿ áúäàò ïðåäñðî÷íî ïðåêðàòåíè è âèöåïðåçèäåíòúò íå ìîæå äà âñòúïè â äëúæíîñòòà ïðåçèäåíò (÷ë. 98, àë. 4). Îñâåí òîâà ïðåäñåäàòåëÿò îáíàðîäâà çàêîíèòå, ñ êîèòî ñå ðåâèçèðà Êîíñòèòóöèÿòà îò Íàðîäíîòî ñúáðàíèå (÷ë. 156 îò Êîíñòèòóöèÿòà).

Çàìåñòíèê-ïðåäñåäàòåëèòå íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ïîäïîìàãàò ïðåäñåäàòåëÿ â íåãîâàòà ðàáîòà è îñúùåñòâÿâàò âúçëîæåíèòå èì îò íåãî äåéíîñòè. Êîãàòî ïðåäñåäàòåëÿò íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå íå å â ñúñòîÿíèå äà îñúùåñòâÿâà ñâîèòå ôóíêöèè, òå ñå îñúùåñòâÿâàò îò îïðåäåëåí îò íåãî çàìåñòíèê-ïðåäñåäàòåë. Ïðàâîìîùèÿòà íà ïðåäñåäàòåëÿ ïî ÷ë. 97, àë. 4 è ÷ë. 156 îò Êîíñòèòóöèÿòà, íå ìîãàò äà áúäàò îñúùåñòâÿâàíè îò çàìåñòíèê-ïðåäñåäàòåë. Òå ñà ïåðñîíàëíè ïðàâîìîùèÿ íà ïðåäñåäàòåëÿ.

Íàðîäíîòî ñúáðàíèå èçáèðà îò ñâîÿ ñúñòàâ è 10 ñåêðåòàðè, êîèòî äåæóðÿò íà çàñåäàíèÿòà è èçïúëíÿâàò ðåäèöà òåõíè÷åñêè äåéíîñòè.

6. Êîìèñèè íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå. Íàðîäíîòî ñúáðàíèå îáðàçóâà ïîñòîÿííè è âðåìåííè êîìèñèè è èçáèðà îò ñâîÿ ñúñòàâ òåõíèòå ðúêîâîäñòâà è ÷ëåíîâåòå èì. Ïîñòîÿííèòå êîìèñèè ïîäïîìàãàò äåéíîñòòà íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå è óïðàæíÿâàò îò íåãîâî èìå ïàðëàìåíòàðåí êîíòðîë (÷ë. 79, àë. 2).  ÏÎÄÍÑ ñå ïîñî÷âàò ïîñòîÿííèòå êîìèñèè, êîèòî òðÿáâà äà áúäàò ñúçäàäåíè, íî Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ìîæå äà çàêðèâà íÿêîè îò òÿõ è äà ñúçäàâà äðóãè.

Âðåìåííè êîìèñèè ñå èçáèðàò çà ïðîó÷âàíèÿ è àíêåòè. Êîìèñèèòå çà ïðîó÷âàíèÿ ñúáèðàò èíôîðìàöèÿ çà óëåñíÿâàíå íà ðàáîòàòà íà ïàðëàìåíòà. Êîìèñèèòå çà àíêåòè ïðîâåðÿâàò íåùà, êîèòî ñà ñòàíàëè, íî çà êîèòî èìà äàííè èëè ïðåäëîæåíèÿ, ÷å ñà ñâúðçàíè ñ ïðîòèâîçàêîííè èëè íåïðàâèëíè äåéñòâèÿ. Ïðåäíàçíà÷åíèåòî íà àíêåòàòà å äà óñòàíîâè äåéñòâèòåëíîòî ñúñòîÿíèå íà íåùàòà è äà èíôîðìèðà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå.

7. Ïàðëàìåíòàðíè ãðóïè. Íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè ìîãàò äà îáðàçóâàò ïàðëàìåíòàðíè ãðóïè ñïîðåä ïàðòèéíàòà ñè ïðèíàäëåæíîñò èëè ïîëèòè÷åñêàòà ñè îðèåíòàöèÿ. Ìèíèìàëíèÿò áðîé ÷ëåíîâå çà îáðàçóâàíå íà ïàðëàìåíòàðíà ãðóïà å 10 íàðîäíè ïðåäñòàâèòåëè. Ïàðëàìåíòàðíèòå ãðóïè íå ñà îðãàíè íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå, íî Êîíñòèòóöèÿòà è ÏÎÄÍÑ èì ïðåäîñòàâÿò ðåäèöà ôóíêöèè, ñâúðçàíè ñ äåéíîñòòà íà ïàðëàìåíòà. Òàêà íàïðèìåð, ñïîðåä ÷ë. 99 ïàðëàìåíòàðíèòå ãðóïè ïîñî÷âàò íà ïðåçèäåíòà ëèöàòà, êîèòî ìîãàò äà áúäàò êàíäèäàòèðàíè çà ïîñòà ìèíèñòúð-ïðåäñåäàòåë.

III.ÐÅÄ ÇÀ ÄÅÉÍÎÑÒÒÀ ÍÀ ÍÀÐÎÄÍÎÒÎ
ÑÚÁÐÀÍÈÅ

1. Îðãàíèçàöèîííè ôîðìè íà ðàáîòà. Íàðîäíîòî ñúáðàíèå å ïîñòîÿííî äåéñòâàù îðãàí. Ñïîðåä ÏÎÄÍÑ îáà÷å, òî å âúâ âàêàíöèÿ îò 22 äåêåìâðè äî 10 ÿíóàðè íà ñëåäâàùàòà ãîäèíà, 10 äíè ïî âåëèêäåíñêèòå ïðàçíèöè è îò 1 äî 31 àâãóñò. Ìåæäó äàòèòå íà âàêàíöèèòå ñå ðàçïîëàãàò òðèòå ñåñèè íà ïàðëàìåíòà. Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ðàáîòè íà çàñåäàíèÿ. Çàñåäàíèåòî å îðãàíèçèðàíîòî ðàáîòíî âðåìå íà ïàðëàìåíòà. Ñïîðåä ÷ë. 34 îò ÏÎÄÍÑ ðåäîâíèòå çàñåäàíèÿ íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ñà â ñðÿäà, ÷åòâúðòúê è ïåòúê îò 9 äî 14 ÷àñà. Òå ìîãàò äà áúäàò óäúëæåíè ñ 2 ÷àñà. Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ìîæå äà ïðîìåíÿ âðåìåòî íà ðåäîâíèòå çàñåäàíèÿ. Äîïóñêàò ñå è èçâúíðåäíè çàñåäàíèÿ (íàïðèìåð â ïîíåäåëíèê èëè âòîðíèê). Çàñåäàíèÿòà íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ñà îòêðèòè, íî ïî íåãîâî ðåøåíèå òå ìîãàò äà áúäàò è çàêðèòè.

