Îòíîøåíèå êúì ïîëèòè÷åñêàòà ñòðóêòóðà íà ïàðëàìåíòà

Îòíîøåíèå êúì ïîëèòè÷åñêàòà ñòðóêòóðà íà ïàðëàìåíòà

Âïå÷àòëÿâàùî å ìíîçèíñòâîòî ( 88,2%) íà àíêåòèðàíèòå ïðåç 1990 ã. , ïðåäïî÷èòàùè â Íàðîäíîòî ñúáðàíèå äà áúäàò ïðåäñòàâåíè ïîâå÷å ïàðòèè. Íà ñúùèÿ âúïðîñ (çàäàäåí â ïî-ìîäèôèöèðàí âàðèàíò) ïðåç 1996 ã. è 1998 ã.ïðîöåíòúò íà îäîáðÿâàùèòå òîçè ìîäåë å çíà÷èòåëíî íàìàëÿë – 58,5%, ñúîòâåòíî 49,3%.Íàé-íèñúê å ïðîöåíòúò íà èçáðàëèòå òîçè îòãîâîð ïðåç 2004 ã.- 24,5%. Íàáëþäàâà ñå ñúùî òàêà ïîñòúïàòåëíî íàðàñòâàíå íà ïðîöåíòà íà îòãîâîðèëèòå, ÷å íå ìîãàò äà ïðåöåíÿò êàêâà ñòðóêòóðà íà ïàðëàìåíòà å íàé-äîáðà– òîé ñå äâèæè îò 2,5 % ïðåç 1990 è äîñòèãà 28,4% ïðåç 2004).

Äàííèòå ñà òâúðäå èíòåðåñíè îò ãëåäíà òî÷êà íà öÿëîñòíèÿ ïîëèòè÷åñêè æèâîò â ñòðàíàòà è ðàçëè÷íèòå ïàðëàìåíòàðíè ìåòàìîðôîçè, ïðåç êîèòî ïðåìèíà äåéíîñòòà íà çàêîíîäàòåëíèÿ îðãàí â ñòðàíàòà. Èíòåðïðåòàöèÿòà íà äàííèòå òðÿáâà äà ñëåäâà èìåííî òàçè äèíàìèêà íà ïàðëàìåíòàðíèÿ æèâîò ó íàñ.

Ïðåç 1990 ã. àíêåòèðàíèòå äåêëàðèðàò äîñòà ëèáåðàëíà îðèåíòàöèÿ è ïî îòíîøåíèå íà ðåæèìà çà ó÷àñòèå â èçáîðèòå íà ïîëèòè÷åñêèòå ïàðòèè è êîàëèöèè -ñâèäåòåëñòâî çà ÿñíî èçðàçåíî æåëàíèå çà äåéñòâèòåëåí ïîëèòè÷åñêè ïëóðàëèçúì, çà îñèãóðÿâàíå íà ðàâíè øàíñîâå íà âñè÷êè ïîëèòè÷åñêè ñèëè (ïàðòèè è êîàëèöèè) äà ó÷àñòâàò àêòèâíî äåìîêðàòè÷íîòî ôîðìèðàíå íà âúðõîâíèÿ ïðåäñòàâèòåëåí îðãàí,êîéòî äà èãðàå ñúùåñòâåíà ðîëÿ â ñúäáèíèòå íà ñòðàíàòà. 11,2% èçðàçÿâàò îïðåäåëåíè ðåçåðâè êúì ïàðòèèòå ñ ìàëîáðîéíà ÷ëåíñêà ìàñà. Òîâà çà îíçè ïåðèîä áåøå ðàçáèðàåìî, òúé êàòî â ïðåäèçáîðíàòà ïîëèòè÷åñêà îáñòàíîâêà ìíîãî îò íîâîñúçäàäåíèòå ïàðòèè, äâèæåíèÿ, ôðàêöèè è ò.í. áÿõà âñå îùå íåïîïóëÿðíè, ñ íåÿñíè ïëàòôîðìè è âèæäàíèÿ çà áúäåùåòî. Ïðåîáëàäàâàùàòà ÷àñò îò ìíåíèÿòà, îáà÷å, ñâèäåòåëñòâàò çà ñòðåìåæ êúì ïîëèòè÷åñêà ñâîáîäà, çà ðàçêðåïîñòÿâàíå íà òîòàëèòàðíî îáðåìåíåíèÿ íà÷èí íà ìèñëåíå, çà êà÷åñòâåíà ïðîìÿíà â ïðåäèøíàòà ñèñòåìà. Òî÷íî èçáîðèòå çà ÂÍÑ ìîãàò äà ñå àíàëèçèðàò îò ãëåäíà òî÷êà íà ïúðâî ïðîõîæäàíå íà çàðàæäàùèÿ ñå áúëãàðñêè ïîëèòè÷åñêè ìîäåë íà óïðàâëåíèå ñ ÿðêî äåìîíñòðèðàíå íà ïîëèòè÷åñêèÿ ïëóðàëèçúì êàòî îñíîâíà êîíöåïöèÿ íà âñå îùå íåóòâúðäåíèÿ íîâ êîíñòèòóöèîíåí ðåä.

Ïðåç 1990 ã. àíêåòèðàíèòå äàâàò ïðèîðèòåò íà ïðîïîðöèîíàëíàòà èçáîðíà ñèñòåìà Ïðåç 1996-98 ã. ìíåíèÿòà íà àíêåòèðàíèòå ðÿçêî ñå ïðîìåíÿò. Ïîâå÷åòî àíêåòèðàíè îòäàâàò ïðèîðèòåò íà ìàæîðèòàðíàòà ñèñòåìà è íà óòâúðäèëè ñå ïàðòèè è êîàëèöèè. Ïðåç 2004 ã. ñå íàáëþäàâà òîòàëíî îáúðêâàíå è ëèïñà íà èçáèñòðåíîñò â ìíåíèÿòà ïî òîçè âúïðîñ. Î÷åâèäíî, ñ òå÷åíèå íà âðåìåòî è ðåàëíîòî “çàðàáîòâàíå” íà ïàðëàìåíòà êàòî çàêîíîäàòåëåí îðãàí ñå ïðîìåíÿò è îöåíêèòå è ìíåíèÿòà çà íåãîâàòà äåéíîñò. Íå ñàìî íàñòîÿùîòî, íî è äðóãè ïåðèîäè÷íè ïðîó÷âàíèÿ îáà÷å ïîêàçâàò, ÷å ðîëÿòà íà ïàðëàìåíòà ñå ñõâàùà äîñòà ïîïóëèñòêè – íå ñå íàáëÿãà íà çàêîíîäàòåëñòâóâàíåòî â íåãî, à íà ïîëèòè÷åñêèòå áîðáè è ñòðàñòè.Íàáëþäàâà ñå ñúùî òàêà è äîñòà ïîâúðõíîñòíî îöåíÿâàíå íà äåéíîñòòà íà ïàðëàìåíòà, êîéòî âñå ïî-÷åñòî ñå ñõâàùà êàòî ñöåíà, íà êîÿòî ñå ïîÿâÿâàò ïîâå÷å ñòàðè è ïî-ìàëêî íîâè àêòüîðè, êîèòî èçïúëíÿâàò âúçëîæåíèòå èì ðîëè, îòäàëå÷àâàéêè ñå â åäíà èëè äðóãà ñòåïåí îò èçêîííèòå î÷àêâàíèÿ íà ñâîèòå èçáèðàòåëè èëè ïúê íåçàùèòàâàùè â äîñòàòú÷íà ñòåïåí èíòåðåñèòå íà ñóâåðåíà.

