Pravilnik o nastavnom programu za sedmi razred osnovnog obrazovanja I vaspitanja

(1 čas nedeljno, 36 časova godišnje)

Cilj i zadaci

Cilj verske nastave jeste da se njome posvedoče sadržaj vere i duhovno iskustvo tradicionalnih crkava i religijskih zajednica koje žive i deluju na našem životnom prostoru, da se učenicima pruži celovit religijski pogled na svet i život i da im se omogući slobodno usvajanje duhovnih i životnih vrednosti crkve ili zajednice kojoj istorijski pripadaju, odnosno čuvanje i negovanje sopstvenog verskog i kulturnog identiteta. Učenici treba da upoznaju veru i duhovne vrednosti sopstvene, istorijski date crkve ili verske zajednice u otvorenom i tolerantnom dijalogu, uz uvažavanje drugih religijskih iskustava i filozofskih pogleda, kao i naučnih saznanja i svih pozitivnih iskustava i dostignuća čovečanstva.

Zadaci verske nastave su da kod učenika:

- razvija otvorenost i odnos prema Bogu, drugačijem i savršenom u odnosu na nas, kao i otvorenost i odnos prema drugim ličnostima, prema ljudima kao bližnjima, a time se budi i razvija svest o zajednici sa Bogom i sa ljudima i posredno se suzbija ekstremni individualizam i egocentrizam;

- razvija sposobnost za postavljanje pitanja o celini i konačnom smislu postojanja čoveka i sveta, o ljudskoj slobodi, o životu u zajednici, o fenomenu smrti, o odnosu sa prirodom koja nas okružuje, kao i o sopstvenoj odgovornosti za druge, za svet kao tvorevinu božju i za sebe;

- razvija težnju ka odgovornom oblikovanju zajedničkog života sa drugim ljudima iz sopstvenog naroda i sopstvene crkve ili verske zajednice, kao i sa ljudima, narodima, verskim zajednicama i kulturama drugačijim od sopstvene, ka iznalaženju ravnoteže između zajednice i vlastite ličnosti i ka ostvarivanju susreta sa svetom, sa prirodom, i pre i posle svega, sa Bogom;

- izgradi sposobnost za dublje razumevanje i vrednovanje kulture i civilizacije u kojoj žive, istorije čovečanstva i ljudskog stvaralaštva u nauci i drugim oblastima;

- izgradi svest i uverenje da svet i život imaju večni smisao, kao i sposobnost za razumevanje i preispitivanje sopstvenog odnosa prema Bogu, ljudima i prirodi.

Cilj nastave pravoslavnog katihizisa (veronauke) u osnovnom obrazovanju i vaspitanju jeste da pruži celovit pravoslavni pogled na svet i život, uvažavajući dve dimenzije: istorijski hrišćanski život (istorijsku realnost Crkve) i eshatološki život (buduću dimenziju idealnog). To znači da učenici sistematski upoznaju pravoslavnu veru u njenoj doktrinarnoj, liturgijskoj, socijalnoj i misionarskoj dimenziji, pri čemu se hrišćansko viđenje života i postojanja sveta izlaže u veoma otvorenom, tolerantnom dijalogu sa ostalim naukama i teorijama o svetu, kojim se nastoji pokazati da hrišćansko viđenje (liturgijsko, kao i podvižničko iskustvo Pravoslavne crkve) obuhvata sva pozitivna iskustva ljudi, bez obzira na njihovu nacionalnu pripadnost i versko obrazovanje. Sve to se ostvaruje kako na informativno-saznajnom, tako i na doživljajnom i delatnom planu, uz nastojanje da se doktrinarne postavke sprovedu u svim segmentima života (odnos s Bogom, sa svetom, s drugim ljudima i sa sobom).

Zadaci nastave pravoslavnog katihizisa (veronauke) jesu da kod učenika:

- razvije sposobnost uočavanja da su greh i zlo u svetu posledica pogrešnog izražavanja čovekove slobode;

- razvije sposobnost uočavanja da Bog poštuje čovekovu slobodu, ali da ne odustaje da svet dovede u večno postojanje;

- izgradi svest o tome da Bog voli čoveka i svet i da ih nikad ne napušta, ali večni život zavisi i od slobode čoveka i njegove zajednice s Bogom;

- razvije sposobnost spoznavanja da Bog nije odustao od prvobitnog cilja zbog koga je stvorio svet, a to je da se svet sjedini s Njim posredstvom čoveka i da tako živi večno;

- razvije sposobnost uočavanja sličnosti u strukturi starozavetne i novozavetne crkve.