2. Êâîðóì. Çà äà çàñåäàâà è ïðèåìà ðåøåíèÿ Íàðîäíîòî ñúáðàíèå, å íåîáõîäèì ñúîòâåòåí êâîðóì. Êâîðóìúò å îïðåäåëåí ïî çàêîíîäàòåëåí ðåä áðîé îò ÷ëåíîâåòå íà êîëåãèàëåí îðãàí, êîèòî òðÿáâà äà ïðèñúñòâàò íà çàñåäàíèÿòà, çà äà ìîæå îðãàíúò äà ðàáîòè è äà âçåìà ðåøåíèÿ. Îáèêíîâåíèÿò êâîðóì çà ðàáîòàòà íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå å ïîâå÷å îò ïîëîâèíàòà îò îáùèÿ áðîé íà íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè, ò.å. 121. Êîãàòî ñå èçèñêâà êâàëèôèöèðàíî ìíîçèíñòâî çà âçåìàíå íà ðåøåíèÿ, ñúîòâåòíî ñå çàâèøàâà è êâîðóìúò.

3. Äíåâåí ðåä íà çàñåäàíèÿòà. Òîâà å ðàáîòíà ïðîãðàìà çà îïðåäåëåíî çàñåäàíèå. Äíåâíèÿò ðåä îáõâàùà âúïðîñèòå, êîèòî ùå ñå îáñúæäàò è ðåøàâàò, ïîðåäíîñòòà íà òÿõíîòî îáñúæäàíå, âðåìåòî çà îáñúæäàíåòî íà ñúîòâåòíèÿ âúïðîñ, êàêòî è êîãà ùå ñå âçåìà ñúîòâåòíîòî ðåøåíèå. Òîé ñå ïðèåìà îò íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè ïî ïðåäëîæåíèå íà ïðåäñåäàòåëÿ íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå.

4. Ðàçèñêâàíèÿ (îáñúæäàíå) íà ïëåíàðíèòå çàñåäàíèÿ. Ðåøàâàíåòî íà âúïðîñèòå, ïîñòàâåíè íà äíåâåí ðåä, ñå ïðåäøåñòâà îò òÿõíîòî îáñúæäàíå íà çàñåäàíèÿòà. Òîâà ñòàâà ÷ðåç èçêàçâàíèÿ íà íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè. Íèêîé íå ìîæå äà ñå èçêàçâà, áåç äà å ïîëó÷èë äóìàòà îò ïðåäñåäàòåëñòâàùèÿ. Ïðè ðàçèñêâàíèÿòà ñå ñïàçâà îïðåäåëåíà ñ ÏÎÄÍÑ ïðîöåäóðà.  íÿêîè ñëó÷àè ïðè ðàçèñêâàíèÿòà ìîæå äà âúçíèêíå ñïîð ïî ñïàçâàíå íà ïðîöåäóðàòà è âúâ âðúçêà ñ òîâà äà ñå ïîñòàâÿò “ïðîöåäóðíè âúïðîñè”. Òîâà ñà âúçðàæåíèÿ ñðåùó äîïóñíàòè íàðóøåíèÿ íà ðåäà èëè ïðåäëîæåíèÿ çà ïîäîáðÿâàíåòî íà ðåäà çà âîäåíåòî íà çàñåäàíèÿòà. Ïî ïðîöåäóðíèòå âúïðîñè äóìàòà ñå äàâà âåäíàãà íà ñúîòâåòíèÿ íàðîäåí ïðåäñòàâèòåë, îñâåí àêî ïðåäè òîâà èìà íàïðàâåíî èñêàíå çà ðåïëèêà, äóïëèêà èëè çà îáÿñíåíèÿ ïî ïîâîä íà îòðèöàòåëåí âîò.

5. Èçêàçâàíèÿ íà íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè. Íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè èìàò ïðàâîòî äà ñå èçêàçâàò ïî ðàçãëåæäàíèòå âúïðîñè è äà ïðàâÿò ñúîòâåòíè ïðåäëîæåíèÿ. Òå ãîâîðÿò ñàìî îò òðèáóíàòà, íî íå ïîâå÷å îò åäèí ïúò ïî åäèí è ñúù âúïðîñ. Âúâ âðúçêà ñ ðàçèñêâàíèÿòà (èçêàçâàíèÿòà) íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè èìàò ïðàâî íà ðåïëèêà. Òîâà å êðàòêî âúçðàæåíèå ñðåùó ïðèêëþ÷èëî ïðåäè òîâà èçêàçâàíå. Íå ñå äîïóñêà ðåïëèêà íà ðåïëèêàòà, íî ðåïëèêèðàíèÿò íàðîäåí ïðåäñòàâèòåë èìà ïðàâî íà îòãîâîð-äóïëèêà. Íàðîäíèÿò ïðåäñòàâèòåë èìà ïðàâî íà ëè÷íî îáÿñíåíèå äî 3 ìèíóòè, êîãàòî â èçêàçâàíå íà ïëåíàðíî çàñåäàíèå å áèë çàñåãíàò. Îñâåí òîâà íàðîäíèÿò ïðåäñòàâèòåë èìà ïðàâî äà îáÿñíè â ðàìêèòå íà 2 ìèíóòè ñâîÿ îòðèöàòåëåí âîò ïî ãëàñóâàí âúïðîñ.

