Íàé-ãîëÿìîòî ïðåäèçâèêàòåëñòâî

1. 
   Ïàðëàìåíòàðíàòà ñèñòåìà è çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò â óñëîâèÿòà íà ãëîáàëåí ïðåõîä
   

Äèíàìè÷íèòå ïðîöåñè îò ïîñëåäíîòî äåñåòèëåòèå íà ÕÕ, çàñåãíàëè íàé-âå÷å ñòðàíèòå îò Öåíòðàëíà è Èçòî÷íà Åâðîïà, ïîñòàâèõà íà èçïèòàíèå îíåçè îáùåñòâåíè íàóêè, êîèòî â ïî-ãîëÿìà èëè ïî-ìàëêà ñòåïåí ñà àíãàæèðàíè ñ àíàëèç è èíòåðïðåòàöèÿ íà òàêèâà åëåìåíòè îò ñîöèàëíàòà ñòðóêòóðà, áåç ÷èåòî èçñëåäâàíå å íåâúçìîæíî äà ñå ïðîñëåäÿò òåíäåíöèèòå è çàêîíîìåðíîñòèòå íà ïðÿêîòî èì âëèÿíèå âúðõó öÿëîñòíèÿ îáùåñòâåí æèâîò. Òîâà ñ îñîáåíà ñèëà âàæè çà ðàçëè÷íèòå íàóêè çà ïðàâîòî, äîêîëêîòî ïðàâíàòà îáëàñò íà îáùåñòâåíèÿ æèâîò å îñíîâåí ñòðóêòóðîîáðàçóâàù êîìïîíåíò â ñîöèîëîãè÷åñêàòà ñòðóêòóðà íà îáùåñòâîòî.  òîçè êîíòåêñò îñîáåíî çíà÷åíèå ïðèäîáèâà àíàëèçúò íà âðúçêàòà ìåæäó ïàðëàìåíòàðíàòà ôîðìà íà óïðàâëåíèå è çàêîíîäàòåëíèÿ ïðîöåñ, äîêîëêîòî ñúâðåìåííèÿò ïàðëàìåíòàðèçúì êàòî ñúðöåâèíà íà äåìîêðàòè÷íîòî ðàçâèòèå ñå ðàçãëåæäà íå ñàìî è íå òîëêîâà êàòî àáñòðàêòíà òåîðèÿ, ïîÿâèëà ñå ïàðàëåëíî ñ èäåÿòà çà ðàçäåëåíèå íà âëàñòèòå è íåèçáåæíî ñúïúòñòâàùà ïðèíöèïèòå íà êîíñòèòóöèîíàëèçìà, à êàòî êîíêðåòíà ïðàêòèêà, èìàùà çà öåë äà óòâúðäè ïðèíöèïà çà ãîñïîäñòâî íà ïðàâîòî ( Rule of Law).

Ñîöèîëîãèÿòà íà ïðàâîòî å åäíà îò îíåçè íàóêè çà ïðàâîòî, êîÿòî îò ñàìîòî ñè çàðàæäàíå ñå ñòðåìè äà èçëåçå èçâúí ðàìêèòå íà þðèäè÷åñêèÿ ïîçèòèâèçúì è äà “îáãúðíå” ïðàâíèòå ÿâëåíèÿ ñ òàêúâ íàó÷íî-ìåòîäîëîãè÷åí èíñòðóìåíòàðèóì, êîéòî ïîçâîëÿâà îñíîâíèòå èíñòèòóòè íà ïðàâîòî äà ñå ðàçãëåæäàò è àíàëèçèðàò â òåõíèÿ ñîöèàëåí êîíòåêñò è ïî òîçè íà÷èí äà óëåñíè î÷åðòàâàíåòî íà îïðåäåëåíè ïðîãíîñòè÷íè òåíäåíöèè â ðàçâèòèåòî íà ñàìàòà ïðàâíà ñèñòåìà.

 òîçè êîíòåêñò è ñ îãëåä íà ðàçãëåæäàíàòà òåìà å íåîáõîäèìî äà ñå ïîñî÷è, ÷å îñíîâíèòå âúïðîñè íà ïàðëàìåíòàðèçìà è íà ñâúðçàíèòå ñ íåãî çàêîíîäàòåëíà âëàñò è çàêîíîäàòåëåí ïðîöåñ âñå îùå íå ñà íàìåðèëè äîñòàòú÷íî ÿñíà èíòåðïðåòàöèÿ îò ãëåäíà òî÷êà íà ñîöèàëíèòå èì õàðàêòåðèñòèêè. Òîâà å îñîáåíî âàæíî â óñëîâèÿòà íà ãëîáàëíèÿ ïðåõîä, ïðè êîéòî ñúùåñòâåíî çíà÷åíèå ïðèäîáèâà âúïðîñúò çà çàïàçâàíåòî íà àäåêâàòíîñòòà íà ïîëèòè÷åñêàòà ñèñòåìà è íàìèðàíåòî íà áàëàíñà ìåæäó íàöèîíàëíàòà èäåíòè÷íîñò è âñå ïî-ìàùàáíîòî åâðîïåèçèðàíå íà íàöèîíàëíèòå ïðàâíè ñèñòåìè îò ãëåäíà òî÷êà íà èçèñêâàíèÿòà íà ÅÑ.