Âñå îùå å ñïîðåí âúïðîñúò çà ïðÿêàòà âðúçêà ìåæäó èçáèðàòåëíàòà ñèñòåìà è óñïåøíàòà ñåëåêöèÿ íà çàêîíîäàòåëíîòî òÿëî. Ìíîãî ÷åñòî â ðàìêèòå íà ïîëèòè÷åñêàòà ïðåäèçáîðíà êàìïàíèÿ âíèìàíèåòî å ñúñðåäîòî÷åíî âúðõó îñèãóðÿâàíåòî íà “òî÷íîòî ïðåäñòàâèòåëñòâî”⁵⁰, ò.å çà ðàçïðåäåëåíèåòî íà ìàíäàòèòå. Ïî òîçè íà÷èí ñå ïðåíåáðåãâà èëè ñå îñòàâÿ íà ïî-çàäåí ïëàí âúïðîñúò çà òîâà êàê ïîëèòè÷åñêàòà ñâîáîäà (÷ðåç óïðàæíÿâàíå íà àêòèâíîòî èçáèðàòåëíî ïðàâî çà èçáîð íà ïðåäñòàâèòåëíîòî òÿëî) äà ñå òðàíñôîðìèðà â åäíà èíñòèòóöèîíàëèçèðàíà âå÷å ñâîáîäà, ÷èÿòî ôîðìà â äåìîêðàòè÷íàòà äúðæàâà å êîíñòèòóöèîííî îïðåäåëåíà – òîâà å ñàìèÿò çàêîí⁵¹. Ñ äðóãè äóìè â ïðîöåñà íà ñàìîòî óïðàæíÿâàíå íà èçáèðàòåëíîòî ïðàâî åäâà ëè èçáèðàòåëèòå ñè äàâàò òî÷íà ñìåòêà çà òîâà, ÷å îò òÿõ ñàìèòå çàâèñè êàêúâ ùå áúäå îáëèêúò íà çàêîíîäàòåëíèÿ îðãàí. Âÿðíî å, ÷å âñÿêî ãëàñóâàíå å çàâúðøåíî è åäíîêðàòíî äåéñòâèå, íî âñúùíîñò ÷ðåç óïðàæíÿâàíåòî íà òîâà ïðàâî èçáèðàòåëíèÿò êîðïóñ ïîñòàâÿ íà÷àëîòî íà åäèí ïðîöåñ – ïðîöåñúò íà òðàíñôîðìèðàíå íà íàðîäíàòà âîëÿ âúâ âîëÿ íà çàêîíîäàòåëÿ. È òóê â ÷èñòî åìïèðè÷åí ïëàí ìîæå äà ñå ïîñòàâè âúïðîñúò çà ïå÷åëåùèòå è ãóáåùèòå, çà ðåàëíîòî ñúîòíîøåíèå íà ñèëèòå îò ãëåäíà òî÷êà íà èçëú÷åíî (÷ðåç èçáîðè) óïðàâëÿâàùî ìíîçèíñòâî è íåîñúùåñòâèëî ñâîèòå öåëè ìàëöèíñòâî.  òåîðåòè÷åí ïëàí âúïðîñúò îòíîâî èìà êîíñòèòóöèîííîïðàâíè èçìåðåíèÿ è òå ñà, ÷å ñàìàòà êîíñòèòóöèÿ ñúäúðæà ãàðàíöèè çà îãðàíè÷àâàíå íà òîòàëíîòî âñåâëàñòèå íà èçëú÷åíîòî ìíîçèíñòâî.  ïðàâíî-ñîöèîëîãè÷åñêè ïëàí îáà÷å ñå íàáëþäàâà íåïðåêúñíàò ïðîöåñ íà ïðåõâúðëàíå íà îòãîâîðíîñòòà çà îïðåäåëåíî íåóñðåøíî óïðàâëÿâàëî ìíîçèíñòâî âúðõó ïðèëîæåíàòà èçáèðàòåëíà ñèñòåìà. Åäíîâðåìåííî ñ òîâà òðÿáâà äà ñå îò÷èòà è ôàêòúò, ÷å ñðåäíèÿò èçáèðàòåë å íå òîëêîâà àêòèâåí, êîëêîòî ñà î÷àêâàíèÿòà íà ïîëèòè÷åñêèÿ åëèò. Ìíîãî ÷åñòî òîçè èçáèðàòåë ïî-ñêîðî ðåàãèðà, îòêîëêîòî äà äåéñòâà, ïîðàäè êîåòî è íåóñïåõèòå íà çàêîíîäàòåëíîòî òÿëî áúðçî ñå çàáðàâÿò, íî â ñúùîòî âðåìå íå ñå ïîñòàâÿ íà÷àëîòî íà íîâà çàêîíîäàòåëíà ñòðàòåãèÿ åäèíñòâåíî èëè ñàìî ïîä âëèÿíèå íà èçáèðàòåëíèÿ êîðïóñ.

Íà âúïðîñà “×èè èíòåðåñè, ñïîðåä Âàñ òðÿáâà äà èçðàçÿâà è çàùèùàâà íàðîäíèÿò ïðåäñòàâèòåë?” îòãîâîðèòå ñà ñëåäíèòå:

Îñíîâíèòå âúïðîñè, îêîëî êîèòî áåøå ñúñðåäîòî÷åíî ïðîó÷âàíåòî âúðõó ïîñî÷åíàòà èçâàäêà íà íàðîäíè ïðåäñòàâèòåëè áÿõà ñëåäíèòå:

• 
  Îöåíêà íà ïðèíöèïà íà ñâîáîäíèÿ ìàíäàò;
  
• 
  Ðîëÿ â ïàðëàìåíòà è ïîëèòè÷åñêà îòãîâîðíîñò;
  
• 
  Âðúçêè ñ èçáèðàòåëèòå;
  
• 
  Ñâîáîäà íà ìíåíèÿòà è èçêàçâàíèÿòà â ïàðëàìåíòà;
  
• 
  Ëîáèðàíå;
  
• 
  Êîíêðåòíè çàêîíîäàòåëíè ðåøåíèÿ.
  

Çíà÷èòåëåí ïðîöåíò îò íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè äåêëàðèðàò, ÷å â ìíîãî ñëó÷àè ãëàñóâàò äàäåí çàêîíîïðîåêò íå çàùîòî ñà óáåäåíè â íåîáõîäèìîñòòà îò íåãî, à çàùîòî òàêîâà å áèëî ðåøåíèåòî íà ïàðëàìåíòàðíàòà ãðóïà. Íàáëþäàâàò ñå è îáðàòíè ñëó÷àè – ãëàñóâàíå ïðîòèâ ñîáñòâåíàòà âîëÿ, íî ñúîáðàçíî èçèñêâàíèÿòà èëè íà ñîáñòâåíèòå èçáèðàòåëè, èëè ïúê íà ìîäåëè, çàäúëæèòåëíè îò ãëåäíà òî÷êà íà åâðîïåéñêè ñòàíäàðòè (íàïð. ïðè îòìÿíà íà ñìúðòíîòî íàêàçàíèå èëè ïðè ðàòèôèêàöèÿ íà ìåæäóíàðîäíè äîãîâîðè, ñâúðçàíè ñ åâðîàòëàíòè÷åñêàòà îðèåíòàöèÿ íà ñúîòâåòíèòå ñòðàíè.).

È òóê ñå ïîñòàâÿ åäèí íàèñòèíà ðàäèêàëåí âúïðîñ, êîéòî íÿìà åäíîçíà÷åí îòãîâîð. Òîâà å âúïðîñúò çà åìïèðè÷íîòî èçìåðâàíå íà ñúùåñòâóâàùèÿ âå÷å íà ïðàêòèêà òðàíñôåð íà ñóâåðåíèòåò îò ãëåäíà òî÷êà íà êîíêðåòíèòå çàêîíîäàòåëíè ðåøåíèÿ, êîèòî íå ñà èçðàç íà ñâîáîäíàòà âîëÿ íà çàêîíîäàòåëÿ,à ñà íàëîæåíè îòâúí íà áàçàòà íà ïðåäâàðèòåëåí îòêàç îò âúçìîæíîñòòà çà ñâîáîäíî çàêîíîäàòåëñòâàíå â ðàìêèòå íà íàöèîíàëíè ïðîãðàìè è ïðèîðèòåòè.

 òîçè êîíòåêñò å âàæíî äà ñå óñòàíîâè êàêâà å ðîëÿòà íà ïàðëàìåíòà â çàïàçâàíå íà íàöèîíàëíàòà èäåíòè÷íîñò.Òîâà å òàêà çàùîòî ïðîáëåìèòå, ñâúðçàíè ñ äåéíîñòòà íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå (ïàðëàìåíòà) êàòî òèòóëÿð íà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò çàåìàò îñîáåíî ìÿñòî íå ñàìî â ïðàâíàòà òåîðèÿ è êîíñòèòóöèîííàòà ïðàêòèêà, íî è â ïðàâîñúçíàíèåòî íà ãðàæäàíèòå. Íå ñà ìíîãî åìïèðè÷íèòå ïðàâíî-ñîöèîëîãè÷åñêè èçñëåäâàíèÿ, êîèòî íàñî÷âàò âíèìàíèåòî ñè íå òîëêîâà êúì àíàëèç è èíòåðïðåòàöèÿ íà äåéñòâàùèòå êîíñòèòóöèîííîïðàâíè ðàçïîðåäáè (ïîçèòèâíîòî ïðàâî), à êúì ïðîó÷âàíå íà âúïðîñèòå, ñâúðçàíè ñúñ ñîöèàëíîòî äåéñòâèå íà òåçè íîðìè è îòðàæåíèåòî èì â îáùåñòâåíîòî ( â ÷àñòíîñò ïðàâíîòî) ñúçíàíèå.

 òîçè êîíòåêñò å îñîáåíî âàæíî äà ñå ïðîó÷è íå ñàìî è íå òîëêîâà êàêâî å ìíåíèåòî íà áúëãàðñêèòå ãðàæäàíè çà äåéíîñòòà íà çàêîíîäàòåëíèÿ îðãàí, íî è ñ îãëåä íà ïðåäñòîÿùîòî ÷ëåíñòâî íà ÐÁúëãàðèÿ â ÅÑ äà ñå î÷åðòàÿò îíåçè âúçëîâè òî÷êè, ïî êîèòî â áúäåùå ìîæå äà èìà ñáëúñúê íà ÷èñòî íàöèîíàëíè îðèåíòàöèè è õàðàêòåðèñòèêè ñ åäíà íîâà åâðîïåéñêà òåíäåíöèÿ, êîÿòî â ïî-ãîëÿìà èëè ïî-ìàëêà ñòåïåí ùå çàñÿãà è îáëèêà íà áúäåùèÿ ïàðëàìåíò.

 ÷èñòî òåîðåòè÷åí ïëàí ñòàâà âúïðîñ çà òîâà äàëè ãðàæäàíèòå ïîçíàâàò äîáðå êàêòî äåéñòâàùàòà ïðàâíà óðåäáà íà çàêîíîäàòåëíàòà äåéíîñò íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå è îñúùåñòâÿâàíèÿ îò íåãî ïàðëàìåíòàðåí êîíòðîë, òàêà ñúùî è çà îòðàæåíèåòî, êîåòî òàçè äåéíîñò íàìèðà â îöåíêèòå è ìíåíèÿòà íà ãðàæäàíèòå.

Îñîáåíî âàæíî å äà ñå óñòàíîâè êàêâî å ìíåíèåòî íà îíàçè ÷àñò îò ãðàæäàíèòå, êîÿòî å ïðÿêî àíãàæèðàíà ñ þðèäè÷åñêèòå è ñîöèàëíèòå õàðàêòåðèñòèêè íà äåéñòâàùàòà ïðàâíà ñèñòåìà è â ÷àñòíîñò íà êîíñòèòóöèîííîòî ïðàâî. Êúì òàçè ÷àñò îò ãðàæäàíèòå ìîãàò äà áúäàò îòíåñåíè ñòóäåíòèòå, êîèòî ñå îáó÷àâàò ïî ñïåöèàëíîñòòà “ïðàâî” è çà êîèòî ñå ïðåäïîëàãà, ÷å ñà â ìíîãî ïî-ãîëÿìà ñòåïåí àíãàæèðàíè êàêòî ñ ïîçíàâàíå íà êîíñòèòóöèîííèòå ðàçïîðåäáè, óðåæäàùè äåéíîñòòà íà ïàðëàìåíòà, òàêà ñúùî è ñ ðåàëèçàöèÿòà íà òåçè ðàçïîðåäáè â îáùåñòâåíèÿ æèâîò.

Ñòóäåíòèòå-þðèñòè áåçñïîðíî ïðèòåæàâàò ìíîãî ïî-ãîëÿì èíôîðìàöèîíåí çàðÿä íå ñàìî â îáëàñòòà íà êîíñòèòóöèîííîòî ïðàâî, íî è â îñòàíàëèòå ïðàâíè îòðàñëè.  ñúùîòî âðåìå îáà÷å äåéíîñòòà íà ïàðëàìåíòà å ïîñòîÿííî â çðèòåëíîòî ïîëå íà ìåäèèòå, íà ðàçëè÷íèòå ñîöèàëíè ãðóïè, à ùî ñå îòíàñÿ äî ïîëèòè÷åñêèòå õàðàêòåðèñòèêè íà òîçè äúðæàâåí îðãàí, òî òðóäíî ìîæå äà ñå îñïîðè ôàêòúò, ÷å åäâà ëè èìà äðóã äúðæàâåí îðãàí , êîéòî äà å îáåêò íà òîëêîâà ñèëåí ñîöèàëåí ìîíèòîðèíã.

Öåëòà íà àíàëèçèðàíîòî ïî-äîëó èçñëåäâàíå áåå ñ ìåòîäèòå íà ïðàâíàòà ñîöèîëîãèÿ äà ñå íàáåðå ïðåäñòàâèòåëíà è äîñòîâåðíà èíôîðìàöèÿ çà íàãëàñèòå, îöåíêèòå è ìíåíèÿòà íà áúäåùèòå þðèñòè çà äåéíîñòòà íà áúëãàðñêèÿ ïàðëàìåíò.

Çà öåëèòå íà èçñëåäâàíåòî áåøå ñôîðìèðàí òàêúâ èçñëåäîâàòåëñêè åêèï, êîéòî äà ïîäãîòâè è îñúùåñòâè äåéíîñòèòå ïî íàáèðàíå íà íàó÷íî-ïðåäñòàâèòåëíà è äîñòîâåðíà èíôîðìàöèÿ ïî çàäàäåíàòà òåìà⁵³ .

Èçñëåäâàíåòî áå ïðîâåäåíî ïðåç ì. àïðèë , 2002 ã., ò.å.ïî-ìàëêî îò åäíà ãîäèíà ñëåä íà÷àëîòî íà ìàíäàòà íà 39-òî Íàðîäíî ñúáðàíèå. Îñíîâåí ìåòîä íà íàáèðàíå íà èíôîðìàöèÿòà áå ïðÿêàòà àíîíèìíà àíêåòà. Èçñëåäâàíè ñà îáùî 670 ëèöà – ñòóäåíòè ïî ïðàâî îò âñè÷êè Þðèäè÷åñêè ôàêóëòåòè íà ñòðàíàòà.

Îñíîâíàòà èçñëåäîâàòåëñêà õèïîòåçà áå, ÷å â ïðàâíîòî ñúçíàíèå íà áúäåùèòå þðèñòè äåéíîñòòà íà áúëãàðñêèÿ ïàðëàìåíò çàåìà îñîáåíî ìÿñòî, äîêîëêîòî òîé êàòî òèòóëÿð íà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò ìîæå è ñëåäâà äà ðåøè îñíîâíè âúïðîñè íà èêîíîìè÷åñêîòî, êóëòóðíîòî è ñîöèàëíîòî ðàçâèòèå íà äúðæàâàòà.

Ïðè ñúñòàâÿíåòî íà àíêåòíàòà êàðòà áåøå ñëåäâàíà ëîãèêàòà íà åìïèðè÷íîòî èçñëåäâàíå, êîåòî èçèñêâà ñðàâíèòåëíî ïî-ìàëúê îáåì îò îòêðèòè âúïðîñè, âúçìîæíîñò çà ñâîáîäíî èçðàçÿâàíå íà ìíåíèåòî è ñïàçâàíå íà ïðèíöèïà íà àíîíèìíîñò. Íå áåøå íåîáõîäèìî äà ñå ïðèëàãà òâúðäå âèñîêî íèâî íà îïåðàöèîíàëèçèðàíå íà ñëîæíàòà þðèäè÷åñêà òåðìèíîëîãèÿ ïîðàäè îñîáåíîñòèòå íà ðåñïîíäåíòèòå – ïðåäïîëàãà ñå, òàçè òåðìèíîëîãèÿ èì å äîáðå ïîçíàòà.

 àíêåòíàòà êàðòà áÿõà âêëþ÷åíè íÿêîëêî áëîêà îò âúïðîñè, íàñî÷åíè êúì òîâà äà ñëóæàò êàòî íàäåæäåí èíñòðóìåíòàðèóì çà íàáèðàíå íà íåîáõîäèìàòà èíôîðìàöèÿ.

Îñúùåñòâåíîòî åìïèðè÷íî ïðàâíî-ñîöèîëîãè÷åñêî èçñëåäâàíå å åäèí îò ïúðâèòå îïèòè ó íàñ äà ñå ïðîó÷è êàêâî å ìíåíèåòî íà åäíà ñïåöèôè÷íà ñîöèàëíà îáùíîñò, èìàùà ïðÿêî îòíîøåíèå êúì ïðàâíàòà íè ñèñòåìà è ïî-ñïåöèàëíî êúì êîíñòèòóöèîííî ðåãëàìåíòèðàíàòà äåéíîñò íà ïàðëàìåíòà, çà ðåàëíèòå ïàðàìåòðè íà òàçè äåéíîñò. Ñúáðàíàòà åìïèðè÷íà èíôîðìàöèÿ äàâà îñíîâàíèÿ çà çàäúëáî÷åí àíàëèç, çà èçâîäè è èíòåðïðåòàöèè, êîèòî áèõà áèëè ïîëåçíè êàêòî çà íàñòîÿùèòå, òàêà è çà áúäåùèòå íàðîäíè ïðåäñòàâèòåëè, à è çà ïàðëàìåíòàðíàòà äåéíîñò êàòî öÿëî.

Îáùèÿò èçâîä, êîéòî ñå íàëàãà îò èçñëåäâàíåòî êàòî öÿëî å, ÷å áúäåùèòå þðèñòè ïðîÿâÿâàò ïîä÷åðòàí èíòåðåñ êúì ðàáîòàòà íà çàêîíîäàòåëíèÿ îðãàí. Âúïðåêè, ÷å âúïðîñèòå ñà ôîðìóëèðàíè ïî íà÷èí, ïðîâîêèðàù ðåñïîíäåíòèòå äà àñîöèèðàò ïðîáëåìàòèêàòà ñ äåéñòâàùèÿ ïàðëàìåíò, íå ìîæå äà íå íàïðàâè âïå÷àòëåíèå çàãðèæåíîñòòà èì îòíîñíî çíà÷åíèåòî íà ïàðëàìåíòà âúîáùå.

Ïúðâàòà ãðóïà îò âúïðîñè â àíêåòíàòà êàðòà èìàøå ïî-îáù õàðàêòåð è áåøå íàñî÷åíà êúì ïîëó÷àâàíå íà èíôîðìàöèÿ çà ìÿñòîòî, êîåòî ïàðëàìåíòúò êàòî èíñòèòóöèÿ çàåìà â ïðàâîñúçíàíèåòî íà èçñëåäâàíèòå ëèöà.

Åäèí îò âúâåæäàùèòå â òåìàòà íà èçñëåäâàíåòî âúïðîñ èìàøå çà öåë äà ïðîó÷è êàêâà å ñòåïåíòà, â êîÿòî áúäåùèòå þðèñòè ïðîÿâÿâàò èíòåðåñ êúì ïàðëàìåíòà. Íà âúïðîñà “ Êúì äåéíîñòòà íà êîè îò ïîñî÷åíèòå ïî-äîëó äúðæàâíè èíñòèòóöèè ïðîÿâÿâàòå íàé-ãîëÿì èíòåðåñ”? îòãîâîðèòå ñå ðàçïðåäåëÿò êàêòî ñëåäâà (âæ. Òàáë.2):

Òàáë. 2. Ñòåïåí íà àíãàæèðàíîñò êúì äåéíîñòòà íà ïàðëàìåíòà

( â % êúì îáùèÿ áðîé àíêåòèðàíè ëèöà) *

• 
  Ñáîðúò îò ïðîöåíòèòå íàäõâúðëÿ 100, òúé êàòî å äàäåíà âúçìîæíîñò çà ïîâå÷å îò åäèí îòãîâîð
  

Îò èçñëåäâàíåòî ñòàâà ÿñíî, ÷å çà ñòóäåíòèòå, êîèòî ñå èíòåðåñóâàò îò äåéíîñòòà íà ïîñî÷åíèòå èíñòèòóöèè è ïî-ñïåöèàëíî êúì ïàðëàìåíòà, òîçè èíòåðåñ íå å ïðîñòî äåêëàðèðàí, à å ðåàëåí. Çà òîâà ñâèäåòåëñòâàò îòãîâîðèòå íà ñëåäâàùèÿ âúïðîñ â àíêåòíàòà êàðòà (âæ. Òàáë. 3):

Òàáë. 3. Èíòåðåñ êúì ðàáîòàòà íà ïàðëàìåíòà

( â % êúì îáùèÿ áðîé àíêåòèðàíè ëèöà)

Ïðîöåíòíîòî ðàçïðåäåëåíèå íà îòãîâîðèòå ïîêàçâà, ÷å âñåêè øåñòè ñòóäåíò, ñëåäâàù ïðàâî èìà ïðåòåíöèè äà å “ â ÷àñ” ñúñ ñòàâàùîòî â ïàðëàìåíòà. Íå å âúçìîæíî, ðàçáèðà ñå ðàáîòàòà íà ïàðëàìåíòà äà áúäå ñëåäåíà ðåäîâíî è â òîçè ñìèñúë îòãîâîðúò “îò âðåìå íàâðåìå” ñëåäâà äà ñå ïðèåìå êàòî òàêúâ èíäèêàòîð. Âñúùíîñò ñàìî 17% ïðèçíàâàò, ÷å èçîáùî íå ñëåäÿò ðàáîòàòà íà ïàðëàìåíòà, êàòî íàé-íèñúê å òîçè ïðîöåíò ñðåä ñòóäåíòèòå îò Áëàãîåâãðàä, ñëåäâàíè îò ñòóäåíòèòå â Ðóñå.

Ñðàâíèòåëíî ïî-âèñîê å ïðîöåíòúò íà îòãîâîðèëèòå, ÷å ïðîÿâÿâàò èíòåðåñ ïî-ñêîðî êúì ïåòú÷íèÿ ïàðëàìåíòàðåí êîíòðîë. Ïðè äàäåíà âúçìîæíîñò çà ïîñî÷âàíå íà ïîíå òðè ïðè÷èíè çà òîâà, â ðåçóëòàò íà èçñëåäâàíåòî ñå ïîëó÷èõà ìíîãî èíòåðåñíè îòãîâîðè. Ìîòèâèòå, êîèòî êàðàò ñòóäåíòèòå ïî ïðàâî äà ñëåäÿò ïåòú÷íèÿ ïàðëàìåíòàðåí êîíòðîë âàðèðàò â ìíîãî øèðîêè ãðàíèöè, êàòî íàé-îáùî ìîãàò äà ñå êëàñèôèöèðàò â òðè îñíîâíè ãðóïè. Íà ïúðâî ìÿñòî òîâà å ïðîôåñèîíàëíèÿò èíòåðåñ, õàðàêòåðåí çà áúäåùèòå þðèñòè, çà êîèòî ïîçíàíèÿòà ïî êîíñòèòóöèîííî ïðàâî åñòåñòâåíî ñà îáâúðçàíè è ñ ïðàêòèêàòà íà îñíîâíèòå äúðæàâíè èíñòèòóöèè è íàé-âå÷å íà òèòóëÿðà íà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò – ïàðëàìåíòúò , êîéòî, ñúãëàñíî ÷ë. 62 îò Êîíñòèòóöèÿòà “ îñúùåñòâÿâà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò è óïðàæíÿâà ïàðëàìåíòàðåí êîíòðîë”.

Íà âòîðî ìÿñòî ñå ïîäðåæäàò ìîòèâèòå, ñâúðçàíè ñ îáùèÿ èíòåðåñ íà ãðàæäàíèòå âúîáùå äà ñëåäÿò ðàáîòàòà íà ÍÑ è ïî-ñïåöèàëíî – ïàðëàìåíòàðíèÿ êîíòðîë, ïî âðåìå íà êîéòî ñå ïðèäîáèâà ñðàâíèòåëíî òî÷íà è ÿñíà ïðåäñòàâà çà òîâà êàê íà ïðàêòèêà Ìèíèñòåðñêèÿò ñúâåò êàòî òèòóëÿð íà èçïúëíèòåëíàòà âëàñò è ìèíèñòðèòå êàòî åäíîëè÷íè äúðæàâíè îðãàíè, íàòîâàðåíè ñ èçïúëíåíèåòî íà çàêîíèòå â ðàçëè÷íè îáëàñòè îò îáùåñòâåíèÿ æèâîò ñå îò÷èòàò ïðåä âèñøèÿ ïðåäñòàâèòåëåí îðãàí íà ñòðàíàòà .

Íà òðåòî ìÿñòî ìîãàò äà ñå îòêðîÿò ìîòèâè, ïîñî÷åíè îò ñàìèòå ñòóäåíòè, êîèòî íÿìàò þðèäè÷åñêè èçìåðåíèÿ, à ñà êàòî ÷å ëè ÷àñò îò îáùàòà íàãëàñà â îáùåñòâîòî, ÷å ïàðëàìåíòàðíèÿò êîíòðîë å ïî-ñêîðî äîáðå îðãàíèçèðàíî è ðúêîâîäåíî øîó, â êîåòî ó÷àñòâàò ðàçëè÷íè àêòüîðè ( â êîíòåêñòà íà òåîðèÿòà çà ñîöèàëíèòå ðîëè òîâà å íàïúëíî ðàçáèðàåìî) è âñåêè ïî ðàçëè÷åí íà÷èí èçïúëíÿâà âúçëîæåíàòà ìó èëè îïðåäåëåíà îò ñúîòâåòíàòà ñîöèàëíà ãðóïà ðîëÿ.  îòãîâîðèòå íà ñòóäåíòèòå ÷åñòî ñå ñðåùà è èçâåñòíî ïðåíåáðåæèòåëíî è äîñòà íåãàòèâíî îòíîøåíèå êúì íà÷èíà, ïî êîéòî ñå îñúùåñòâÿâà òàçè ìíîãî âàæíà îò êîíñòèòóöèîííîïðàâíà ãëåäíà òî÷êà äåéíîñò. Òîâà ïîêàçâà, ÷å â ìíîãî âèñîêà ñòåïåí ìíåíèÿòà íà þðèñòèòå çà ÷àñò îò ðàáîòàòà íà ïàðëàìåíòà äîñòà ïëúòíî ñå äîáëèæàâà äî áèòóâàùèòå â îáùåñòâåíîòî ìíåíèå íåãàòèâíè ïðåäñòàâè çà ïàðëàìåíòà âúîáùå. Òàçè êîíñòàòàöèÿ å èíòåðåñíà çà þðèñòèòå-íîðìàòèâèñòè, êîèòî ñà â äúëã êúì ñòóäåíòèòå è ìíîãî ðÿäêî ñå îïèòâàò äà ïðåäñòàâÿò íå òîëêîâà þðèäè÷åñêèòå õàðàêòåðèñòèêè íà ïàðëàìåíòà êàòî îñíîâíà äúðæàâíà èíñòèòóöèÿ, à ðåàëíèòå ïàðàìåòðè è åìïèðè÷íèòå õàðàêòåðèñòèêè íà çàêîíîäàòåëíàòà âëàñò.

Âòîðàòà ãðóïà îò âúïðîñè â àíêåòàòà ñå îòíàñÿõà äî îáùàòà îöåíêà, êîÿòî ñòóäåíòèòå äàâàò íà çàêîíîäàòåëíèÿ ïðîöåñ, íà äåòàéëèòå, ñâúðçàíè ñúñ çàêîíîäàòåëñòâîòî âúîáùå è çà îòãîâîðíîñòòà íà ñàìèòå íàðîäíè ïðåäñòàâèòåëè êúì òÿõíàòà ðàáîòà.

Çíà÷èòåëíà ÷àñò îò âúïðîñèòå â òîçè ðàçäåë áÿõà ôîðìóëèðàíè êàòî òâúðäåíèÿ, êàòî çàäà÷àòà íà àíêåòèðàíèòå áå äà èçðàçÿò ñúãëàñèå èëè íåñúãëàñèå.

Áúäåùèòå þðèñòè ñî÷àò êàòî åäíî îò íàé-ãîëåìèòå äîñòîéíñòâà íà íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè îò 39-òî ÍÑ ôàêòà, ÷å “ðàáîòÿò èíòåíçèâíî êàòî ÷ëåíîâå íà ïàðëàìåíòàðíè äåëåãàöèè â ÷óæáèíà”. Òîâà å ìíåíèåòî íà 39% îò àíêåòèðàíèòå. Âòîðàòà ïî-ÿñíî ôîðìóëèðàíà îöåíêà å, ÷å íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè ñå ñòðåìÿò äà óñúâúðøåíñòâàò äåéñòâàùîòî çàêîíîäàòåëñòâî (25%). Íà òðåòî ìÿñòî ìîæå äà áúäå ïîñòàâåíà äàäåíàòà îò ñòóäåíòèòå îöåíêà, ÷å íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè îáñúæäàò íàé-âàæíèòå çà ñòðàíàòà çàêîíîïðîåêòè. Ïðîöåíòúò íà îòãîâîðèëèòå, ÷å ñà ñúãëàñíè ñ òîâà ñòàíîâèùå å åäâà 25, êàòî îñòàíàëèòå 75% íå ñïîäåëÿò òîâà ìíåíèå.

Çàïèòàíè çà ñòàíîâèùåòî èì îòíîñíî òîâà êîè ñà, ñïîðåä òÿõ íàé-âàæíèòå (ïðèîðèòåòíè) îáëàñòè íà çàêîíîäàòåëñòâîòî, ñòóäåíòèòå äîñòà ñå çàòðóäíÿâàò è íå ïîñî÷âàò åäíîçíà÷åí îòãîâîð. Òîâà îáÿñíÿâà è ãîëÿìàòà äèñïåðñèÿ íà îòãîâîðè â òàçè íàñîêà. Èíòåðåñíî å äà ñå îòáåëåæè, ÷å îáðàçîâàíèåòî íàïðèìåð íå å ïîñî÷åíî â ïðèîðèòåòèòå. 54%, ò.å. ïîâå÷å îò ïîëîâèíàòà ( ïðè äàäåíà âúçìîæíîñò çà ïîâå÷å îò åäèí îòãîâîð) ñî÷àò êàòî ïðèîðèòåò èêîíîìèêàòà, 49% äàâàò ïðåäïî÷èòàíèÿ íà òàêèâà îáëàñòè êàòî ñîöèàëíà ïîëèòèêà è áîðáà ñ áåäíîñòòà, 25% - íà ðåäà è ñèãóðíîñòòà.

Îáÿñíåíèåòî çà òàêàâà îáùà íåîðèåíòèðàíîñò êúì ïðèîðèòåòíèòå îáëàñòè â çàêîíîäàòåëñòâîòî ñëåäâà äà ñå òúðñè è â ëèïñàòà íà äîñòàòú÷íî èíôîðìàöèÿ çà çàêîíîäàòåëíàòà ïðîãðàìà íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå, çà ïðèîðèòåòíèòå îáëàñòè, çà ðàçëè÷íàòà ñòåïåí íà èíòåíçèâíîñò, ñ êîÿòî ðàáîòÿò ïîñòîÿííèòå êîìèñèè. Âñúùíîñò èñòèíñêàòà àêòèâíà ðàáîòà íàèñòèíà ñå îñúùåñòâÿâà â ïîñòîÿííèòå êîìèñèè íà ÍÑ, íî òÿ îñòàâà “ñêðèòà” çà ãðàæäàíèòå. Ñ òîâà ñå îáÿñíÿâà è äåêëàðèðàíîòî æåëàíèå íà ñòóäåíòèòå äà ñå óñúâúðøåíñòâà ñèñòåìàòà çà ïîëó÷àâàíå íà èíôîðìàöèÿ â òàçè íàñîêà. Òîâà ìîæå äà ñå âèäè îò ðàçïðåäåëåíèåòî íà îòãîâîðèòå íà âúïðîñà “Ïîëó÷àâàòå ëè äîñòàòú÷íî èíôîðìàöèÿ çà çàêîíèòå, êîèòî ïðèåìà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå?”( âæ. Òàáë. 4):

Òàáë. 4. Èíôîðìèðàíîñò îòíîñíî çàêîíîäàòåëíàòà äåéíîñò

( â % êúì îáùèÿ áðîé àíêåòèðàíè ëèöà)

Ïîëó÷àâàòå ëè äîñòàòú÷íî èíôîðìàöèÿ çà çàêîíèòå, êîèòî ïðèåìà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå?	%
1.Èíôîðìàöèÿòà,êîÿòî ïîëó÷àâàì ìè å íàïúëíî äîñòàòú÷íà	31,9
2. Èíôîðìàöèÿòà,êîÿòî ïîëó÷àâàì íå å äîñòàòú÷íà	56,2
3. Íå ïîëó÷àâàì íèêàêâà èíôîðìàöèÿ çà çàêîíèòå, êîèòî ïàðëàìåíòúò ãëàñóâà	11,9
ÎÁÙÎ:	100.0

Âúïðîñúò çà èíôîðìèðàíîñòòà íà ãðàæäàíèòå çà äåéíîñòòà íà ïàðëàìåíòà â íàé-âàæíàòà ñôåðà – çàêîíîäàòåëíèÿ ïðîöåñ íå å äîñòàòú÷íî èçÿñíåí íèòî â òåîðåòè÷åí, íèòî â ïðàêòè÷åñêè ïëàí. Òîâà ñå îòíàñÿ íàé-âå÷å çà îñîáåíî èíòåíçèâíèÿ ïðîöåñ íà õàðìîíèçèðàíå íà áúëãàðñêîòî çàêîíîäàòåëñòâî ñ ïðàâîòî íà Åâðîïåéñêèÿ ñúþç ñ îãëåä íà áúäåùîòî ïúëíîïðàâíî ÷ëåíñòâî íà ñðàíàòà â íåãî.  òàçè íàñîêà ñëåäâà äà ñå òúðñÿò è ðåøåíèÿ, ñâúðçàíè ñ ïîäîáðÿâàíå íà èíôîðìàöèîííîòî îáåçïå÷àâàíå íà îáùåñòâîòî ñ íåîáõîäèìèòå ïîçíàíèÿ â òàçè íàñîêà. Ðàçáèðà ñå âå÷å èìà äîñòàòú÷íî íàäåæäíè ìåõàíèçìè â òàçè íàñîêà, íî êàòî öÿëî ïîëó÷àâàíåòî íà èíôîðìàöèÿ å è âúïðîñ íà ëè÷íà àêòèâíîñò, çàèíòåðåñîâàíîñò è ò.í., îùå ïîâå÷å çà ñòóäåíòèòå-áúäåùè þðèñòè.

Ëèïñàòà íà äîñòàòú÷íî ÿñíà ïðåäñòàâà çà ñëîæíàòà è îòãîâîðíà çàêîíîäàòåëíà äåéíîñò å åäíà îò ïðè÷èíèòå îòíîøåíèåòî êúì ðàáîòàòà íà íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè äà çàïàçâà îòðèöàòåëíè ñòîéíîñòè, íåùî êîåòî ñå óñòàíîâÿâà è â äðóãè åìïèðè÷íè èçñëåäâàíèÿ. Ùî ñå îòíàñÿ äî êîíêðåòíîòî èçñëåäâàíå, ðåçóëòàòèòå îò íåãî ïîñî÷âàò, ÷å îáùàòà îöåíêà íà ñòóäåíòèòå êúì êîíêðåòíàòà äåéíîñò íà íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè å ïî-ñêîðî îòðèöàòåëíà. Ìíîãî ÷åñòî òÿ ñå èçðàçÿâà â îòãîâîðè êàòî “ Äåïóòàòèòå ñè ãóáÿò âðåìåòî â ïðàçíè ïðèêàçêè”, “Íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè íå ïîìàãàò çà ðåøàâàíåòî íà ïðîáëåìèòå íà ñâîèòå èçáèðàòåëè”, “Íå ïðèñúñòâàò ðåäîâíî íà çàñåäàíèÿòà íà ïàðëàìåíòà” è ïð.  íÿêîè îò îòãîâîðèòå ÿñíî ïðîçèðàò îïðåäåëåíè ïîïóëèñòêè âèæäàíèÿ, êîåòî íàâåæäà íà ìèñúëòà, ÷å âúïðåêè ïðîôåñèîíàëíàòà áëèçîñò íà ñòóäåíòèòå-þðèñòè äî ðàáîòàòà íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå, òå ñå îêàçâàò â ïëåí íà íÿêîè óòâúðäåíè â îáùåñòâåíîòî ìíåíèå øàáëîíè è ïðåäñòàâè.

Ñïîðåä 82% îò àíêåòèðàíèòå íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè íå ñà äîáúð ïðèìåð çà ñïàçâàíå íà çàêîíèòå. 80% ñà íà ìíåíèå, ÷å íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè íåâèíàãè ãëàñóâàò ïî ñúâåñò è óáåæäåíèå, 78% - ÷å íå ðàáîòÿò äîñòàòú÷íî èíòåíçèâíî ïî ïðèåìàíåòî íà âàæíè çàêîíè. Íà âúïðîñà çà ïðè÷èíèòå, ïîðàäè êîèòî ñïîðåä òÿõ äåïóòàòèòå ñà çàòðóäíåíè â ñâîÿòà ðàáîòà, ïðåîáëàäàâà îòãîâîðúò, ÷å íà ïðåäåí ïëàí ñå ïîñòàâÿò òåñíîïàðòèéíè èíòåðåñè (64% ñà íà òîâà ìíåíèå). 55% îò ñòóäåíòèòå ñìÿòàò, ÷å íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè íå ñè ðàçáèðàò îò ðàáîòàòà, 23% - ÷å ñå ðàçïèëÿâà ìíîãî âðåìå â ðåøàâàíåòî íà íåñúùåñòâåíè âúïðîñè.

Òðåòàòà òðóïà îò âúïðîñè áå ñ äîñòà êîíêðåòíà íàñî÷åíîñò è ñå îòíàñÿøå äî ñòåïåíòà íà èíôîðìèðàíîñò, êàêòî è äî îöåíêèòå è ìíåíèÿòà íà èçñëåäâàíèòå ëèöà êúì îñíîâíè èíñòèòóòè íà êîíñòèòóöèîííàòà òåîðèÿ è ïðàêòèêà.

Åäèí îò òåçè âúïðîñè ñå îòíàñÿøå äî èíñòèòóòà íà îòçîâàâàíåòî. Èçâåñòíà å êàêòî òåîðèÿòà, òàêà è ïðàêòèêàòà ïî òîçè âúïðîñ. Ðàçïîðåäáàòà íà ÷ë. 67 îò Êîíñòèòóöèÿòà å ÿñíà è êàòåãîðè÷íà. “Íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè ïðåäñòàâëÿâàò íå ñàìî ñâîèòå èçáèðàòåëè, à è öåëèÿ íàðîä. Îáâúðçâàíåòî ñúñ çàäúëæèòåëåí ìàíäàò å íåäåéñòâèòåëíî”. Âúçïðèåòèÿò â Êîíñòèòóöèÿòà íè ñâîáîäåí ìàíäàò å èçðàç íà äåìîêðàòè÷íèÿ é õàðàêòåð è îñíîâíà îòëè÷èòåëíà ÷åðòà íà ñúâðåìåííèòå êîíñòèòóöèè âúîáùå. Îáñòîÿòåëñòâîòî, ÷å äîñòà ÷åñòî íàïîñëåäúê â ïóáëè÷íîòî ïðîñòðàíñòâî ñå äåáàòèðà âúïðîñúò çà âúçìîæíîñòòà çà îòçîâàâàíå å èçðàç íå òîëêîâà íà íåçðÿëîñò íà îáùåñòâîòî, êîëêîòî äî òúðñåíå íà íÿêàêâè ïðàãìàòè÷íè íà÷èíè çà êîíòðîë íà îáùåñòâîòî âúðõó ðàáîòàòà íà òåõíèòå èçáðàíèöè.  òîçè êîíòåêñò ñëåäâà äà ñå èíòåðïðåòèðà è ðåçóëòàòúò, êîéòî ïîêàçâà, ÷å 75,6% îò àíêåòèðàíèòå èçðàçÿâàò ìíåíèå, ÷å áè ñëåäâàëî äà èìà ïðàâíîðåãëàìåíòèðàí íà÷èí çà îòçîâàâàíå íà íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè. Òîçè êîíòåêñò íà èíòåðïðåòàöèÿ ñå ïîäñèëâà è îò àðãóìåíòèòå, êîèòî ñòóäåíòèòå, äàëè ïîëîæèòåëåí îòãîâîð íà âúïðîñà çà îòçîâàâàíåòî, ïîñî÷âàò. Ïðåîáëàäàâàò àðãóìåíòè îò ðîäà íà ñëåäíèòå: “ Òàêà ùå ñå ïîâèøè êîíòðîëúò”, “Âñåêè òðÿáâà äà îòãîâàðÿ çà äåéñòâèÿòà ñè”, “Íàðîäúò å ñóâåðåí è òðÿáâà äà èìà ïðàâî äà ãè îòçîâàâà”, “Çàùîòî íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè òðÿáâà äà çàùèòàâàò èíòåðåñèòå íà èçáèðàòåëèòå”, “Çà äà ñå çàùèòàâàò èíòåðåñèòå íà èçáèðàòåëèòå, à íå íà ïàðòèèòå”, “Òîâà å ñïèðà÷êà ñðåùó êîðóïöèÿòà”, “Çà äà ñå çàïàçè âðúçêàòà èì ñ èçáèðàòåëèòå”.

Åäíî ïî-âíèìàòåëíî âãëåæäàíå â îòãîâîðèòå íàñî÷âà àíàëèçà â äâå ïîñîêè. Îò åäíà ñòðàíà âñå îùå â ñúçíàíèåòî íà îáùåñòâîòî áèòóâà ðàçáèðàíåòî, ÷å íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè ñà “ïîä÷èíåíè” íå íà ñóâåðåíà, à íà ñâîèòå èçáèðàòåëè (àñîöèàöèÿ ñ èìïåðàòèâíèÿ ìàíäàò). Îò äðóãà ñòðàíà ñòàâà âúïðîñ çà îáùà íåãàòèâíà ïðåäñòàâà çà íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè êàòî çà õîðà, êîèòî ñà ëåñíî ìàíèïóëèðóåìè è â òîçè ñìèñúë áåçîòãîâîðíè êúì îáùåñòâîòî è äúðæàâàòà. Åäíî òàêîâà îáÿñíåíèå å äîñòàòú÷íî, íî íå íàïúëíî, òúé êàòî îñòàâà îáùèÿ âúïðîñ çà íàìèðàíåòî íà äåéñòâèòåëíè ôîðìè íà êîíòðîë âúðõó íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè, ÷èèòî äåéñòâèÿ òàêà èëè èíà÷å ñà ïîä÷èíåíè íå ñàìî è íå òîëêîâà íà íàðîäíàòà âîëÿ, à íà ïîëèòè÷åñêèòå ïðèñòðàñòèÿ è ïîëèòè÷åñêèòå ðåøåíèÿ íà ìíîçèíñòâîòî.

Äðóã îñíîâåí âúïðîñ, êîéòî å îáåêò íà äèñêóñèÿ â îáùåñòâîòî å òîçè çà ïðàâîòî íà ïðåçèäåíòà íà îòëàãàòåëíî âåòî âúðõó ïðèåòèÿ îò ÍÑ çàêîí. Ðàçïîðåäáàòà íà ÷ë.101 îò Êîíñòèòóöèÿòà îïðàâîìîùàâà ïðåçèäåíòà â 15-äíåâåí ñðîê îò ïðèåìàíåòî íà çàêîíà ìîòèâèðàíî äà ãî âúðíå â ÍÑ çà íîâî îáñúæäàíå. ×ðåç òîâà äàäåíî ìó îò êîíñòèòóöèÿòà ïðàâî ïðåçèäåíòúò èìà âúçìîæíîñò â èçâåñòåí ñìèñúë äà “ïîïðàâè” ïðèåòèÿ çàêîí, ïðè ïîëîæåíèå, ÷å íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè îäîáðÿò ÷ðåç ãëàñóâàíå íàëîæåíîòî âåòî. Äîñåãàøíàòà ïðàêòèêà ïîêàçâà, ÷å â ïîâå÷åòî ñëó÷àè íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè íå ñà ñêëîííè äà ïðèåìàò íàëîæåíîòî âåòî è ÷å Íàðîäíîòî ñúáðàíèå íàé-÷åñòî ïðèåìà ïîâòîðíî âúðíàòèòå çàêîíè. Ðàçáèðà ñå èìà è ñëó÷àè, ïðè êîèòî ïðåçèäåíòúò óñïÿâà äà óáåäè ñ ìîòèâèòå ñè íåîáõîäèìîñòòà îò ïðåöèçèðàíå íà ïðèåòèÿ çàêîí.  èçñëåäâàíåòî áåøå çàäàäåí âúïðîñúò: “Ñìÿòàòå ëè, ÷å ïðàâîòî íà îòëàãàòåëíî âåòî íà ïðåçèäåíòà ìîæå äà “ïîïðàâè” ñúùåñòâóâàùè íåñúâúðøåíñòâà íà ïðèåò çàêîí”? Îòãîâîðèòå íà âúïðîñà ñà ïðåäñòàâåíè â ñëåäâàùàòà òàáëèöà (Âæ. Òàáë. 5):

(â % êúì îáùèÿ áðîé àíêåòèðàíè ëèöà)

Îò ðåçóëòàòèòå ñòàâà ÿñíî , ÷å ñòóäåíòèòå-þðèñòè ñà ïî-ñêîðî ñêåïòè÷íè ïðè âúçïðèåìàíå çà ÷èñòà ìîíåòà íà ñëó÷àèòå, ïðè êîèòî ïðåçèäåíòúò óñïÿâà äà óáåäè ñ ìîòèâèòå ñè íåîáõîäèìîñòòà îò ïðåöèçèðàíå íà ïðèåòèÿ çàêîí. Íà òîâà ìíåíèå ñà ïî÷òè 60% îò àíêåòèðàíèòå. Íå å ìàëúê îáà÷å è ïðîöåíòúò íà îòãîâîðèëèòå, ÷å íà ïðàêòèêà, ÷ðåç ïðåäîñòàâåíèòå ìó ïðàâîìîùèÿ ïðåçèäåíòúò ìîæå äà “ïîïðàâè” ãðåøêàòà íà äåïóòàòèòå.  ÷èñòî åìïèðè÷åí ïëàí ñå ïîñòàâÿ âúïðîñúò çà åôåêòèâíîñòòà íà òàçè ðàçïîðåäáà îò ãëåäíà òî÷êà íà êà÷åñòâî íà çàêîíîäàòåëñòâîòî. Íå áèâà äà ñå ïðåíåáðåãâà è ôàêòúò, ÷å â ñëó÷àÿ êîíñòèòóöèÿòà èçèñêâà àáñîëþòíî ìíîçèíñòâî ïðè ïîâòîðíîòî ãëàñóâàíå “çà” èëè “ïðîòèâ” çàêîíà.  íÿêîè äðóãè ñòðàíè (Ïîëøà íàïðèìåð) ñå èçèñêâà êâàëèôèöèðàíî ìíîçèíñòâî è òîâà ñå ñìÿòà çà ìíîãî ïî-ãîëÿìà ãàðàíöèÿ, ÷å èíñòèòóòúò íà îòëàãàòåëíîòî âåòî íå å þðèäè÷åñêè ïîäöåíåí.

Ñúâñåì ïî äðóã íà÷èí èçãëåæäà êàðòèíàòà ïðè ñëåäâàùèÿ ïîäîáåí âúïðîñ, îòíàñÿù ñå îáà÷å äî âúçìîæíîñòòà Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä äà “ïîïðàâè” äîïóñíàòèòå îò Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ãðåøêè, ò.å. ïðèåò âå÷å çàêîí èëè ÷àñòè îò íåãî äà ñå îáÿâÿò çà ïðîòèâîêîíñòèòóöèîííè. Ðàçïðåäåëåíèåòî íà îòãîâîðèòå íà âúïðîñà: “Ñìÿòàòå ëè, ÷å Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä ìîæå äà “ïîïðàâè” ñúùåñòâóâàùè íåñúâúðøåíñòâà íà ïðèåò çàêîí”? ñà äàäåíè â ñëåäâàùàòà òàáëèöà ( Âæ.Òàáë. 6):

Òàáë. 6. Åôåêòèâíîñò íà ðåøåíèÿòà íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä

(â % êúì îáùèÿ áðîé àíêåòèðàíè ëèöà)

Ñìÿòàòå ëè, ÷å Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä ìîæå äà “ïîïðàâè” ñúùåñòâóâàùè íåñúâúðøåíñòâà íà ïðèåò çàêîí?	%
1. Äà	58,0
2. Íå	29,9
3. Íå ìîãà äà ïðåöåíÿ	12,1
ÎÁÙÎ:	100.0

Îò òàáëèöàòà ÿñíî ñå âèæäà, ÷å çíà÷èòåëíà ÷àñò îò àíêåòèðàíèòå ( 58%) îöåíÿâàò ïîëîæèòåëíî äàäåíàòà â êîíñòèòóöèÿòà âúçìîæíîñò Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä, àêî áúäå íàäëåæíî ñåçèðàí äà “ïîïðàâè” ïðèåò âå÷å çàêîí èëè ÷àñòè îò íåãî, îáÿâÿâàéêè ãî çà ïðîòèâîêîíñòèòóöèîíåí. Äðóã å âúïðîñúò, ÷å ñàìàòà êîíñòèòóöèÿ (÷ë. 150 è ñë.) íå îïðåäåëÿ ñðîê, â êîéòî ñóáåêòèòå, èìàùè ïðàâî äà ñåçèðàò ÊÑ, ìîãàò äà ãî ñòîðÿò . Íà ïðàêòèêà òîâà îçíà÷àâà, ÷å ïðèåòèÿò äåôåêòåí çàêîí ïîðàæäà ñâîèòå íàé-÷åñòî íåáëàãîïðèÿòíè ïîñëåäèöè çà íåîïðåäåëåíî âðåìå. Ñ òîâà ìîæå äîíÿêúäå äà ñå îáÿñíè è ñðàâíèòåëíî íåìàëêèÿò ïðîöåíò îòðèöàòåëíè îòãîâîðè íà çàäàäåíèÿ âúïðîñ. Òóê îáà÷å ñå ïîñòàâÿ è îùå åäèí ïðîáëåì, à èìåííî – ïðè ñëåäâàùà ïðîìÿíà íà êîíñòèòóöèÿòà èëè ïðèåìàíåòî íà íîâà äà ñå îáñúäè âúïðîñúò äàëè íå å öåëåñúîáðàçíî äà ñå äàäå ñðîê çà ñåçèðàíå íà ÊÑ, êàêòî è äà ñå âúâåäå ïðàâîòî íà ò.íàð. êîíñòèòóöèîííà æàëáà, ïðè êîÿòî ãðàæäàíèòå íàèñòèíà ùå ìîãàò äà ïî÷óâñòâàò, ÷å êîíñòèòóöèîííî ãàðàíòèðàíèòå èì ïðàâà, êàêòî è íåïîñðåäñòâåíîòî äåéñòâèå íà êîíñòèòóöèîííèòå ðàçïîðåäáè ñå ðåàëèçèðàò íà ïðàêòèêà.

Êúì ïîñëåäíàòà ãðóïà îò âúïðîñè ñïàäà è åäèí ïî-ñïåöèôè÷åí-òîçè çà ïðàâíàòà åâðîèíòåãðàöèÿ. Êàòî öÿëî èçñëåäâàíàòà ñúâêóïíîñò îöåíÿâà êàòî ïîçèòèâ äåáàòèòå çà èíòåãðàöèÿ â ÅÑ. Ñïîðåä ïðåîáëàäàâàùàòà ÷àñò îò àíêåòèðàíèòå îáà÷å ( 70,6%) åâðîïåéñêîòî ïðàâî ñëåäâà ïîñòåïåííî, à íå òîëêîâà áúðçî äà èçìåñòè íàöèîíàëíèòå íè ïðèîðèòåòè. Ðàçáèðà ñå òîâà å è âúïðîñ íà èçâåñòíà íåîðèåíòèðàíîñò ïî âúïðîñèòå íà õàðìîíèçèðàíåòî è å õàðàêòåðíî êàòî ìíåíèå è çà äðóãè ñîöèàëíè ãðóïè.

Îáùèòå èçâîäè, êîèòî ìîãàò äà ñå íàïðàâÿò âúç îñíîâà íà ïðîâåäåíîòî èçñëåäâàíå ñà ñëåäíèòå:

1. 
   Êàòî öÿëî ñòóäåíòèòå ïî ïðàâî èìàò ÿñíà è òî÷íà ïðåäñòàâà çà ðîëÿòà íà ïàðëàìåíòà â ñúâðåìåííîòî îáùåñòâî;
   
2. 
   Îöåíêèòå è ìíåíèÿòà íà àíêåòèðàíèòå ñà îáóñëîâåíè íå òîëêîâà îò íàó÷åíîòî íà ñòóäåíòñêàòà ñêàìåéêà, à îò ðåàëíèòå ôàêòè è îò âèäèìèòå äåéñòâèÿ íà íàðîäíèòå ïðåäñòàâèòåëè, ÷èÿòî äåéíîñò å ñ âúçìîæíî íàé-âèñîêà ñòåïåí íà ïóáëè÷íîñò è äîñòîÿíèå íà îáùåñòâîòî;
   
3. 
   Èçêàçàíè ñà äîñòà êðèòè÷íè ìíåíèÿ è îöåíêè, êîèòî ïî-÷åñòî âèçèðàò îíàçè äåéíîñò íà ïàðëàìåíòà, êîÿòî ñå ïîêàçâà ÷ðåç ìåäèèòå è ïî òîçè íà÷èí ïîíÿêîãà îñíîâíèòå äåéíîñòè (ðàáîòà â êîìèñèèòå, ñëîæíè çàêîíîäàòåëíè ïðîöåäóðè è ïð.) îñòàâàò ñêðèòè çà âúíøíè íàáëþäàòåëè;
   
4. 
   Ïîêàçàíè ñà äîáðå àðãóìåíòèðàíè ñòàíîâèùà çà íÿêîè îñíîâíè èíñòèòóòè íà êîíñòèòóöèîííàòà ïðàêòèêà;
   
5. 
   Æåëàíèåòî íà ìëàäèòå õîðà å â ìàêñèìàëíà ñòåïåí äà ñå óñúâúðøåíñòâàò ìåõàíèçìèòå íà çàêîíîòâîð÷åñòâîòî çà äà ìîæå íàèñòèíà ïàðëàìåíòúò äà çàåìå ñâîåòî äîñòîéíî ìÿñòî â ãðàæäàíñêîòî îáùåñòâî.
   

 òîçè êîíòåêñò èíòåðåñ ïðåäñòàâëÿâàò äàííèòå, ñî÷åùè êàêâî å îòíîøåíèåòî íà ãðàæäàíèòå êúì òàêèâà íîâè èíñòèòóòè íà ïðàâîòî, êîèòî çà ïðúâ ïúò ñå âúâåæäàò â ïðàâíàòà ñèñòåìà íà ñòðàíàòà⁵⁴.

Âúâåæäàùî çíà÷åíèå êúì ïðîáëåìàòèêàòà èìàøå âúïðîñúò çà îáùèòå íàãëàñè íà ðåñïîíäåíòèòå êúì ïðåäñòîÿùîòî ÷ëåíñòâî â ÅÑ. Íà âúïðîñà “ Êàêâî å îòíîøåíèåòî Âè êúì áúäåùîòî ÷ëåíñòâî íà Áúëãàðèÿ â Åâðîïåéñêèÿ ñúþç”, 71% îòãîâàðÿò, ÷å èìàò ïîëîæèòåëíî îòíîøåíèå, 21% - îïðåäåëåíî îòðèöàòåëíî è 8% ñà ðàçêîëåáàíè â îöåíêàòà ñè. Òîçè ðåçóëòàò ìîæå äà ñå èíòåðïðåòèðà â äâå íàñîêè. Îò åäíà ñòðàíà íàèñòèíà å íàëèöå ïîëîæèòåëíà òåíäåíöèÿ â îòíîøåíèÿòà è îöåíêèòå íà èçñëåäâàíèòå êúì áúäåùîòî ÷ëåíñòâî, íî â ñúùîòî âðåìå ñëåäâà äà ñå îò÷èòà è ôàêòúò, ÷å ëèïñàòà íà äîñòàòú÷íà èíôîðìàöèÿ çà òîâà êàêòî òî÷íî îçíà÷àâà òîâà ÷ëåíñòâî ìîæå äà ïðîâîêèðà èçâåñòíè èëþçîðíè ïðåäñòàâè çà òîâà. Íåñëó÷àéíî â äðóãè àíàëèçè è ïðîãíîçè, çàñÿãàùè òîçè ïðîáëåì ñå îò÷èòà, ÷å åâðîèëþçèÿòà ëåñíî ìîæå äà ñå òðàíñôîðìèðà â åâðîñêåïòèöèçúì, àêî ãðàæäàíèòå íå ñà ñâîåâðåìåííî èíôîðìèðàíè êàêâî òî÷íî ãè î÷àêâà êàòî ãðàæäàíè íà Åâðîïà.

Èçñëåäâàíåòî ïîêàçà íàëè÷èåòî íà îñêúäíà èëè ïî÷òè íèêàêâà èíôîðìàöèÿ çà õîäà íà ïðåãîâîðèòå. Òîâà íàé-÷åñòî ñå èçðàçÿâà â îòãîâîðè îò òèïà íà ” Çíàì, ÷å ñå âîäÿò ïðåãîâîðè, íî êàê òî÷íî ñòàâà òîâà íå å ÿñíî”, “Çíàì, ÷å èìà ãëàâåí ïðåãîâàðÿù”, “Íÿìà îòêúäå äà ïîëó÷à ïîâå÷å èíôîðìàöèÿ”, “Çàñåãà òîçè âúïðîñ íå ìå âúëíóâà” è äð.

Ïî-êîíêðåòåí èíäèêàòîð çà îöåíêèòå è íàãëàñèòå å ðàçïðåäåëåíèåòî íà îòãîâîðèòå íà âúïðîñà çà òîâà êàê þðèäè÷åñêè òðÿáâà äà ñå ðåøè âúïðîñúò ñ ïðèåìàíåòî íè â ÅÑ (âæ. Òàáë. 7)