6. Ïðèåìàíå íà ðåøåíèÿòà. Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ïðèåìà ðåøåíèÿòà ñè ñ ãëàñóâàíå. Ãëàñóâàíåòî å ôîðìà íà âîëåèçÿâëåíèå. Òî òðÿáâà äà å ëè÷íî. Ãëàñóâàíåòî å ÿâíî, îñâåí êîãàòî Êîíñòèòóöèÿòà ïðåäâèæäà òàéíî ãëàñóâàíå èëè ñàìîòî Íàðîäíî ñúáðàíèå ðåøè äà ñå ãëàñóâà òàéíî. ßâíîòî ãëàñóâàíå ñå èçâúðøâà ÷ðåç: êîìïþòúðèçèðàíà ñèñòåìà; âäèãàíå íà ðúêà; ñàìîðú÷íî ïîäïèñâàíå â ñúîòâåòåí ðåãèñòúð; ïîèìåííî èçïèñâàíå èìåíàòà íà íàðîíèòå ïðåäñòàâèòåëè è íà íà÷èíà íà òÿõíîòî ãëàñóâàíå. Òàéíîòî ãëàñóâàíå ñòàâà ÷ðåç áþëåòèíà. Ãëàñóâà ñå “çà”, “ïðîòèâ” è “âúçäúðæàë ñå”.

Ðåøåíèÿòà ñå âçåìàò ñ ìíîçèíñòâî íà ãëàñîâåòå. Ìíîçèíñòâîòî áèâà îáèêíîâåíî, êîãàòî ïî ïîñòàâåíèÿ âúïðîñ ãëàñóâàò ïîâå÷å îò ïîëîâèíàòà, ïðè óñëîâèå, ÷å ñà ïðèñúñòâàëè ïîâå÷å îò ïîëîâèíàòà îò îáùèÿ áðîé íà íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè. Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ïðèåìà ïîíà÷àëî ðåøåíèÿòà ñè ñ îáèêíîâåíî ìíîçèíñòâî, îñâåí êîãàòî Êîíñòèòóöèÿòà èçèñêâà äðóãî. Ìíîçèíñòâîòî å àáñîëþòíî, êîãàòî ñå èçèñêâà ðåøåíèåòî äà ñå âçåìà ñ ãëàñîâåòå íà ïîâå÷å îò ïîëîâèíàòà îò âñè÷êè íàðîäíè ïðåäñòàâèòåëè. Êîãàòî ñå èçèñêâà ïî-âèñîêî ìíîçèíñòâî, òî å êâàëèôèöèðàíî (íàïðèìåð? Èëè 2/3).

7. Îáÿâÿâàíå íà ðåçóëòàòà îò ãëàñóâàíåòî. Ïðåäñåäàòåëñòâàùèÿò çàñåäàíèåòî îáÿâÿâà âåäíàãà ðåçóëòàòà îò ãëàñóâàíåòî. Àêî ïðîöåäóðàòà ïðè ãëàñóâàíåòî èëè ðåçóëòàòúò áúäàò îñïîðåíè îò íÿêîÿ ïàðëàìåíòàðíà ãðóïà, ïðåäñåäàòåëñòâàùèÿò ìîæå äà ðàçïîðåäè òî äà áúäå ïîâòîðåíî. Ðåçóëòàòúò îò ïîâòîðíîòî ãëàñóâàíå å îêîí÷àòåëåí.

IV. ÇÀÊÎÍÎÄÀÒÅËÍÀ ÄÅÉÍÎÑÒ

1. Çàêîíúò. Ñïîðåä ÷ë. 62 îò Êîíñòèòóöèÿòà, Íàðîäíîòî ñúáðàíèå îñúùåñòâÿâà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò. Òîâà ñå èçâúðøâà ÷ðåç çàêîíîäàòåëíàòà äåéíîñò, ïðîäóêò íà êîÿòî å çàêîíúò. Íàðîäíîòî ñúáðàíèå å åäèíñòâåíèÿò çàêîíîäàòåëåí îðãàí â Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ. Ñúãëàñíî ÷ë. 84, ò. 1, òî “ïðèåìà, èçìåíÿ, äîïúëâà è îòìåíÿ çàêîíèòå”.

Çàêîíúò å íîðìàòèâåí þðèäè÷åñêè àêò ñ âèñøà ïðàâíà ñèëà. Ñ íåãî ñå ñúçäàâàò çàäúëæèòåëíè ïðàâèëà çà ïîâåäåíèå è ñå óðåæäàò îïðåäåëåíè îáùåñòâåíè îòíîøåíèÿ. Òîâà ñà îñíîâíè îáùåñòâåíè îòíîøåíèÿ, êîèòî ñå ïîääàâàò íà òðàéíà óðåäáà (÷ë. 3, àë. 1 îò Çàêîíà çà íîðìàòèâíèòå àêòîâå). Âèñøàòà þðèäè÷åñêà ñèëà íà çàêîíà ñå èçðàçÿâà â äâå îòíîøåíèÿ. Ïúðâî – âñè÷êè îñòàíàëè þðèäè÷åñêè àêòîâå (áåç Êîíñòèòóöèÿòà) òðÿáâà äà áúäàò ñúîáðàçÿâàíè ñúñ çàêîíà è íå òðÿáâà äà ìó ïðîòèâîðå÷àò.  ïðîòèâåí ñëó÷àé òå ñà èëè íèùîæíè, èëè óíèùîæàåìè (îòìåíÿåìè). Íà âòîðî ìÿñòî âèñøàòà þðèäè÷åñêà ñèëà íà çàêîíà ñå èçðàçÿâà â òîâà, ÷å çàêîíúò ìîæå äà áúäå èçìåíåí, äîïúëíåí èëè îòìåíåí ñàìî ñúñ çàêîí.

2. Çàêîíîäàòåëåí ïðîöåñ.