Učenici treba da:

- zapaze da priroda ne postoji bez ličnosti;

- nauče da ličnost u Bogu prethodi prirodi u ontološkom smislu;

- uoče da u stvarnom svetu ljudska priroda prethodi čoveku kao ličnosti u ontološkom smislu;

- zapaze da se kod stvorenih bića, tj. kod ljudi sloboda može izraziti i kao negacija, što nije slučaj u Bogu;

- zapaze da je sloboda Božija ontološka, tj, da se izražava samo kao ljubav prema drugoj ličnosti;

- zapaze razliku između ikonografskog prikazivanja Sv. Trojice u pravoslavnoj i rimokatoličkoj tradiciji.

SADRŽAJI PROGRAMA

UVOD

BOG U KOGA HRIŠĆANI VERUJU JESTE SV. TROJICA: OTAC, SIN I SVETI DUH (BOGOSLUŽBENA, BIBLIJSKA I SVETOOTAČKA SVEDOČANSTVA)

Bog je Sveta Trojica.

Biblijska i svetootačka svedočanstva o Bogu kao Svetoj Trojici.

Bogoslužbena svedočanstva o Bogu kao Svetoj Trojici (krštenje, evharistija).

Bog je Sveta Trojica (Otac, Sin i Duh Sveti su tri večne, konkretne ličnosti).

Sveta Trojica je jedan Bog (nerazdeljivost Božanske prirode i neslivenost Božanskih ličnosti).

UZROK BOŽIJEG POSTOJANJA JE OTAC (BIBLIJSKA, EVHARISTIJSKA, SVETOOTAČKA I DRUGA SVEDOČANSTVA)

Ljubav kao izraz slobode.

Sloboda se izražava kao ljubav.

Bog Otac izražava svoje slobodno postojanje kao ljubav prema Sinu i Svetome Duhu.

Ličnost može postojati samo u slobodnom odnosu ljubavi prema drugoj ličnosti.

Imena Svete Trojice pokazuju da su to imena za odnos.

HRIŠĆANSKA ONTOLOGIJA (BIĆE KAO ZAJEDNICA SLOBODE)

Postojanje kao zajednica slobode.

ANTROPOLOŠKE POSLEDICE VERE U SV. TROJICU

Antropološke posledice vere u Svetu Trojicu.

KROZ LITURGIJU SE PROJAVLJUJE SV. TROJICA (OTAC PRIMA LITURGIJSKI PRINOS, SIN, ISUS HRISTOS PRINOSI, A SV. DUH SABIRA SVE OKO HRISTA I SJEDINJUJE S NJIM)

Projavljivanje Svete Trojice kroz Liturgiju.

Projavljivanje našeg istinskog postojanja u budućnosti kroz Liturgiju.

Krštenje i Liturgija kao praktično ispovedanje vere u Svetu Trojicu.

SV. TROJICA U PRAVOSLAVNOJ IKONOGRAFIJI

Sveta Trojica u pravoslavnoj ikonografiji (sa skretanjem pažnje učenicima i na pogrešno prikazivanje).

Sveta Trojica u pravoslavnoj ikonografiji (sa isticanjem ikona iz srpske baštine).

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA

Realizacijom nastavnog programa za sedmi razred treba da se postignu sledeći ciljevi:

- da se kod učenika izgradi svest o tome da je nosilac postojanja prirode ličnost;

- da je ličnost izraz zajednice slobode s drugom ličnošću;

- da je Crkva u svojoj liturgijskoj projavi ikona načina postojanja Svete Trojice, odnosno postojanja čoveka kao ličnosti - kao ikone Božije.

Da bi se ovo postiglo, potrebno je najpre detaljno izložiti pravoslavno učenje o Bogu kao Sv. Trojici, a zatim i samu strukturu Liturgije.

Tema Bog u koga hrišćani veruju jeste Sv. Trojica... treba da ima sledeću sadržinu: Bog u koga hrišćani veruju jeste Sv. Trojica: Otac, Sin i Sveti Duh, odnosno Bog je konkretna ličnost, Otac, Sin i Sv. Duh, a ne bezlična viša sila, ili pak, bezlična priroda. Božanska priroda ne postoji bezlično, već kao konkretne ličnosti: Otac, Sin i Sv. Duh. Da bismo ovo pokazali, treba se pozvati na realnost našeg postojanja, odnosno ljudske prirode, koja jedino postoji kao konkretna ličnost: Milan, Marko, Milica itd.