Ïðîöåñúò íà ïðàâíàòà åâðîèíòåãðàöèÿ å äî òàêàâà ñòåïåí íàïðåäíàë, ÷å âå÷å å íåìèñëèìî êàêòî ïàðëàìåíòàðèçìúò, òàêà è çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò äà ñå ðàçãëåæäàò èçâúí ðàìêàòà íà ñúùåñòâóâàùàòà âå÷å â ïðàâíèÿ ìèð Êîíñòèòóöèÿ çà Åâðîïà, äîãîâîðúò çà êîÿòî áå ðàòèôèöèðàí íà 12.01.2005 ã. îò Åâðîïåéñêèÿ ïàðëàìåíò.

Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ, ÷èåòî ïðåäñòîÿùî ÷ëåíñòâî â ÅÑ å ñúðöåâèíà íà ïîëèòè÷åñêèÿ æèâîò ïðåç ïîñëåäíèòå íÿêîëêî ãîäèíè, ñå ñòðåìè äà îòãîâîðè íà ïðåäñòîÿùîòî ïðåäèçâèêàòåëñòâî íå ñàìî äåêëàðàòèâíî, íî è ÷ðåç àêòèâíàòà äåéíîñò íà ïàðëàìåíòà, êîéòî áåçñïîðíî çàïàçâà ôóíêöèèòå ñè íà èíòåãðèðàù ôàêòîð â ñëîæíàòà è íåïðåêúñíàòî ïðîìåíÿùà ñå êîíôèãóðàöèÿ îò ïîçèòèâíè è íåãàòèâíè åëåìåíòè íà ãëîáàëíàòà ïðîìÿíà. Äîêàçàòåëñòâî çà òîâà å Ðåøåíèåòî íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå çà ïðîìÿíà â êîíñòèòóöèÿòà â ñúîòâåòñòâèå ñ èçèñêâàíèÿòà íà ÷ë. 85, àë. 3, ò.å. ïðåäè ñêëþ÷âàíåòî íà äîãîâîðà çà ïðèñúåäèíÿâàíå ïîðàäè âàæíîñòòà íà òîçè äîãîâîð³⁰.

 òîçè ñìèñúë ïàðëàìåíòàðíàòà ïðàêòèêà ó íàñ òðÿáâà äà ñå èçñëåäâà íå ñàìî îò èñòîðèêî- ïîëèòîëîãè÷åñêà, ÷èñòî ñîöèîëîãè÷åñêà èëè ÷èñòî þðèäè÷åñêà ãëåäíà òî÷êà, à ÷ðåç ïðèëàãàíåòî íà èíòåðäèñöèïëèíàðåí ïîäõîä, êîéòî ïîçâîëÿâà äà áúäàò îáõâàíàòè âñè÷êè ñòðàíè è åëåìåíòè íà âðúçêàòà ïàðëàìåíòàðèçúì-çàêîíîäàòåëíà âëàñò. Îñîáåíî çíà÷åíèå ïðè òîçè ïîäõîä èìà åâðîïåéñêàòà äîêòðèíà çà ãëîáàëíèÿ ïðåõîä, ÷èÿòî èíñòèòóöèîíàëíà õàðàêòåðèñòèêà íàìèðà ñâîÿ íàé-ïúëåí èçðàç â ðàçâèòèåòî íà èíñòèòóöèèòå íà Åâðîïåéñêèÿ ñúþç. Îñíîâíà îòëè÷èòåëíà ÷åðòà íà òîâà ðàçâèòèå íà èíñòèòóöèèòå å, ÷å â ïðîöåñà íà òÿõíîòî ïðåîáðàçóâàíå è óñúâúðøåíñòâàíå èìà ñòðåìåæ çà ñúõðàíåíèå íà äúðæàâíèòå èíñòèòóöèè íà íàöèîíàëíî íèâî êàòî çàåäíî ñ òîâà ñå íàñî÷âàò êúì íîâà ðåãèîíàëíà ïðåäñòàâèòåëíîñò ÷ðåç èçãðàæäàíåòî íà öÿëîñòíàòà ñòðóêòóðà íà ñúþçà. Åäíà îò íàé-âàæíèòå èíñòèòóöèè íà ÅÑ – Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ ñå ôîðìèðà îò ïðåäñòàâèòåëè, èçëú÷åíè îò íàöèîíàëíèòå ïðàâèòåëñòâà.  òîçè ñìèñúë Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ å ñâîåîáðàçåí öåíòúð çà èíòåãðàöèÿ íà ñóâåðåíèòåòà íà îòäåëíèòå äúðæàâè. Äîêîëêîòî èçïúëíèòåëíàòà âëàñò íà ÅÑ âñå îùå ñå îñíîâàâà íà êîëåãèàëåí ïðèíöèï, òî íåãîâàòà äåéíîñò è îáùèòå ìåõàíèçìè íà ôóíêöèîíèðàíå äî ãîëÿìà ñòåïåí ñà îáóñëîâåíè îò äåéñòâèÿòà è àêòîâåòå íà íàöèîíàëíèòå ïðàâèòåëñòâà.  òîçè ñìèñúë åâðîïåéñêàòà ãëîáàëíà äîêòðèíà, íÿìàùà ïîäîáåí àíàëîã â ñâåòîâíàòà ïðàêòèêà è òâúðäå ðàçëè÷íà îò àíãëîñàêñîíñêèÿ ìîäåë íà ãëîáàëíè (ïðåòåíäèðàùè äà áúäàò ñâåòîâíî çíà÷èìè) ïðàêòèêè ïðàâè îïèò äà ñâúðæå ïðàâíèÿ ðåä ñ äîñòèãíàòèòå è óòâúðäåíè åâðîïåéñêè öåííîñòè êàêòî íà íàöèîíàëíî, òàêà è íà íàäíàöèîíàëíî íèâî.