Çàêîíèòå ñå ïðèåìàò îò Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ïðè ñïàçâàíåòî íà ðåä, îïðåäåëåí îò Êîíñòèòóöèÿòà è ÏÎÄÍÑ. Òîçè ðåä ñå èçðàçÿâà â îñúùåñòâÿâàíåòî â ëîãè÷åñêà ïîñëåäîâàòåëíîñò íà îïðåäåëåíè äåéñòâèÿ, êîèòî ñå íàðè÷àò çàêîíîäàòåëåí ïðîöåñ. Çàêîíîäàòåëíèÿò ïðîöåñ ðàçêðèâà òðè ôàçè íà çàêîíîòâîð÷åñòâîòî è îùå åäíà – ÷åòâúðòà, êîÿòî íàñòúïâà, ñëåä êàòî çàêîíúò å ïðèåò è ñå îñúùåñòâÿâà îò ïðåçèäåíòà íà Ðåïóáëèêàòà. Ïúðâàòà ôàçà å çàêîíîäàòåëíàòà èíèöèàòèâà. Òîâà å ïî÷èíúò çà ñúçäàâàíå íà çàêîí. Òîé ñå èçðàçÿâà âúâ âíàñÿíåòî íà çàêîíîïðîåêò â Íàðîäíîòî ñúáðàíèå. Çàêîíîïðîåêò, êîéòî äà çàäâèæè çàêîíîäàòåëíèÿ ìåõàíèçúì, ìîãàò äà âíàñÿò ñàìî ñóáåêòè, êîèòî èìàò ïðàâî íà çàêîíîäàòåëíà èíèöèàòèâà. Ñïîðåä ÷ë. 87 îò Êîíñòèòóöèÿòà, ïðàâî íà çàêîíîäàòåëíà èíèöèàòèâà èìà âñåêè íàðîäåí ïðåäñòàâèòåë è Ìèíèñòåðñêèÿò ñúâåò. Çàêîíîïðîåêòúò çà äúðæàâíèÿ áþäæåò ñå èçãîòâÿ è âíàñÿ â Íàðîäíîòî ñúáðàíèå îò Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò.

Âòîðàòà ôàçà íà çàêîíîäàòåëíèÿ ïðîöåñ å îáñúæäàíåòî íà çàêîíîïðîåêòà. Òî ñå èçâúðøâà â äâå ïîäôàçè. Íàé-íàïðåä çàêîíîïðîåêòúò ñå îáñúæäà â ñúîòâåòíèòå ïîñòîÿííè êîìèñèè, åäíà îò êîèòî å âîäåùà. Òÿ ñå îïðåäåëÿ îò ïðåäñåäàòåëÿ íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå. Íåéíà çàäà÷à å äà îáîáùè ïðåäëîæåíèÿòà íà âñè÷êè ïîñòîÿííè êîìèñèè ïî ðàçãëåæäàíèÿ îò òÿõ çàêîíîïðîåêò. Êîãàòî êîìèñèèòå ñà ãîòîâè ñúñ çàêëþ÷åíèÿòà è ïðåäëîæåíèÿòà ïî çàêîíîïðîåêòà, çàïî÷âà âòîðàòà ïîäôàçà íà îáñúæäàíåòî. Òî ñå èçâúðøâà â ïëåíóìà íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå, êîãàòî çàêîíîïðîåêòúò áúäå ïîñòàâåí íà äíåâåí ðåä. Ïðè ïúðâîòî ïëåíàðíî îáñúæäàíå çàêîíîïðîåêòúò ñå ðàçãëåæäà â íåãîâàòà öÿëîñò è íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè ñå ïðîèçíàñÿò ïî îñíîâíèòå ìó ïîëîæåíèÿ. Ñëåä ïðèêëþ÷âàíåòî íà ïúðâîòî îáñúæäàíå çàêîíîïðîåêòúò ñå ãëàñóâà íà ïúðâî ÷åòåíå ïî ïðèíöèï. Òàêà ïðèåòèÿò çàêîíîïðîåêò ñå èçïðàùà îòíîâî íà êîìèñèèòå çà äîïúëíèòåëíà îáðàáîòêà, êàòî ñå âçåìàò ïðåäâèä ðàçèñêâàíèÿòà è ïðåäëîæåíèÿòà ïðåäè ïúðâîòî ãëàñóâàíå, êàêòî è ïðåäëîæåíèÿòà, êîèòî íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè ìîãàò äà íàïðàâÿò äîïúëíèòåëíî â ïèñìåíà ôîðìà â ñåäåìäíåâåí ñðîê.

Ïîäãîòâåíèÿò ñëåä òîâà çàêîíîïðîåêò ñå ïîñòàâÿ îòíîâî íà äíåâåí ðåä íà çàñåäàíèå íà ïàðëàìåíòà è ñå ïðèåìà â îêîí÷àòåëåí âèä. Çà äà ñå ïðèåìå çàêîíà, ñå èçâúðøâà âòîðî ãëàñóâàíå, êîåòî ñòàâà íà îòäåëíî çàñåäàíèå. Ïî èçêëþ÷åíèå Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ìîæå äà ðåøè äâåòå ãëàñóâàíèÿ äà ñòàíàò íà åäíî è ñúùî çàñåäàíèå.

Ñëåä âòîðîòî ìó ãëàñóâàíå çàêîíîïðîåêòúò ñòàâà çàêîí. Òîé ñå ïîäïèñâà îò ïðåäñåäàòåëÿ íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå, ñ êîåòî òé óäîñòîâåðÿâà ôàêòà íà ïðèåìàíåòî, àâòåíòè÷íîñòòà íà òåêñòà è òîâà, ÷å ñà ñïàçåíè èçèñêâàíèÿòà íà Êîíñòèòóöèÿòà ïðè ïðèåìàíåòî íà çàêîíà. Òàêà ïîäïèñàíèÿò òåêñò ñå èçïðàùà íà ïðåçèäåíòà íà Ðåïóáëèêàòà çà îáíàðîäâàíî â Äúðæàâåí âåñòíèê.

Ñ òîâà çàïî÷âà ÷åòâúðòàòà ôàçà íà çàêîíîäàòåëíèÿ ïðîöåñ. Ïðåçèäåíòúò å äëúæåí â 15-äíåâåí ñðîê ñëåä ïîñòúïâàíåòî íà çàêîíà â ïðåçèäåíòñòâîòî äà ãî îáíàðîäâà. Òîé îáà÷å èìà ïðàâîòî, àêî ïðåöåíè, ÷å çàêîíúò ïðîòèâîðå÷è íà Êîíñòèòóöèÿòà èëè èçöÿëî èëè ÷àñòè÷íî å íåöåëåñúîáðàçåí è âúîáùå ðàçêðèâà íÿêîè äåôåêòè, äà ãî âúðíå íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå çà íîâî îáñúæäàíå, êàòî ìîòèâèðà ðåøåíèåòî ñè. Òîçè àêò íà ïðåçèäåíòà ñå íàðè÷à âåòî. Òîâà âåòî å ñàìî îòëàãàòåëíî, òúé êàòî Íàðîäíîòî ñúáðàíèå íå å äëúæíî äà âúçïðèåìà ïîçèöèÿòà íà äúðæàâíèÿ ãëàâà. Òî å äëúæíî äà îáñúäè îòíîâî (ïîâòîðíî) ïðèåòèÿ âå÷å çàêîí, íî å ñóâåðåííî äà ðåøè ñúäáàòà ìó. Ñëåä ïîâòîðíîòî îáñúæäàíå è ïðèåìàíå íà çàêîíà òé îòíîâî ñå èçïðàùà íà ïðåçèäåíòà, êîéòî âå÷å å äëúæåí äà ãî îáíàðîäâà â 7-äíåâåí ñðîê â Äúðæàâåí âåñòíèê.