Međutim, kad govorimo o Božanskim ličnostima, Ocu, Sinu i Sv. Duhu, ne govorimo o tri Boga, o tri Božanske individue, koje su međusobno razdeljene po prirodi, kao što je to slučaj s nama ljudima, gde kad govorimo o čoveku, govorimo o mnogim ljudima. Božanske ličnosti su nerazdeljive među sobom po prirodi. Zato što nisu stvorene, odnosno zato što Božanska priroda nije stvorena, ne postoji ni vremensko-prostorna distanca između postojanja Oca i postojanja Sina i Duha. (Primera radi, ne postoji prvo Otac kao jedinka, kao individua, koji je kasnije rodio Sina kao jedinku da bi njihove prirode bile razdeljene, kao što je slučaj s nama ljudima, već su obojica iste prirode i savečni su). Jedna Božanska priroda postoji cela, nerazdeljiva, u svakoj od tri ličnosti: u ličnosti Oca, u ličnosti Sina i u ličnosti Sv. Duha, odnosno to su tri ličnosti, tri savečna konkretna bića.

Uzrok Božijeg postojanja, odnosno postojanja Sv. Trojice, jeste Otac. To znači da u Bogu ne prethodi priroda u odnosu na ličnost, odnosno ne postoji prvo jedna bezlična zajednička priroda iz koje se rađaju Otac, Sin i Sveti Duh kao konkretna bića, već ličnost Oca čini božansku prirodu postojećom i On rađa Sina i ishodi Svetog Duha. (Slično ljudima koji se ne rađaju iz jedne bezlične ljudske prirode, već od konkretnih ličnosti koje su nosioci postojanja te prirode.)

Ovim se podvlači da je postojanje božanske prirode slobodno postojanje, zbog toga što je njeno postojanje izraz slobode ličnosti Oca. Jer, mimo ličnosti Oca ne postoji božanska priroda. Otac slobodno postoji, želi i postoji, i zato je Jedan Bog Otac, jedna konkretna ličnost, a ne bezlična božanska priroda.

Što se, pak, tiče ličnosti, ona ne može da postoji sama, bez zajednice s drugom ličnošću. Otac je Otac u zajednici sa Sinom. Ako nema Sina, nema ni Oca. Božija sloboda postojanja kao Oca izražava se kao ljubav prema drugoj ličnosti, odnosno izražava se na taj način što Otac večno rađa Sina i ishodi Sv. Duha. Jedan Bog je Otac koji je istovremeno i Sveta Trojica kao zajednica ljubavi Oca sa Sinom i Sv. Duhom. Postojanje ličnosti Oca, koja je nosilac postojanja prirode u Bogu, pretpostavlja postojanje Sv. Trojice. To ima za posledicu da se u Bogu ličnost poistovećuje sa slobodom, odnosno s ljubavlju prema drugoj ličnosti, i stoga je Bog ljubav zato što je Sv. Trojica, kao i to da postojanje jedne konkretne ličnosti ne isključuje mnoge, već naprotiv, postojanje mnogih je pretpostavka postojanja jedne konkretne ličnosti.

Teme Antropološke posledice vere u Boga kao Sv. Trojicu i Kroz Liturgiju se projavljuje Sv. Trojica treba realizovati tumačenjem odeljka Svetog pisma Starog zaveta koji govori o stvaranju čoveka kao ikone Božije i opis Liturgije.

Za Oce Crkve čovek je ikona (slika) Božija. Po prirodi čovek je stvoren i zato njegova priroda podleže ograničenjima i na kraju smrti. No, i pored toga, čovek je stvoren slobodan. To znači da je prizvan da postoji ne na način na koji postoji njegova priroda, već slobodno u odnosu na svoju prirodu, odnosno, čovek je pozvan da svoju slobodu izrazi kao ljubav prema drugoj ličnosti, odnosno prema Bogu, i da tako postoji slično Bogu. Na ovaj način čovek bi oslobodio svoju prirodu posledica njene stvorenosti, odnosno determinisanosti postojanja, i obožio bi se. Slično Hristovom načinu postojanja.

Liturgija ukazuje na to da se u liturgijskom iskustvu Bog otkriva kao Otac, Sin i Sv. Duh, kao tri konkretne ličnosti, koje se poznaju i projavljuju odnosom koji imaju jedna prema drugoj. Hristos, Sin Božiji, jeste onaj koji prinosi darove. On ih prinosi Bogu Ocu, dok je Duh Sveti onaj koji sabira mnoge ljude oko Hrista, odnosno, Duh se projavljuje kao onaj koji konstituiše Liturgiju kroz Krštenje, Miropomazanje i Rukopoloženje. Istovremeno treba ukazati učenicima na to da se Sv. Trojica ovde projavljuje preko ljudi i njihovih službi koje oni projavljuju u odnosu jedan prema drugom. Ovim se pokazuje da je čovek ikona Božija i da se Bog ne sreće drugačije osim preko čoveka u liturgijskom događaju.