 òàêà î÷åðòàíàòà îáùà ðàìêà íà åâðîïåéñêàòà ãëîáàëíà ñòðàòåãèÿ ìîãàò äà áúäàò îòêðîåíè íÿêîëêî âîäåùè åëåìåíòà, êîèòî ïðÿêî ñå îòíàñÿò êúì ïàðëàìåíòàðèçìà êàòî ñâîåîáðàçåí ìîäåë çà çàïàçâàíå íà íàöèîíàëíàòà èäåíòè÷íîñò, ìàêàð è â óñëîâèÿòà íà òâúðäå äèíàìè÷íè ïðîöåñè, õàðàêòåðíè çà ìîäåðíàòà äúðæàâà.

Ñúðöåâèíà íà ìîäåðíàòà ïîëèòè÷åñêà ñèñòåìà å ïðåäñòàâèòåëíîòî óïðàæíÿâàíå íà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò ïðè ÿñíî èçðàçåí èíñòèòóöèîíàëåí õàðàêòåð íà ïðàâîòî è òî÷íî ôîðìóëèðàíà ðàìêà íà íåãîâàòà ëåãèòèìíîñò.  ìîäåðíàòà ïîëèòè÷åñêà ñèñòåìà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò ñå óïðàæíÿâà èìåííî ÷ðåç ìåõàíèçìèòå íà ïàðëàìåíòàðíîòî ïðåäñòàâèòåëñòâî. Åòî çàùî âðúçêàòà ìåæäó ïàðëàìåíòàðíîòî ïðåäñòàâèòåëñòâî è ñîöèàëíàòà áàçà íà çàêîíîòâîð÷åñòâîòî òðÿáâà äà áúäå ðàçãëåæäàíà â äèíàìèêà îò ãëåäíà òî÷êà íà âñè÷êè þðèäè÷åñêè è èçâúíþðèäè÷åñêè ôàêòîðè, êîèòî îïðåäåëÿò îáùàòà ñõåìà è êîíêðåòíèòå ìåõàíèçìè íà çàêîíîäàòåëíèÿ ïðîöåñ.

Îñíîâåí âúïðîñ âåäíàãà ñëåä íà÷àëîòî íà äåìîêðàòè÷íèòå ïðîìåíè áå òîçè çà èíòåãðèðàùàòà ðîëÿ íà áúëãàðñêèÿ ïàðëàìåíò â åäâà ïðîõîæäàùîòî è çàïëàøåíî îò ïîëèòè÷åñêè âçðèâîâå ãðàæäàíñêî îáùåñòâî. Èìåííî Êîíñòèòóöèÿòà îò 1991 ã., ïðèåòà, êàêòî å èçâåñòíî â óñëîâèÿòà íà îñòðè ïîëèòè÷åñêè ïðîòèâîáîðñòâà èçâåäå ïàðëàìåíòà êàòî îñíîâåí èíòåãðèðàù è ðåãóëèðàù ñîöèàëíèòå ïðîöåñè ôàêòîð.  ÷èñòî þðèäè÷åñêè ïëàí òîâà ñå îñúùåñòâè ÷ðåç êîíñòèòóöèîííî çàêðåïâàíå íà ïðèíöèïèòå íà ïîëèòè÷åñêèÿ ïëóðàëèçúì, ðàçäåëåíèåòî íà âëàñòèòå è ñòðèêòíî ðåãëàìåíòèðàíå íà ïðàâîìîùèÿòà íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå êàòî äúðæàâåí îðãàí, íà êîéòî åäèííèÿò òèòóëÿð íà âëàñòòà (íàðîäúò) âúçëàãà îñúùåñòâÿâàíåòî íà çàêîíîäàòåëíàòà ôóíêöèÿ íà äúðæàâàòà.  ñîöèîëîãè÷åñêè ïëàí îáà÷å, ïàðëàìåíòúò áå íàòîâàðåí ñ ìíîãî ïî-îòãîâîðíà ôóíêöèÿ, èçðàçÿâàùà ñå íàé-âå÷å â çàïàçâàíå íà ãðàæäàíñêèÿ ìèð ÷ðåç èçïîëçâàíå íà êîíñòèòóöèîííèòå ìåõàíèçìè, îñèãóðÿâàíå íà äåìîêðàòè÷íà èçáîðíà ñèñòåìà, ïîñòàâÿíå íà èêîíîìèêàòà â ñúîòâåòñòâèå ñ ãëîáàëíèòå ôèíàíñîâè èçèñêâàíèÿ è ïîñòåïåííà îðèåíòàöèÿ íà ñòðàíàòà íè êúì åâðî-àòëàíòè÷åñêèòå ñòðóêòóðè.  òàçè ñëîæíà è îòãîâîðíà çàäà÷à áåøå âêëþ÷åí è ìåõàíèçìúò íà öÿëîñòíî ïðåîáðàçóâàíå íà ïðàâíàòà ñèñòåìà è ïîñòåïåííîòî é ïðåâðúùàíå â îñíîâåí ñòðóêòóðîîáðàçóâàù êîìïîíåíò, êîéòî èçïúëíÿâà äîìèíèðàùà ðîëÿ â ñëîæíèÿ ïðîöåñ íà äîáëèæàâàíå íà ñòðàíàòà äî óòâúðäåíèòå öåííîñòè íà ñúâðåìåííèòå âèñîêî ðàçâèòè äúðæàâè.

Ãëîáàëíèÿò ïðåõîä è åâðîàòëàíòè÷åñêàòà îðèåíòàöèÿ íà ñòðàíàòà íåèçáåæíî ôîêóñèðàò âíèìàíèåòî íà îáùåñòâîòî ïðåäè âñè÷êî âúðõó çàêîíîäàòåëíàòà ðàìêà íà áúðçî èçâúðøâàùèòå ñå ïðîöåñè.  òîçè ñìèñúë çà âðåìåòî îò Âåëèêîòî Íàðîäíî ñúáðàíèå (ñ êîåòî áå ó÷ðåäåíà íîâàòà ïîëèòè÷åñêà ñèñòåìà) äî äíåñ áå íàòðóïàí äîñòàòú÷åí îïèò, êîéòî íåäâóñìèñëåíî äîêàçâà æèçíåñïîñîáíîñòòà íà ïàðëàìåíòàðíîòî óïðàâëåíèå îò ãëåäíà òî÷êà íà ñîöèàëíèòå öåëè è ñîöèàëíîòî ïðåäíàçíà÷åíèå íà çàêîíîäàòåëñòâîòî êàòî ñëîæíà äúðæàâíà ôóíêöèÿ, âúçëîæåíà íà òèòóëÿðà íà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò.

 þðèäè÷åñêè ïëàí àíàëèçúò íà ïàðëàìåíòàðíàòà íè äåìîêðàöèÿ îò ÂÍÑ äî äíåñ å îòíîñèòåëíî îïðîñòåí è ÿñåí. Òîâà å òàêà çàùîòî îñíîâíàòà áàçà çà àíàëèçà å îñíîâíèÿò çàêîí – Êîíñòèòóöèÿòà è ðåãëàìåíòèðàíèòå â íåÿ îáùè ïàðàìåòðè êàêòî íà îñúùåñòâÿâàíåòî íà äúðæàâíàòà( â ò.÷. è çàêîíîäàòåëíàòà) âëàñò, òàêà ñúùî è ìåõàíèçìèòå, ãàðàíòèðàùè âúðõîâåíñòâîòî íà òàçè êîíñòèòóöèÿ (êîíñòèòóöèîííèÿò êîíòðîë, îñúùåñòâÿâàí îò Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä è îñèãóðÿâàù òîâà âúðõîâåíñòâî).

 åäèí îáù ïîëèòè÷åñêè êîíòåêñò ïàðëàìåíòàðèçìúò è çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò íå ìîãàò äà áúäàò ðàçãëåæäàíè èçâúí êîíòåêñòà íà ãëîáàëíèÿ ïðåõîä, áåëÿçàë ðàçâèòèåòî íà îáùåñòâîòî ïðåç ïîñëåäíèòå äâå äåñåòèëåòèÿ íà ÕÕ â.  íàé-îáù ïëàí ñëåäâà äà ñå ïîñî÷è, ÷å â ðàìêèòå íà íîâèòå ïîëèòè÷åñêè ðåàëíîñòè íà íîâèÿ ÕÕ² âåê åäâà ëè å âúçìîæíî óñòàíîâåíàòà â Áúëãàðèÿ ïàðëàìåíòàðíà ôîðìà íà óïðàâëåíèå äà áúäå ïðåîñìèñëÿíà èëè äîðè êîðèãèðàíà èçâúí î÷åðòàíèÿòà íà îáùàòà ãëîáàëíà ìàêðîèêîíîìè÷åñêà è ïîëèòè÷åñêà ðàìêà.  ñúùîòî âðåìå îáà÷å ñúùåñòâóâàùèòå â ãëîáàëíîòî îáùåñòâî íàäíàöèîíàëíè ñòðóêòóðè ñúùî ñà â ïðîöåñ íà èçðàáîòâàíå íà ìåõàíèçìè çà òðàíñôîðìàöèÿ íà íàöèîíàëíèÿ ñóâåðåíèòåò â íîâè ïî ñâîÿòà ñúùíîñò ìåõàíèçìè çà ïðåâíàñÿíå è ðåàëèçàöèÿ íà ïîëèòè÷åñêà âîëÿ³².

 ïðàâíî-ñîöèîëîãè÷åñêè ïëàí (êàêúâòî å è õàðàêòåðúò íà íàñòîÿùèÿ àíàëèç) îñíîâíî çíà÷åíèå ïðèäîáèâà âúïðîñúò çà ñîöèàëíèòå ïàðàìåòðè è ïðàâíî-ñîöèîëîãè÷åñêèòå õàðàêòåðèñòèêè íà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò ïðè ïàðëàìåíòàðíàòà ôîðìà íà óïðàâëåíèå â ïðîöåñà íà óñèëåíà åâðîàíòëàíòè÷åñêà èíòåãðàöèÿ.

 ðàáîòàòà íà ÷åòèðè ïàðëàìåíòà ( îáèêíîâåíè Íàðîäíè ñúáðàíèÿ) ñà îòðàçåíè âîäåùèòå õàðàêòåðèñòèêè íà áúëãàðñêèÿ ïàðëàìåíòàðåí ìîäåë. È äîêàòî ÂÍÑ áåøå èíñòèòóöèîíàëíàòà ôîðìà íà ó÷ðåäèòåëíàòà âëàñò â Áúëãàðèÿ, êîÿòî òâúðäå ìíîãî äîïðèíåñå ïîëèòè÷åñêèòå ñèëè áúðçî äà ñå îðèåíòèðàò êúì åâðîïåéñêèòå ñòàíäàðòè è íîðìè íà ïîâåäåíèå, òî ïðåä ñëåäâàùèòå ïàðëàìåíòè ñå ïîñòàâèõà ñúâñåì êîíêðåòíè çàäà÷è, ñâúðçàíè ñ èíñòèòóöèîíàëíàòà (çàêîíîäàòåëíà) ðåàëèçàöèÿ íà âïèñâàíåòî íà ñòðàíàòà íè â îáùèÿ åâðîïåéñêè äîì. Òåçè çàäà÷è áÿõà îñúùåñòâÿâàíè íà ôîíà íà íåçàòèõâàùà ðàäèêàëíà ïîëèòè÷åñêà íåïðèìèðèìîñò ìåæäó îñíîâíèòå ïîëèòè÷åñêè èãðà÷è ñ åäíî åäèíñòâåíî èçêëþ÷åíèå – ðåøàâàíåòî íà îñíîâíè âúïðîñè, çàñÿãàùè êàêòî ÷ëåíñòâîòî íè â ÍÀÒÎ, òàêà ñúùî è ïîäãîòîâêàòà çà ïúëíîïðàâíî ÷ëåíñòâî â ÅÑ. Îò ïåðñïåêòèâàòà íà èçìèíàëèÿ ïåðèîä íàé-îáùî ìîæå äà ñå êàæå, ÷å ïðîåâðîïåéñêàòà îðèåíòàöèÿ íà íàðîäíîòî ïðåäñòàâèòåëñòâî ñëåäâàøå åäíà ïîñòúïàòåëíà ëèíèÿ, ò.å. âñÿêî åäíî Îáèêíîâåíî Íàðîäíî ñúáðàíèå (36-òî, 37-òî, 38-òî è 39-òî) â ïî-ãîëÿìà èëè ïî-ìàëêà ñòåïåí äîïðèíåñå çà îñúùåñòâÿâàíåòî íà çàëîæåíàòà öåë, à èìåííî – ñêîðîøíî ïúëíîïðàâíî ÷ëåíñòâî â ÅÑ. Ðàçáèðà ñå, èñòîðè÷åñêè ïîãëåäíàòî, åäâà ëè â ñåãàøíèÿ äèñêóðñ ìîæå àäåêâàòíî äà áúäå îöåíåíà ðîëÿòà íà âñåêè åäèí îò èçìèíàëèòå ïàðëàìåíòàðíè ìàíäàòè çà ïîñòèãàíå íà ïîñî÷åíàòà öåë.  ñúùîòî âðåìå îáà÷å åñòåñòâîòî íà ñîöèàëíèòå ïðîáëåìè êàòî ÷å ëè íå ñå ïðîìåíÿ. Îáùåñòâîòî êàòî öÿëî ïðîäúëæàâà äà ñå âúëíóâà îò ïðîáëåìè êàòî áåäíîñòòà, áåçðàáîòèöàòà, ïðåñòúïíîñòòà, êîðóïöèÿòà. Ïðè òîâà ïîëîæåíèå îò ïðàâíî-ñîöèîëîãè÷åñêà ãëåäíà òî÷êà å âàæíî äà ñå èçÿñíè â êàêâà ñòåïåí þðèäè÷åñêàòà ðàìêà íà ïàðëàìåíòàðíîòî ïðåäñòàâèòåëñòâî ñå ñúîòíàñÿ ñ îáùåñòâåíèÿ èíòåðåñ è äàëè äúðæàâàòà êàòî îñíîâåí ñóáåêò íà ìîäåðíîòî ãðàæäàíñêî îáùåñòâî óñïÿâà äà ïðåîäîëåå ïðîÿâÿâàùèòå ñå êîíôëèêòè ñúñ çàêîíîäàòåëíè ñðåäñòâà èëè ïúê ÷åñòî îñòàâà â ïëåí íà ïîïóëèñòêè îðèåíòèðàíè èñêàíèÿ èëè çàâîàëèðàíè ëîáèñòêè èíòåðåñè.

Çà ðàçëèêà îò ðåäèöà ñòðàíè ñúñ ñõîäíî îáùåñòâåíî-ïîëèòè÷åñêî ðàçâèòèå (íàïð.Ïîëøà, Óíãàðèÿ,×åõèÿ è äð.) Áúëãàðèÿ ïðåäïî÷åòå äà ïðèåìå îñíîâíèÿ ñè çàêîí íà ñðàâíèòåëíî ðàíåí åòàï. Ïî òîçè íà÷èí îãðîìíà ÷àñò îò ïîëèòè÷åñêèòå è îáùåñòâåíèòå îòíîøåíèÿ ïðîñòî áÿõà äåêðåòèðàíè. Äðóã å âúïðîñúò, ÷å ñàìàòà Êîíñòèòóöèÿ îò 1991 ã. áå åäèíñòâåíàòà èíñòèòóöèîíàëíî ñòàáèëíà ðàìêà, íà îñíîâàòà íà êîÿòî ìîæåøå äà ñå ãðàäè ïîëèòè÷åñêèÿò æèâîò è äà ñå î÷åðòàâàò ïàðàìåòðèòå íà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò, îùå ïîâå÷å, ÷å òÿ íàèñòèíà áåøå àêò íà âúòðåøíàòà (à íå íà íàëîæåíà îòâúí) âîëÿ íà ñóâåðåíà.

Îùå ïî-ñèëíî íàðàñòâà çíà÷åíèåòî íà òîçè ïðîáëåì ïðè èíòåíçèâíèÿ ïðîöåñ íà åâðîèíòåãðàöèÿòà è ðàçøèðÿâàíåòî íà ÅÑ, ÷àñò îò êîéòî å è ïîäãîòîâêàòà çà ïðèåìàíåòî íà íîâè ñòðàíè-êàíäèäàòêè ( â ò.÷. è Áúëãàðèÿ) çà ïúëíîïðàâíè íåãîâè ÷ëåíîâå. Åäíî îò íàé-âàæíèòå óñëîâèÿ çà ïðèêëþ÷âàíå íà ïðåãîâîðíèÿ ïðîöåñ çà ïúëíîïðàâíî ÷ëåíñòâî áå èçèñêâàíåòî çà õàðìîíèçèðàíå íà íàöèîíàëíîòî çàêîíîäàòåëñòâî ñ ïðàâîòî íà ÅÑ. Íåùî ïîâå÷å-ñòàâà âúïðîñ çà ïðîìÿíà íå ñàìî íà òåêóùîòî çàêîíîäàòåëñòâî, òî è íà ñàìàòà êîíñòèòóöèÿ, à êàêòî å èçâåñòíî âúïðîñúò çà ñóâåðåíèòåòà â ìîäåðíàòà äúðæàâà (îùå ïîâå÷å â ñòðàíèòå-÷ëåíêè èëè êàíäèäàò-÷ëåíêè çà ÅÅÑ) èìà ïðåäè âñè÷êî èçâúíþðèäè÷åñêè èëè ïî-ñêîðî íå ñàìî þðèäè÷åñêè èçìåðåíèÿ. Òîâà íàëàãà ñúâúðøåíî íîâ ïîäõîä ïðè èçñëåäâàíåòî íà ìíîæåñòâîòî âúïðîñè, ïðåä êîèòî å èçïðàâåí òèòóëÿðúò íà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò è ïðîèçòè÷àùè êàêòî îò íåðàâíîìåðíèÿ ïðåõîä êúì ïàçàðíà èêîíîìèêà, òàêà è îò íåîáõîäèìîñòòà çà ñúçäàâàíå íà åäèííà è íåïðîòèâîðå÷èâà ïðàâíà ñèñòåìà, êîÿòî äà áúäå ñèãóðíà ãàðàíöèÿ çà çàùèòà íà ïðàâàòà íà ÷îâåêà è çà óòâúðæäàâàíå íà ïðèíöèïà Rule of Law êàòî îñíîâåí åëåìåíò íà ñúâðåìåííèÿ êîíñòèòóöèîíàëèçúì. Òîçè íîâ ïîäõîä èçèñêâà ñú÷åòàâàíå ìåæäó êîíñòèòóöèîííîïðàâíèÿ è ïðàâíî-ñîöèîëîãè÷åñêèÿ àíàëèç íà îñíîâíèòå ïàðàìåòðè íà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò. Ñàìî òàêà ìîãàò äà áúäàò èçâåäåíè îíåçè åìïèðè÷íè õàðàêòåðèñòèêè íà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò, êîèòî áèõà ïîçâîëèëè äà ñå äàäå îòãîâîð íà ìíîãîîáðàçèåòî îò âúïðîñè, îòíàñÿùè ñå äî ìåõàíèçìèòå çà ñúõðàíÿâàíå íà êðåõêèòå äåìîêðàòè÷íèòå ïðîöåñè, êîèòî àêî íå áúäàò äîñòàòú÷íî îñìèñëåíè ìîãàò äà äîâåäàò äî ñáúäâàíå íà ìíîãîêðàòíî îòïðàâÿíèòå îùå îò Ìàêñ Âåáåð ïðåäóïðåæäåíèÿ çà èçðàæäàíå íà äåìîêðàöèÿòà â áþðîêðàöèÿ è çà êðèçà íà ëåãèòèìíîñòòà³⁷.

Íåçàâèñèìî îò èçòúêíàòèòå ïî-ãîðå ïðåäïîñòàâêè çà íåîáõîäèìîñòòà îò ïî-ðàçøèðåí ïîäõîä, âñå îùå ïðîáëåìèòå íà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò ñå àíàëèçèðàò â ðàìêèòå íà êîíñòèòóöèîííîòî ïðàâî èëè íà îáùàòà òåîðèÿ íà ïðàâîòî. Ïîêàçàòåëíî å îáà÷å, ÷å àâòîðèòå íà òåçè ðàçðàáîòêè â ïî-ãîëÿìà èëè ïî-ìàëêà ñòåïåí , âîëíî èëè íåâîëíî “íàäñêà÷àò” ÷èñòî ïðàâíîòî òðåòèðàíå íà ïðîáëåìà è ñå îïèòâàò äà ãî ïîñòàâÿò â îáùèÿ êîíòåêñò íà ñîöèîëîãè÷åñêîòî ìó èíòåðïðåòèðàíå. Äîðè è â òàçè îáëàñò îáà÷å, áåçñúìíåíî äîïèðàùà äî ñîöèîëîãè÷åñêè ïîäõîä, àíàëèçèòå è èíòåðïðåòàöèèòå íå îáõâàùàò öÿëîòî ìíîãîîáðàçèå íà ïðîöåñèòå, ïðåäõîæäàùè ñúùèíñêèÿ çàêîíîäàòåëåí ïðîöåñ. Ïî òîçè íà÷èí ïðåäçàêîíîäàòåëíèÿò ïðîöåñ îñòàâà íåèçñëåäâàí, à òîé å ìíîãî âàæåí, òúé êàòî âêëþ÷âà îòðàçåíèòå â îáùåñòâåíîòî ìíåíèå öåííîñòííî-íîðìàòèâíè îðèåíòàöèè íà õîðàòà, íàãëàñèòå èì çà óòâúðæäàâàíå â çàêîíîäàòåëñòâîòî íà òàêèâà îáðàçöè, êîèòî íàèñòèíà äà óòâúðæäàâàò ïðèíöèïèòå íà ñïðàâåäëèâîñòòà è ðåàëíîòî ãðàæäàíñêî îáùåñòâî.

Ðàçáèðà ñå, êîíñòèòóöèîííîòî ïðàâî èìà ïðèîðèòåò ïðè ðàçðàáîòâàíåòî íà ïðîáëåìèòå íà çàêîíîäàòåëñòâîòî è íåñëó÷àéíî èìåííî ïðåäñòàâèòåëèòå íà êîíñòèòóöèîííîïðàâíàòà òåîðèÿ íàé-÷åñòî àíàëèçèðàò òåçè ïðîáëåìè. Òóê îáà÷å ñå ïîñòàâÿ åäèí íà ïðúâ ïîãëåä ïàðàäîêñàëåí âúïðîñ – íàèñòèíà îò ÷èñòî þðèäè÷åñêà ãëåäíà òî÷êà Êîíñòèòóöèÿòà å òàçè, êîÿòî îïðåäåëÿ ïðàâíèòå ðàìêè íà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò, íî íèìà â ñàìàòà êîíñòèòóöèÿ, êîÿòî å àêò íà ó÷ðåäèòåëíàòà, à íå íà ó÷ðåäåíàòà âëàñò íå ñå ïðåïëèòàò èäåè, âúçãëåäè è ïðàâíè òåõíîëîãèè, êîèòî ñúùî òàêà ñà âúïëúùåíèå íà åäíî ïî-îñîáåíî îñúùåñòâÿâàíå íà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò, â êîåòî íå ó÷àñòâàò çàêîíîäàòåëèòå sensu stricto, à íàé-âåëèêèÿò çàêîíîäàòåë – íàðîäúò, êîéòî å è ñóâåðåíúò íà âëàñòòà ( íå ñàìî äúðæàâíàòà). Ïðè òîâà ïîëîæåíèå, îáùåñòâåíèòå îòíîøåíèÿ è çàêðåïåíèòå â òÿõ ðàçíîïîñî÷íè èíòåðåñè, íå ñå îöåíÿâàò ñàìî îò îïðåäåëåíà ãðóïà íà èíòåðåñà, èçïúëíÿâàùà ÷åñòî äîìèíèðàùà ðîëÿ â óïðàæíÿâàíåòî íà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò, íî è îò îñòàíàëèòå ñîöèàëíè ãðóïè â îáùåñòâîòî. Òîçè ñëîæåí ïðîöåñ íà òúðñåíå íà âðúçêàòà îáùåñòâåíè öåííîñòè – çàêîíîäàòåëíà âëàñò - çàêîíîäàòåëñòâî – þðèäè÷åñêè ðàìêè íà çàêîíîäàòåëñòâîòî íå ìîæå äà áúäå ïîñòàâåí â îïðîñòåíà è ñòàòè÷íî íåèçìåííà ðàìêà. Òðóäíî å ñúùî äà áúäå ðàçãëåæäàí åäèíñòâåíî â ãðàíèöèòå íà ïðàâíî-ñîöèîëîãè÷åñêè ïîñòóëàòè. Ïî-ïðèëîæèì è ÿñåí çà öÿëàòà ñîöèàëíà ñòðóêòóðà å ìîäåëúò, ïðè êîéòî íà ïðåäåí ïëàí ñå èçâåæäàò åìïèðè÷íèòå õàðàêòåðèñòèêè íà òîçè ïðîöåñ, à òå íà ñâîé ðåä îïðåäåëÿò è ðàìêèòå íà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò è íà çàêîíîäàòåëñòâîòî êàòî öÿëî. Ðàçáèðà ñå, êîíñòèòóöèîííîïðàâíèòå îñíîâè íà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò â íèêàêúâ ñëó÷àé íå ìîãàò äà áúäàò èãíîðèðàíè èëè èçìåñòåíè, íî òå ñà ñàìî ÷àñò îò ïî-îáùèÿ ïðàâíî-ñîöèîëîãè÷åñêè àíàëèç. Ïðè ïðèëàãàíåòî íà òîçè ïîäõîä, ìîäåëúò íà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò èçãëåæäà ïî ñúâñåì äðóã íà÷èí:

Ñ õ å ì à 1

Ñîöèàëíà ñòðóêòóðà

Îáùåñòâåíè îòíîøåíèÿ

Ïðàâíà îáëàñò íà îáùåñòâåíèÿ æèâîò


Ñîöèàëíè íîðìè