3. Âëèçàíå íà çàêîíà â ñèëà. Çà äà âëåçå â ñèëà ïðèåòèÿò çàêîí, òîé òðÿáâà íàé-íàïðåä äà áúäå îôèöèàëíî îáíàðîäâàí â Äúðæàâåí âåñòíèê. Ñúãëàñíî ÷ë. 5, àë. 5 îò Êîíñòèòóöèÿòà, íîðìàòèâíèòå àêòîâå (à çàêîíúò å íîðìàòèâåí àêò) âëèçàò â ñèëà òðè äíè ñëåä îáíàðîäâàíåòî èì, îñâåí êîãàòî â òÿõ å îïðåäåëåí äðóã ñðîê. Ñðîêúò ìåæäó îáíàðîäâàíåòî íà çàêîíà è âëèçàíåòî ìó â ñèëà ñå íàðè÷à vacatio legis. Òàêà ñå ñúçäàâà âúçìîæíîñò ãðàæäàíèòå äà ñå çàïîçíàÿò ñ íåãîâîòî ñúäúðæàíèå. Ïðåç òîçè ñðîê ìîãàò äà ñå ïðåäïðèåìàò è íåîáõîäèìèòå ïðàâíè è òåõíè÷åñêè ìåðêè, êîèòî äà îñèãóðÿò íîðìàëíîòî ìó äåéñòâèå. Ñ âëèçàíåòî íà çàêîíà â ñèëà ñå ïîðàæäà ïðåçóìïöèÿòà, ÷å âñåêè å çàïîçíàò ñúñ ñúäúðæàíèåòî ìó è íå ìîæå äà ñå èçâèíÿâà ñ íåçíàíèåòî ìó.

4. Äåéñòâèå íà çàêîíèòå. Çàêîíèòå ñà çàäúëæèòåëíè çà âñè÷êè äúðæàâíè îðãàíè, îðãàíèçàöèèòå è ãðàæäàíèòå (÷ë. 86, àë. 2 îò Êîíñòèòóöèÿòà). Íàðîäíîòî ñúáðàíèå îñúùåñòâÿâà çíà÷èòåëíà ÷àñò îò ñâîèòå ïðàâîìîùèÿ ÷ðåç ïðèåòèòå îò íåãî çàêîíè. Ñúñ çàêîí ñå ïðèåìà äúðæàâíèÿ áþäæåò, óñòàíîâÿâàò ñå äàíúöèòå è ñå îïðåäåëÿ òåõíèÿò ðàçìåð. Ñúñ çàêîí Íàðîäíîòî ñúáðàíèå äàâà àìíèñòèÿ.

Àìíèñòèÿòà. Ñïîðåä ÷ë. 38 îò Íàêàçàòåëíèÿ êîäåêñ, àìíèñòèÿòà áèâà äâà âèäà. Ïðè ïúðâèÿ âèä ñúñ Çàêîíà çà àìíèñòèÿòà ñå çàëè÷àâà ïðåñòúïíèÿ õàðàêòåð íà îïðåäåëåí âèä äåÿíèÿ, èçâúðøåíè ïðåç îïðåäåëåí ñðîê îò âðåìå.  òîçè ñëó÷àé ñúîòâåòíîòî ïðåñòúïíî äåÿíèå ñå äåêðèìèíàëèçèðà. Ïðè âòðèÿ âèä àìíèñòèÿ Çàêîíúò çà àìíèñòèÿ îñâîáîæäàâà îò íàêàçàòåëíà îòãîâîðíîñò è îò ïîñëåäèöèòå íà îñúæäàíåòî çà îïðåäåëåíè ïðåñòúïëåíèÿ. È â äâàòà âèäà àìíèñòèÿ îñúäåíèòå, àêî èìà òàêèâà, ñå ñìÿòàò çà íåîñúæäàíè, à îò òåçè, êîèòî ñà èçâúðøèëè ñúîòâåòíîòî äåÿíèå, íî îùå íå ñà îñúäåíè, íå ñå òúðñè íàêàçàòåëíà îòãîâîðíîñò.

Ñúñ çàêîí Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ðàòèôèöèðà è äåíîíñèðà ìåæäóíàðîäíè äîãîâîðè, ïîñî÷åíè ïî âèä â ÷ë. 85, àë. 1, òî÷êè îò 1 äî 8 îò Êîíñòèòóöèÿòà. Ðàòèôèêàöèÿòà å àêò íà ïàðëàìåíòà, ñ êîéòî ñå îäîáðÿâà è ïîñòàâÿ â äåéñòâèå ñêëþ÷åí ìåæäóíàðîäåí äîãîâîð. Äåíîíñèðàíåòî å àêò íà ïàðëàìåíòà, ñ êîéòî ñå ïðåóñòàíîâÿâà äåéñòâèåòî íà ðàòèôèöèðàí ìåæäóíàðîäåí äîãîâîð. Òî å äîïóñòèì, ñàìî êîãàòî â ñàìèÿ äîãîâîð å ïîñî÷åíà òàêàâà âúçìîæíîñò è å óñòàíîâåí ñúîòâåòåí ðåä èëè êàòî ñå äåéñòâà â ñúîòâåòñòâèå ñ îáùîïðèçíàòèòå íîðìè íà ìåæäóíàðîäíîòî ïðàâî.

5. Äðóãè àêòîâå íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå. Îñâåí çàêîíè è Ïðàâèëíèê çà ñâîÿòà âúòðåøíà îðãàíèçàöèÿ è äåéíîñò (÷ë. 73 îò Êîíñòèòóöèÿòà), Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ïðèåìà îùå ðåøåíèÿ, äåêëàðàöèè è îáðúùåíèÿ. Ðåøåíèÿòà ñà þðèäè÷åñêè íåíîðìàòèâíè àêòîâå. Íàðîäíîòî ñúáðàíèå îñúùåñòâÿâà ñ ðåøåíèÿ çíà÷èòåëíà ÷àñò îò ñâîèòå ïðàâîìîùèÿ. Ïî-êîíêðåòíî ñ ðåøåíèÿ ñå íàñðî÷âà èçáîð çà ïðåçèäåíò íà Ðåïóáëèêàòà; èçáèðà ñå è ñå îñâîáîæäàâà ìèíèñòúð-ïðåäñåäàòåë è ïî íåãîâî ïðåäëîæåíèå Ìèíèñòåðñêè ñúâåò; èçâúðøâàò ñå ïðîìåíè â ñúñòàâà íà ïðàâèòåëñòâîòî; äàâà ñå ñúãëàñèå çà ñêëþ÷âàíå íà äîãîâîðè çà äúðæàâíè çàåìè è äð.

Äåêëàðàöèèòå è îáðúùåíèÿòà ñà íåþðèäè÷åñêè àêòîâå. Ñ äåêëàðàöèèòå Íàðîäíîòî ñúáðàíèå âçåìà îòíîøåíèå êúì ñúáèòèÿ èëè âúïðîñè îò âúòðåøíî è ìåæäóíàðîäíî åñòåñòâî, îáÿâÿâà ñâîÿ ïîçèöèÿ ïî òåçè âúïðîñè. Îáðúùåíèÿòà ñà ñðåäñòâî çà êîíòàêòè íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ñ äðóãè ñóáåêòè – îðãàíè, îðãàíèçàöèè, ãðàæäàíè. Òå ìîæå äà ñà àäðåñèðàíè äî ñóáåêòè â ñòðàíàòà, íî ìæå äà ñà îòïðàâåíè è êúì îðãàíè, èíñòèòóöèè è ëèöà èçâúí ñòðàíàòà. Îáðúùåíèÿ ñå ïðèåìàò îò ïàðëàìåíòà ïî âàæíè âúòðåøíè è ìåæäóíàðîäíè ñëó÷àè.

V. ÏÀÐËÀÌÅÍÒÀÐÅÍ ÊÎÍÒÐÎË

1. Ñóáåêò íà êîíòðîëà.

Êîíñòèòóöèÿòà, êàòî ïîñòàíîâÿâà â ÷ë. 62, ÷å Íàðîäíîòî ñúáðàíèå îñúùåñòâÿâà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò, ôîðìóëèðà è ôóíêöèÿòà ìó äà óïðàæíÿâà ïàðëàìåíòàðåí êîíòðîë. Òàçè ôóíêöèÿ íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå å ñïåöèôè÷íà çà ïàðëàìåíòàðíèòå ôîðìè íà óïðàâëåíèå. Èìåííî ïàðëàìåíòàðíèÿò êîíòðîë îïðåäåëÿ ñúîòâåòíàòà äúðæàâà - ðåïóáëèêà èëè ìîíàðõèÿ, êàòî äúðæàâà ñ ïàðëàìåíòàðíî óïðàâëåíèå.

Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ å äúðæàâà ñ ïàðëàìåíòàðíà ôîðìà íà óïðàâëåíèå, çàùîòî Íàðîäíîòî ñúáðàíèå îñúùåñòâÿâà ïàðëàìåíòàðåí êîíòðîë. Ñóáåêò íà òîçè êîíòðîë å Íàðîäíîòî ñúáðàíèå â íåãîâèÿ ïëåíóì, íî ñúãëàñíî ÷ë. 79, àë. 2 è ïîñòîÿííèòå ïàðëàìåíòàðíè êîìèñèè óïðàæíÿâàò ïàðëàìåíòàðåí êîíòðîë îò èìåòî íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå. Ñëåäîâàòåëíî è òå ñà ñóáåêò íà ïàðëàìåíòàðíèÿ êîíòðîë.

2. Îáåêò íà ïàðëàìåíòàðíèÿ êîíòðîë å Ìèíèñòåðñêèÿò ñúâåò, à òàêà ñúùî è ìèíèñòúð-ïðåäñåäàòåëÿò.  ÷ë. 89, àë. 2 íà Êîíñòèòóöèÿòà ñå ñúäúðæà ðàçïîðåäáà, êîÿòî äàâà îñíîâàíèå äà ñå ïðèåìå, ÷å ïàðëàìåíòúò ìîæå äà èçðàçè ïîëèòè÷åñêî íåäîâåðèå íå ñàìî êúì Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò, íî è êúì ìèíèñòúð-ïðåäñåäàòåëÿ.

3. Ñðåäñòâà çà îñúùåñòâÿâàíå íà ïàðëàìåíòàðíèÿ êîíòðîë.

Êîíòðîëúò å ïàðëàìåíòàðåí, íå ñàìî çàùîòî ñå îñúùåñòâÿâà îò ïàðëàìåíòà, íî è çàùîòî çà öåëòà ñå èçïîëçâàò ñðåäñòâà, õàðàêòåðíè çà íåãîâàòà äåéíîñò. Òàêîâà ñðåäñòâî å ïèòàíåòî. Òîâà å âúïðîñ ñ îáùåñòâåíî çíà÷åíèå, îñíîâåí âúïðîñ îò äåéíîñòòà íà ïèòàíèÿ. Íà ïèòàíåòî ñå îòãîâàðÿ â ñðîê äî 14 äíè îò ïîëó÷àâàíåòî ìó.Ñëåä îòãîâîðà íà ïèòàíåòî íàðîäíèÿò ïðåäñòàâèòåë, êîéòî ãî å îòïðàâèë, èìà ïðàâî äà çàäàäå äâà óòî÷íÿâàùè âúïðîñà. Îñâåí òîâà òîé ðàçïîëàãà ñ âúçìîæíîñòòà â ðàìêèòå íà 2 ìèíóòè äà èçðàçè ñâåòî îòíîøåíèå êúì îòãîâîðà.

Ïî ïðåäëîæåíèå íà åäíà ïåòà îò íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè, ïèòàíåòî ìîæå äà ïðåðàñíå â çàïèòâàíå (èíòåðïåëàöèÿ). Ïî íåãî ñòàâàò ðàçèñêâàíèÿ è ñå ïðèåìà ðåøåíèå îò Íàðîäíîòî ñúáðàíèå. Ðåøåíèåòî èìà ñàìî êîíñòàòèâåí õàðàêòåð.

Íàé-ðàäèêàëíîòî ñðåäñòâî çà óïðàæíÿâàíåòî íà ïàðëàìåíòàðíèÿ êîíòðîë å “âîòúò íà íåäîâåðèå” íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå êúì ïðàâèòåëñòâîòî èëè êúì ìèíèñòúð-ïðåäñåäàòåëÿ. Ñïîðåä ÷ë. 89, àë. 1 îò Êîíñòèòóöèÿòà, åäíà ïåòà îò íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè ìîæå äà ïðåäëîæè íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå äà ãëàñóâà íåäîâåðèå íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò. Ïðåäëîæåíèåòî å ïðèåò, êîãàòî çà íåãî ãëàñóâàò ïîâå÷å îò ïîëîâèíàòà îò âñè÷êè íàðîäíè ïðåäñòàâèòåëè. Êîãàòî Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ãëàñóâà íåäîâåðèå íà ïðàâèòåëñòâîòî èëè íà ìèíèñòúð-ïðåäñåäàòåëÿ, Ìèíèñòåðñêèÿò ñúâåò ïîäàâà îñòàâêà. Àêî Íàðîäíîòî ñúáðàíèå îòõâúðëè ïðåäëîæåíèåòî çà ãëàñóâàíå íà íåäîâåðèå íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò, íîâî ïðåäëîæåíèå çà íåäîâåðèå íà ñúùîòî îñíîâàíèå íå ìîæå äà áúäå íàïðàâåíî â ñëåäâàùèòå 6 ìåñåöà. Òîâà å çàùèòíà ìÿðêà êúì ïðàâèòåëñòâîòî â äóõà íà ðàöèîíàëèçèðàíèÿ ïàðëàìåíòàðèçúì.

Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ìîæå äà èçïîëçâà êàòî ñðåäñòâî çà ïàðëàìåíòàðåí êîíòðîë è àíêåòè, ïðîó÷âàíèÿ, êàêòî è èçñëóøâàíèÿ íà îò÷åòè (íàïðèìåð îò÷åò çà èçïúëíåíèåòî íà äúðæàâíèÿ áþäæåò – ÷ë. 84, ò. 2 îò Êîíñòèòóöèÿòà).

VI. ÏÐÀÂÍÎÒÎ ÏÎËÎÆÅÍÈÅ ÍÀ ÍÀÐÎÄÍÈÒÅ

ÏÐÅÄÑÒÀÂÈÒÅËÈ

Íàðîäíèÿò ïðåäñòàâèòåë å ÷ëåí íà ïàðëàìåíòà (Íàðîäíîòî ñúáðàíèå). Òîé ïðåäñòàâëÿâà íå ñàìî ñâîèòå èçáèðàòåëè, íî öåëèÿ íàðîä. Îáâúðçâàíåòî ñúñ çàäúëæèòåëåí (èìïåðàòèâåí) ìàíäàò å íåäåéñòâèòåëíî. Íàðîäíèÿò ïðåäñòàâèòåë äåéñòâà âúç îñíîâà íà Êîíñòèòóöèÿòà è çàêîíèòå â ñúîòâåòñòâèå ñúñ ñâÿòà ñúâåñò è óáåæäåíèÿ (÷ë. 67 îò Êîíñòèòóöèÿòà).

Íàðîäíèÿò ïðåäñòàâèòåë å “ïðåäñòàâèòåë”, íî íå ïî äîãîâîð èëè çàêîí, êàêòî å ïðè ãðàæäàíñêî-ïðàâíèòå îòíîøåíèÿ. Íåãîâîòî ïðåäñòàâèòåëñòâî å ïîëèòè÷åñêî è òîé ïîëó÷àâà ñâîèòå ïðåäñòàâèòåëíè ïúëíîìîùèÿ ïî ïîëèòè÷åñêè ðåä, ÷ðåç èçáîð.

Íàðîäíèÿò ïðåäñòàâèòåë íå å îðãàí. Òîé îáà÷å å ÷ëåí íà îðãàíà Íàðîäíî ñúáðàíèå è â òîâà ñè êà÷åñòâî ó÷àñòâà ïðè îñúùåñòâÿâàíåòî íà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò è ïàðëàìåíòàðíèÿ êîíòðîë. Òúé êàòî Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ñïîðåä ÷ë. 74 îò Êîíñòèòóöèÿòà å ïîñòîÿííî äåéñòâàù îðãàí, íàðîäíîòî ïðåäñòàâèòåëñòâî ñå ïðîôåñèîíàëèçèðà. Íàðîäíèÿò ïðåäñòàâèòåë å âå÷å ïî ïðîôåñèÿ äúðæàâåí ñëóæèòåë ñ îïðåäåëåíî îò Êîíñòèòóöèÿòà è ÏÎÄÍÑ ïðàâíî ïîëîæåíèå. Òîé ñå ïîëçâà è ñúñ ñîöèàëíèòå ãàðàíöèè, îïðåäåëåíè îò Êîäåêñà íà òðóäà çà òðóäåùèòå ñå – ïðàâî íà âúçíàãðàæäåíèå çà ïîëîæåíèÿ òðóä, ïðàâî íà îòïóñê, îáùåñòâåíî îñèãóðÿâàíå.

Íàðîäíèÿò ïðåäñòàâèòåë èìà 4-ãîäèøåí ìàíäàò. Òîçè ìàíäàò å ëè÷åí è íåïðåõâúðëÿåì. Îñâåí òîâà òîé å íåçàâèñèì è íåîòçîâàåì. Çàäúëæåíèÿòà íà íàðîäíèÿ ïðåäñòàâèòåë ñå îñúùåñòâÿâàò â äâå ñôåðè. Åäíàòà å ñâúðçàíà ñ íåãîâèÿ èçáèðàòåëåí ðàéîí è ïîòðåáíîñòèòå íà ìåñòíîòî íàñåëåíèå, íà íåãîâèòå èçáèðàòåëè. Äðóãàòà ñôåðà å îáùîäúðæàâíà. Òîé ó÷àñòâà â ñúçäàâàíåòî íà çàêîíèòå è äðóãèòå ðåøåíèÿ íà ïàðëàìåíòà.

Çà äà ìîæå íàðîäíèÿò ïðåäñòàâèòåë äà îñúùåñòâÿâà ñâÿòà äåéíîñò ïðè íîðìàëíè óñëîâèÿ, Êîíñòèòóöèÿòà ïðåäâèæäà ñúîòâåòíè ãàðàíöèè çà íåãîâàòà ñâîáîäà è íåçàâèñèìîñò. Òàêàâà ãàðàíöèÿ å ïàðëàìåíòàðíèÿò èìóíèòåò. Ñïîðåä Êîíñòèòóöèÿòà, ïàðëàìåíòàðíèÿò èìóíèòåò îáõâàùà äâà åëåìåíòà: íàêàçàòåëíà íåîòãîâîðíîñò è íàêàçàòåëíà íåïðèêîñíîâåíîñò.  ÷ë. 69 îò Êîíñòèòóöèÿòà ñå ïîñòàíîâÿâà, ÷å “Íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè íå íîñÿò íàêàçàòåëíà îòãîâîðíîñò çà èçêàçàíèòå îò òÿõ ìíåíèÿ è çà ãëàñóâàíèÿòà ñè â Íàðîäíîòî ñúáðàíèå”. Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä ïðèå, ñ ðåøåíèå 10 îò 27 þëè 1992 ã. (Ä áð. 63/1992 ã.), ÷å íàðîäíèÿò ïðåäñòàâèòåë íå íîñè îòãîâîðíîñò çà ïîñî÷åíèòå äåÿíèÿ è ñëåä êàòî èçòå÷å íåãîâèÿò ìàíäàò.

Ñïîðåä ÷ë. 70 îò Êîíñòèòóöèÿòà “Íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè íå ìîãàò äà áúäàò çàäúðæàíè è ñðåùó òÿõ íå ìîæå äà áúäå âúçáóæäàíî íàêàçàòåëíî ïðåñëåäâàíå îñâåí çà òåæêè ïðåñòúïëåíèÿ è òî ñ ðàçðåøåíèå íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå, à êîãàòî òî íå çàñåäàâà – íà ïðåäñåäàòåëÿ íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå. Ðàçðåøåíèå çà çàäúðæàíå íå ñå èñêà ïðè çàâàðåíî òåæêî ïðåñòúïëåíèå, íî â òàêúâ ñëó÷àé íåçàáàâíî ñå èçâåñòÿâà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå, à àêî òî íå çàñåäàâà – ïðåäñåäàòåëÿ íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå”. Òîâà å íàêàçàòåëíàòà íåïðèêîñíîâåíîñò íà íàðîäíèÿ ïðåäñòàâèòåë. Òÿ íå å àáñîëþòíà, òúé êàòî ïðè ïîñî÷åíèòå â òåêñòà íà ÷ë. 70 îò Êîíñòèòóöèÿòà óñëîâèÿ, íàêàçàòåëíàòà íåïðèêîñíîâåíîñò ìîæå äà áúäå ñíåòà, êîåòî ñòàâà ñ ðåøåíèå íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå. Äîïóñêà ñå, êîãàòî Íàðîäíîòî ñúáðàíèå íå çàñåäàâà, íåãîâîòî ïðàâîìîùèå ïî ñíåìàíåòî íà ïàðëàìåíòàðíèÿ èìóíèòåò äà ñå îñúùåñòâÿâà îò ïðåäñåäàòåëÿ íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå, êîåòî íå ìîæå äà áúäå îïðàâäàíî. Íå å ïðàâèëíî åäíî ëèöå, äîðè êîãàòî òîâà å ïðåäñåäàòåëÿò íà ïàðëàìåíòà, äà èçïúëíÿâà òàêàâà âàæíà ôóíêöèÿ, êàêâàòî å ñíåìàíåòî íà íàêàçàòåëíàòà íåïðèêîñíîâåíîñò íà íàðîäíèÿ ïðåäñòàâèòåë. Íàèñòèíà, ñïîðåä åäíà íîâà ðàçïîðåäáà íà ÏÎÄÍÑ (îò 1997 ã.) “Ðàçðåøåíèåòî, äàäåíî îò ïðåäñåäàòåëÿ íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ñå âíàñÿ çà îäîáðåíèå îò íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè íà ïúðâî çàñåäàíèå íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå”. Òàçè ðàçïîðåäáà å óìåñòíà, íî òÿ âñå ïàê å ïàëèàòèâíà è îñâåí òîâà ñ íåÿ âñúùíîñò ñå äîïúëâà Êîíñòèòóöèÿòà. À Êîíñòèòóöèÿòà ìîæå äà ñå äîïúëíè ñàìî ñúñ çàêîí.

Ïðè òúëêóâàíåòî íà ÷ë. 70 îò Êîíñòèòóöèÿòà òðÿáâà äà ñå èìà ïðåäâèä, ÷å ïîíÿòèåòî “òåæêî ïðåñòúïëåíèå” å îáÿñíåíî â Íàêàçàòåëíèÿ êîäåêñ â ñìèñúë, ÷å òîâà å ïðåñòúïëåíèå, çà êîåòî ñå íàëàãà íàêàçàíèå ïåò è ïîâå÷å ãîäèíè ëèøàâàíå îò ñâîáîäà. Ùî ñå îòíàñÿ äî èçðàçà “íå çàñåäàâà”, òîé îçíà÷àâà “êîãàòî Íàðîäíîòî ñúáðàíèå å âúâ âàêàíöèÿ”.

VII. ÍÅÑÚÂÌÅÑÒÈÌÎÑÒ ÍÀ ÄÅÏÓÒÀÒÑÊÈß ÏÎÑÒ Ñ ÄÐÓÃÈ ÄËÚÆÍÎÑÒÈ.