Za ostvarivanje ovog programa treba koristiti: Sv. pismo Starog i Novog zaveta, liturgijsko iskustvo otkrivenja Boga, liturgijski način postojanja čoveka, kao i pomoćnu literaturu: Sv. Grigorije Niski: O stvaranju čoveka; Sv. Maksim Ispovednik: Tumačenje 14. besede Sv. Grigorija Bogoslova; I. Midić: Sećanje na budućnost, Beograd, 1994; J. Zizijulas: Doprinos Kapadokije hrišćanskoj misli; A. Šmeman: Za život sveta, Beograd, 1981. i dr.

ISLAMSKA VJERONAUKA (ILMUDIN)

Cilj i zadaci

Cilj nastave islamska vjeronauka (ilmudin) u osnovnom obrazovanju i vaspitanju je da pruži učeniku osnovni vjernički pogled na svet, sa posebnim naglaskom na vjernički praktični deo, a takođe i budući vječni život.

Cilj nastave islamski vjeronauk u sedmom razredu jeste da učenike upozna sa osnovnim postulatima (temeljnim dužnostima) vjere islama, te da učenike upozna sa važnošću i sadržajem namaza (molitve) i njegovom ulogom u životu svakog pojedinca i zajednice u cjelini.

To znači da djeca na način primjeren njihovom uzrastu upoznaju vlastitu vjeru u njenoj duhovnoj, moralnoj, socijalnoj, misionarskoj i drugim dimenzijama.

Izlaganje vjerskog viđenja i postojanja sveta obavlja se u otvorenom i tolerantnom dijalogu sa ostalim naukama i teorijama.

Način pristupa je islamsko viđenje koje obuhvata sva pozitivna iskustva ljudi, bez obzira na njihovu nacionalnu pripadnost i vjersko obrazovanje.

- poznavanje osnovnih principa vjere islama;

- poznavanje vrijednosti molitve;

- poznavanje sastavnih dijelova molitve;

- upoznavanje međusobnih prava i dužnosti pojedinca i zajednice;

- razvijanje svijesti o Bogu kao Stvoritelju i odnos prema ljudima kao najsavršenijim božjim stvorenjima;

- razvijanje sposobnosti (na način primjeren uzrastu učenika) za postavljanje pitanja o cjelini i najdubljem smislu postojanja čovjeka i svijeta, o ljudskoj slobodi, životu u zajednici, smrti, odnosu s prirodom koja nas okružuje, kao i za razmišljanje o tim pitanjima u svijetlu vjere islama;

- razvijanje sposobnosti za odgovorno oblikovanje zajedničkog života sa drugima, za nalaženje ravnoteže između vlastite ličnosti i zajednice, za ostvarivanje susreta sa svijetom (sa ljudima različitih kultura, religija pogleda na svijet, s društvom, prirodom) i s Bogom, u izgrađivanje uvjerenja da je čovekov život na ovom svijetu samo priprema za vječnost, da su svi stvoreni da budu sudionici vječnog života, da se iz te perspektive, kod učenika razvija sposobnost razumijevanja, preispitivanja i vrijednovanja vlastitog odnosa prema drugom čovjeku kao božjem stvorenju i izgradi spremnost za pokajanje.

SADRŽAJI PROGRAMA

 

REDNI BROJ TEME	Nastavna tema	ČAS PRIPREMANJA	ČAS OBRADE NOVOG GRADIVA	ČAS PONAVLJANJA	ČAS POVEZIVANJA PREĐENOG GRADIVA	ČAS PROVERAVANJA	SVEGA
1.	UVOD - ISLAMSKE DUŽNOSTI	1	-	-	-	-	1
2.	NAMAZ	-	2	-	1	1	4
3.	POST	-	1	-	-	-	1
4.	ZEKAT	-	1	-	-	-	1
5.	HADŽDŽ	-	1	-	-	-	1
6.	IZGRADNJA ZDRAVE LIČNOSTI	-	1	-	-	-	1
7.	TEMELJI VEROVANJA - IMANSKI ŠARTI	-	4	2	-	1	7
8.	ISLAMSKI MUBAREK DANI	-	1	-	-	1	2
9.	VAKUF (ZADUŽBINA)	-	1	-	-	-	1
10.	POBOŽNE PESME	-	1	-	-	-	1
11.	ALLAHOVE NAREDBE I ZABRANE	-	1	-	-	1	2
12.	DŽENAZA NAMAZ	-	1	-	1	-	2
13.	GRESI	-	1	-	-	-	1
14.	KURBAN - ŽRTVA	-	1	-	1	-	2
15.	TEUBA - POKAJANJE	-	1	-	-	1	2
16.	UOPŠTENO O DOVI - MOLITVI	-	1	1	1	-	3
17.	ALLAHOVA MUDROST U STVARANJU	-	1	1	1	1	4
	SVE UKUPNO	1	20	4	5	6	36

 

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA