Дцк като инструмент за привличане

СЪДЪРЖАНИЕ

УВОД

ЦЕННИ КНИЖА И ЧУЖДЕСТРАННИТЕ

ИНВЕСТИЦИИ В ТЯХ.

1. Съкровищни бонове

2. Брейди облигации

3. ЗУНК -облигации

ИЗПОЛЗВАНЕ НА ДЪЛГОВИТЕ

ИНСТРУМЕНТИ В ПРИВАТИЗАЦИЯТА В БЪЛГАРИЯ

1. Замяна на дълг срещу собственост

2. Българският вариант на схемата на замяна

на дълг срещу собственост

ВЪРХУ ПАЗАРА НА ДЪЛГОВИ ИНСТРУМЕНТИ

И РИСКОВЕ ЗА ЧУЖДЕСТРАННИЯ КАПИТАЛ.

1. Детерминанти на пазара на дългови инструменти

2. Други фактори

3. Рискове за чуждестранния инвеститор при инвестиция

в държавни ценни книжа
ЗАКЛЮЧЕНИЕ

ИЗПОЛЗВАНА ЛИТЕРАТУРА

УВОД

Áúëãàðñêèòå öåííè êíèæà ïðèâëÿêîõà ÷óæäåñòðàííèÿ èíâåñòèòîðñêè èíòåðåñ îùå ïðåç 1993 ãîäèíà ñ åìèòèðàíåòî íà îáëèãàöèèòå ïî ÇÓÍÊ è ïðåç 1994 ãîäèíà ñ ïîäïèñâàíå íà ñïîðàçóìåíèåòî ñ Ëîíäîíñêèÿ êëóá çà ïðåñòðóêòóðèðàíå íà âúíøíèÿ äúëã íà Áúëãàðèÿ.

Ïðåç 1995 ãîäèíà ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè íàñî÷èõà âíèìàíèåòî ñè è êúì ÄÖÊ, åìèòèðàíè îò Ìèíèñòåðñòâîòî íà ôèíàíñèòå çà ôèíàíñèðàíå íà áþäæåòíèÿ äåôèöèò. Ïðè÷èíàòà, ïîðàäè êîÿòî èçáðàõà áúëãàðñêèòå ÄÖÊ êàòî ïîðòôåéëíè èíâåñòèöèè, áåøå âèñîêàòà äîõîäíîñò, êîÿòî òå íîñåõà. Ñâèêíàëè äà ïîëó÷àâàò ïå÷àëáà 10% ãîäèøíî îò îáëèãàöèè, äåíîìèíèðàíè â ñòàáèëíà âàëóòà, ÷óæäåíöèòå êóïóâàõà ëåâîâè îáëèãàöèè, èçäàäåíè îò áúëãàðñêàòà äúðæàâà äàæå è ïðè ìåñå÷íà ëèõâà îò 5%. Îñâåí òîâà, çàêóïóâàéêè ÄÖÊ, åìèòèðàíè çà ôèíàíñèðàíå íà áþäæåòíèÿ äåôèöèò íà Áúëãàðèÿ, èíâåñòèòîðèòå èìàõà ïúðâîêëàñíà ãàðàíöèÿ, ÷å êíèæàòà ùå áúäàò èçêóïåíè â äåíÿ íà ïàäåæà, à ëèõâèòå ùå áúäàò ïëàòåíè ñâîåâðåìåííî.

Ïúðâîíà÷àëíèÿò èíòåðåñ íà ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè îò èíâåñòèöèè â áúëãàðñêè ÄÖÊ äîâåäå äî òúðñåíå â ìàëêè êîëè÷åñòâà. Êóïóâà÷è áÿõà ïðåäèìíî èíâåñòèöèîííè áàíêè, áàçèðàíè â Ëîíäîí. Òîçè âèä èíâåñòèöèè ñå êëàñèôèöèðàõà îò òÿõ êàòî âèñîêîðèñêîâè ïîðàäè íåñòàáèëíîñòòà íà áúëãàðñêèÿ ôèíàíñîâ ïàçàð.

Ïðåç 1998 ã. äåëúò íà ÷óæäåñòðàííèòå âëîæåíèÿ â ÄÖÊ íà ìîìåíòè äîñòèãàøå 1/3 îò âñè÷êè ÷óæäåñòðàííè èíâåñòèöèè. Áúðçàòà ëèêâèäíîñò íà òåçè ÄÖÊ (ïðåäèìíî ñúêðîâèùíèòå áîíîâå è îáëèãàöèèòå ïî ÇÓÍÊ) âîäÿò äî èçòè÷àíå íà êàïèòàëè ïðè íàé-ìàëêèÿ ïðèçíàê çà íåíàäåæäíîñò íà èêîíîìèêàòà. Íî òåçè êàïèòàëè ïîäïîìàãàò âàëóòíèÿ ðåçåðâ, à îòòàì è öÿëàòà èêîíîìèêà. Ïîñðåäñòâîì çàêóïóâàíåòî íà áúëãàðñêè ÄÖÊ îò ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè, Áúëãàðèÿ ðàçøèðÿâà ïàçàðà íà âúòðåøíèÿ è âúíøíèÿ ñè äúëã, à îòòàì ïîëó÷àâà ïî-ãîëåìè âúçìîæíîñòè çà ôèíàíñèðàíå íà áþäæåòíèÿ äåôèöèò è íàìàëÿâà áðåìåòî íà âúòðåøíèÿ è âúíøåí äúëã.

Ñ òî÷íî îáðàòåí åôåêò å ñâúðçàíî èçòåãëÿíåòî íà íàïðàâåíèòå èíâåñòèöèè ïðè âëîøàâàíå íà óñëîâèÿòà è íàìàëÿâàíå äîõîäíîñòòà íà èíñòðóìåíòèòå ïî âúòðåøíèÿ è âúíøíèÿ äúëã, â êîåòî å è îñíîâíèÿò ðèñê çà ñòðàíàòà.

Àêòóàëíî ñòîè è ïðîáëåìúò çà çàìÿíàòà íà áúëãàðñêè Áðåéäè îáëèãàöèè ñ åâðîîáëèãàöèè, êîèòî ñà ïîñòîÿíåí èçìåðèòåë çà ÷óæäåñòðàííèÿ èíâåñòèòîðñêè èíòåðåñ; äåôèíèðàò òî÷íî äúðæàâíèÿ ðèñê è ïðèâëè÷àò ïî-ðåíîìèðàíè èíâåñòèòîðè. Еìèñèите íà åâðîîáëèãàöèè äî ãîëÿìà ñòåïåí ùå çàâèñè îò êðåäèòíèÿ ðåéòèíã íà Áúëãàðèÿ, òúé êàòî ïîâå÷åòî ÷óæäåñòðàííè èíâåñòèòîðè ñå îðèåíòèðàò çà öåíàòà, êîÿòî äà ïëàòÿò çà äúëãîâè èíñòðóìåíòè îò íîâèòå ïàçàðè, ïî êðåäèòíèÿ ðåéòèíã íà ñúîòâåòíàòà äúðæàâà. Ïîðàäè íèñêèÿ êðåäèòåí ðåéòèíã íà Áúëãàðèÿ (B3 ñïîðåä Moody’s), ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè èçèñêâàò ïî-âèñîêà äîõîäíîñò çà âèñîêèÿ ðèñê, êîéòî ïîåìàò.

 îáñúæäàíåòî çà íåîáõîäèìîñòòà îò ÷óæäåñòðàííè èíâåñòèöèè â Áúëãàðèÿ íàé-÷åñòî ñòàâà äóìà çà òÿõíîòî ïðèâëè÷àíå. À âñúùíîñò èñòèíñêàòà öåë, êîÿòî å è ïî-òðóäíà çà ïîñòèãàíå, å òå äà áúäàò ïðèâëå÷åíè è çàäúðæàíè äúëãîñðî÷íî, êîåòî ìîæå äà ñå ïîñòèãíå ÷ðåç çàêóïóâàíå íà ÄÖÊ çà ó÷àñòèå â ïðèâàòèçàöèÿòà, ñ êîåòî òåçè èíâåñòèöèè ùå âëÿçàò â ðåàëíèÿ ñåêòîð. Ñëåäîâàòåëíî äúðæàâàòà òðÿáâà äà ñòèìóëèðà îíåçè êóïóâà÷è íà áúëãàðñêè ÄÖÊ, êîèòî èìàò íàìåðåíèå ñ òÿõ äà çàêóïÿò ñîáñòâåíîñò, à íå èíâåñòèòîðèòå, ïðåñëåäâàùè åäèíñòâåíî âèñîêè äîõîäè. Òàêà ùå ñå ïðåäîòâðàòè èçòè÷àíåòî íà êàïèòàëè è ùå ñå ñòèìóëèðà íàìàëÿâàíåòî íà âúòðåøíèÿ è âúíøíèÿ äúëã. Åäíà îò âúçìîæíîñòèòå å äúðæàâàòà äà ñòèìóëèðà ïðèâàòèçàöèîííèÿ ïðîöåñ è èçïîëçâàíåòî íà áúëãàðñêè ÄÖÊ êàòî ïëàòåæíî ñðåäñòâî â íåãî.

Áúëãàðèÿ å åäíà îò ïúðâèòå ñòðàíè â Åâðîïà ñ àêòèâíà ïðîãðàìà çà çàìÿíà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò. Ïðîöåñúò íà çàìÿíà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò å ñëåäñòâèå îò ðàçáèðàíåòî, ÷å ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè ìîãàò äà äîïðèíåñàò çà èêîíîìè÷åñêèÿ ðàñòåæ íà ñòðàíàòà, çà íàìàëÿâàíе íà âúòðåøíèÿ è âúíøíèÿ äúëã, çà ïðèâëè÷àíå íà íîâè ÷óæäåñòðàííè èíâåñòèöèè ÷ðåç ó÷àñòèåòî íà äúëãîâèòå èíñòðóìåíòè â ðåàëíèÿ ñåêòîð ïîñðåäñòâîì ïðèâàòèçàöèÿòà, çà ðàçâèòèåòî íà âòîðè÷íèÿ ïàçàð íà äúðæàâíè äúëãîâå è ñåêþðèòèçàöèÿ íà äúëãà. Òîâà å åäèí ïðîöåñ, ïðè êîéòî äúëãîâèòå èíñòðóìåíòè íà ñòðàíàòà-äëúæíèê ñå òðàíñôîðìèðà â èíâåñòèöèÿ â òàçè ñòðàíà. Çàìÿíàòà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò ñ ó÷àñòèåòî íà ÷óæäåñòðàííè èíâåñòèòîðè êîñâåíî âîäè äî òðàíñôåð íà òåõíîëîãè÷åí è óïðàâëåíñêè îïèò, ïîäïîìàãà ïðèâàòèçàöèÿòà è ðàçâèòèåòî íà ïðèîðèòåòíè îòðàñëè.

Íå ëèïñâàò è ïðîáëåìè ïðè òîçè ïðîöåñ. Òå âúçíèêâàò ïîðàäè âúçìîæíèòå ïîòåíöèàëíè èíôëàöèîííè åôåêòè, îòðèöàòåëíè ïîñëåäèöè âúðõó ïëàòåæíèÿ áàëàíñ è âúçìîæíîñòòà òîé äà ñå ïðåâúðíå â ìåõàíèçúì íà òðàíñôåð íà âàëóòíè ðåñóðñè îáðàòíî â ÷óæáèíà. Íî àêî óñëîâèÿòà íà êîíâåðñèîííàòà ïðîãðàìà ñà äîáðå ðåãëàìåíòèðàíè, çàìÿíàòà íà äúëã ñðåùó ñîáñòâåíîñò ñïåñòÿâà ëèõâåíè ïëàùàíèÿ, à ïîãàñåíèÿò ÷ðåç ñäåëêèòå äúëã ïîäîáðÿâà êàïèòàëîâàòà ñìåòêà íà ïëàòåæíèÿ áàëàíñ. Îñâåí òîâà îáâúðçâàíåòî íà êîíâåðñèîííèòå ñõåìè ñ ïðîãðàìàòà çà ïðèâàòèçàöèÿ îñèãóðÿâà èçáÿãâàíå íà èíôëàöèîííèòå åôåêòè.

Åäèí îò ãîëåìèòå ðèñêîâå çà Áúëãàðèÿ ïðè ïðèâàòèçàöèÿ íà äúðæàâíà ñîáñòâåíîñò îò ÷óæäåñòðàííè èíâåñòèòîðè å òîâà, ÷å ñå ïðåäîñòàâÿ ñîáñòâåíîñò, ïîíÿêîãà âúâ âñè÷êè âàæíè îòðàñëè íà èêîíîìèêàòà ïðè ôàêòè÷åñêè ñóáñèäèðàíè öåíè, ïîðàäè ó÷àñòèåòî íà áúëãàðñêè ÄÖÊ â êîíâåðñèîííàòà ñäåëêà, áåç äà ñå ïîëó÷àâàò ñâåæè ôèíàíñîâè ðåñóðñè.

Ôàêò å îáà÷å, ÷å â êðàÿ íà âñÿêà ñîàïîâà ñäåëêà âñè÷êè ñòðàíè ñà îáëàãîäåòåëñòâàíè: áàíêàòà-êðåäèòîð å ïðîäàëà ðèñêîâ àêòèâ; êðàéíèÿò èíâåñòèòîð å ïðèäîáèë ìåñòåí àêòèâ ïðè ñóáñèäèðàíà öåíà; à ñòðàíàòà-äëúæíèê å ðåäóöèðàëà âúíøíèòå ñè çàäúëæåíèÿ.

 òåìàòà ùå ðàçãëåäàìå è ôàêòîðèòå, êîèòî îïðåäåëÿò ïàçàðà íà äúëãîâè èíñòðóìåíòè, êàêòî è ðèñêîâåòå, êîèòî ÷óæäåñòðàííèÿò èíâåñòèòîð ïîåìà ïðè èíâåñòèöèÿ â áúëãàðñêè ÄÖÊ. Èíâåñòèòîðèòå òúðñÿò ìàêñèìàëíà âúçâðàùàåìîñò íà âëîæåíèÿòà ñè è çàòîâà ðàöèîíàëíî îöåíÿâàò èêîíîìè÷åñêàòà ñòàáèëíîñò íà ñúîòâåòíàòà äúðæàâà è âúçìîæíîñòèòå çà èíâåñòèöèè â íåÿ. Åòî çàùî, îò îñîáåíà âàæíîñò çà ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèòîðè â Áúëãàðèÿ å íå ñàìî âèñîêàòà äîõîäíîñò íà áúëãàðñêèòå ÄÖÊ, íî è ìàêðîèêîíîìè÷åñêàòà ñòàáèëíîñò â äúëãîñðî÷åí ïëàí.

ГЛАВА ПЪРВА

БЪЛГАРСКИТЕ ДЪРЖАВНИ ЦЕННИ КНИЖА И ЧУЖДЕСТРАННИТЕ ИНВЕСТИЦИИ В ТЯХ

Äúðæàâíèòå öåííè êíèæà ñà îñíîâåí èçòî÷íèê çà ïîëó÷àâàíå íà ðàçëè÷íè ïî ñðî÷íîñò êðåäèòè, íåîáõîäèìè çà ïîêðèâàíå íà áþäæåòíèÿ äåôèöèò íà ðàçëè÷íè äúðæàâè.  çàâèñèìîñò îò ïðîäúëæèòåëíîñòòà íà âðåìåòî îò èçäàâàíåòî äî íàñòúïâàíå íà ïàäåæà èì ñå ïîäðàçäåëÿò íà:

- êðàòêîñðî÷íè ñúêðîâèùíè áîíîâå (Treasury Bills - T. Bills) ñ ïàäåæ äî 1 ã.;

- ñðåäíîñðî÷íè ñúêðîâèùíè áåëåæêè (Treasury Notes - T. Notes), ñ ïàäåæ îò 2 äî 10 ãîäèíè;

- äúëãîñðî÷íè ñúêðîâèùíè îáëèãàöèè (Treacury Bonds - T. Bonds) ñ ïàäåæ íàä 10 ãîäèíè.¹

Åìèòèðàò ñå îò äúðæàâàòà (ïðàâèòåëñòâîòî, êîåòî ïîåìà ïðÿêîòî çàäúëæåíèå çà ñâîåâðåìåííî èçïëàùàíå íà äúëæèìèòå ïî òÿõ ãëàâíèöè è ëèõâè). Ãàðàíòèðàò ïîëó÷àâàíåòî íà äîõîä ïîä ôîðìàòà íà ëèõâè ïðè êíèæàòà îò ñðåäíîñðî÷åí è äúëãîñðî÷åí âèä è êàòî ðàçëèêà ìåæäó öåíàòà íà çàäúëæåíèåòî è íîìèíàëà ïðè êðàòêîñðî÷íèòå êíèæà. Ïî òîçè íà÷èí äîõîäúò íà ñêîíòîâèòå öåííè êíèæà å ôèêñèðàí è íå çàâèñè îò ïðîìÿíàòà íà îñíîâíèÿ ëèõâåí ïðîöåíò (ÎËÏ).

 ñëåäíèòå ðåäîâå ùå ñå ñïðåì íà òèïè÷íèòå îñîáåíîñòè ïðè ôîðìè­ðàíå íà öåíàòà è âúçâðàùàåìîñòòà íà ñúêðîâèùíèòå áîíîâå, êîèòî ñà åäèí îò îñíîâíèòå èíñòðóìåíòè íà ïàçàðà çà êðàòêîñðî÷íè èíâåñòèöèè, èçâåñòåí êàòî ïàðè÷åí ïàçàð (Money Market). Îáèêíîâåíî ñå ïîäàâàò ñ ïàäåæ îò 3 ìåñåöà (91 äíè), 6 ìåñåöà (182 äíè), 1 ãîäèíà (364 äíè). Ïîïàäàò â ãðóïàòà íà ÖÊ îò ñêîíòîâ òèï (discount securities), òúé êàòî ñå ïðåäëàãàò ñ öåíà, ïî-íèñêà îò íîìèíàëà, íå íîñÿò ëèõâè è äîõîäúò íà òåõíèòå ïðèòåæàòåëè ñå ôîðìèðà ñàìî îò ðàçëèêàòà ìåæäó ïîêóïàòåëíàòà ñòîéíîñò è èçïëàùàíèÿ ïðè íàñòúïâàíåòî íà ïàäåæà íîìèíàë.

Ðàçìåðúò íà ïàçàðíàòà öåíà íà ñêîíòîâèòå ñúêðîâèùíè áîíîâå çàâèñè îò 2 îñíîâíè ôàêòîðà:

- ðàçìåðà (ïðîöåíòà) íà îòñòúïêàòà îò íîìèíàëà;

- äíèòå îò ìîìåíòà íà ïîêóïêà íà êíèæàòà äî äàòàòà íà ïàäåæà. Ïî-ðàííàòà (ïî-áëèçêàòà äî äàòàòà íà åìèòèðàíå) ïîêóïêà îñèãóðÿâà íà èíâåñòèòîðà ïî-âèñîêà âúçâðàùàåìîñò, òúé êàòî ñ âñåêè èçìèíàò äåí öåíàòà íà ïðåäëàãàíåòî èì íàðàñòâà ñ íàòðóïàíèÿ äî ìîìåíòà äîõîä è ñå äîáëèæàâà äî íîìèíàëà.

Ôàêòè÷åñêèÿò ðàçìåð íà îòñòúïêàòà ñå èç÷èñëÿâà ïî ñëåäíàòà ôîðìóëà:

¹

D - îòñòúïêà îò íîìèíàëà â ëåâà (discount)

F - íîìèíàëíà (ëèöåâà) ñòîéíîñò (face value)

d - ïðîöåíò íà îòñòúïêàòà (rate of discout), ïðåäñòàâåí â äåñåòè÷åí âèä

t_sm - äíè îò ïðèäîáèâàíåòî (çàïëàùàíåòî) íà êíèæàòà äî äàòàòà íà ïàäåæà (days from settlement)

P - öåíà íà ïðèäîáèâàíå (price)

Çà öåíàòà, êîÿòî èíâåñòèòîðúò òðÿáâà äà çàïëàòè çà ïîêóïêàòà íà êíèæàòà, ñå èçïîëçâà ôîðìóëàòà:

¹

Îòñòúïêàòà îò íîìèíàëà ìîæå äà áúäå äàäåíà â àáñîëþòíà ñóìà ñ ôîðìóëàòà:

Ñ èçïîëçâàíèòå âàðèàíòè íà ãîðíàòà ôîðìóëà ïîêàçàõìå ôîðìèðàíåòî íà öåíàòà è äîõîäíîñòòà íà ñêîíòîâèòå ñúêðîâèùíè áîíîâå. È òúé êàòî êíèæàòà â òîçè âèä ñà ñ ïàäåæ â ðàìêèòå íà åäíà ãîäèíà, íà òåõíèÿ ïðèòåæàòåë ÷åñòî ñå íàëàãà èçïîëçâàíåòî íà ôîðìóëà, ïîçâîëÿâàùà ïðåâðúùàíåòî íà ðàçìåðà íà îòñòúïêàòà â ïðîñòà ãîäèøíà ëèõâà (i). Òîâà ñòàâà ÷ðåç ñëåäíàòà ôîðìóëà:

Ïðèìåð: Èíâåñòèòîð ðåøàâà äà çàêóïè òðèìåñå÷íè ñêîíòîâè ñúêðîâèùíè áîíîâå (91 äíè) ñ îáù íîìèíàë 1 ìëí. ëâ. íà ïúðâèÿ äåí íà åìèñèÿòà, ïðåäëàãàíè ïðè 10% îòñòúïêà îò íîìèíàëà. Êîëêî òðÿáâà äà çàïëàòè çà ïîêóïêàòà íà êíèæàòà?

Ñëåä êàòî íàìåðèõìå ðàçìåðà íà îòñòúïêàòà, ìîæåì äà ïðåìèíåì êúì èç÷èñëÿâàíå íà öåíàòà, êîÿòî èíâåñòèòîðúò òðÿáâà äà çàïëàòè çà ïîêóïêàòà íà êíèæàòà:

Äà âèäèì êàê ñå ïðîìåíÿ ïàçàðíàòà öåíà íà áîíîâåòå ñ ïðèáëèæàâàíå äî ïàäåæà. Äîïóñêàìå, ÷å âìåñòî ïúðâèÿ äåí îò åìèñèÿòÿ, èíâåñòèòîðúò çàêóïóâà êíèæàòà íà 5-òèÿ äåí. Ïðè òîâà ïîëîæåíèå äíèòå äî ïàäåæà íàìàëÿâàò îò 91 íà 86, êîåòî ñå îòðàçÿâà âúðõó ðàçìåðà íà ñúîòíîøåíèåòî äíè íà ïàäåæà/365.

Ïàçàðíàòà öåíà íà ñúùèÿ íîìèíàë îò 1 ìëí. ëâ. íàðàñòâà îò 975 068,50 íà 976 438, 40 ëâ., òúé êàòî ïðè ïîêóïêàòà íà 86-òèÿ äåí äî ïàäåæà èíâåñòè­òîðúò çàïëàùà è íàòðóïàíèÿ çà ïåòòå äíè äîõîä.

Îòñòúïêàòà îò íîìèíàëà êàòî àáñîëþòíà ñóìà å:

Ðàçìåðúò íà îòñòúïêàòà êàòî ïðîñòà ãîäèøíà ëèõâà å:

Íà îòñòúïêà 10% îò íîìèíàëà ïðè ñêîíòîâèòå êíèæà ñúîòâåòñòâà 10,28% ïðîñòà ãîäèøíà ëèõâà.

Ïðè ëèõâîíîñíèòå öåííè êíèæà íàé-÷åñòî ëèõâàòà ñå îïðåäåëÿ êàòî ïðîöåíò ïîä èëè íàä ÎËÏ, êîåòî çíà÷è, ÷å òÿ ñå ïðîìåíÿ çàåäíî ñ íåãî. Çàòîâà ñêîíòîâèòå ÖÊ å ëîãè÷íî äà ñå êóïóâàò, êîãàòî ñå î÷àêâà íàìàëåíèå íà ÎËÏ, çàùîòî îáèêíîâåíî ñïàäàò è àëòåðíàòèâíèòå ëèõâè ïî äåïîçèòèòå, êîåòî ïðàâè êíèæàòà ïî-èçãîäíè. Îáðàòíî - ïðè î÷àêâàíî ïîâèøåíèå íà ëèõâèòå, êíèæàòà ñ ôèêñèðàíà äîõîäíîñò ñòàâàò îòíîñèòåëíî íåèçãîäíè çà ðàçëèêà îò ëèõâîíîñíèòå êíèæà, êîèòî ïîâèøàâàò äîõîäíîñòòà ñè.

Ãîëÿìà ÷àñò îò ÄÖÊ ñå åìèòèðàò ñ ïîñðåäíè÷åñòâîòî íà ÁÍÁ, êîÿòî îðãàíèçèðà òúðãîâå. Òàì ñå îñúùåñòâÿâàò ïúðâè÷íàòà èì ïðîäàæáà. Äî àóêöèîíèòå èìàò äîñòúï ñàìî áàíêè è îäîáðåíèòå îò Öåíòðàëíàòà áàíêà ôèíàíñîâè êúùè.

Íàé-ëèêâèäíè ñà òåçè åìèñèè ÄÖÊ, çà êîèòî èëè ÄÑÊ, èëè ñàìàòà ÁÍÁ äàâàò åæåäíåâíè êîòèðîâêè çà îáðàòíî èçêóïóâàíå

Òàáëèöà 1. Вèäîâå ДЦК â îáðàùåíèå (Ñï. “Ôèíàíñè è ïðàâî”, 1995, ¹ 1)

* Íàëè÷íè ñà òåçè êíèæà, êîèòî ñå èçäàâàò ñ êóïþðè (êàêòî ïðèìåðíî áàíêíîòèòå). Ñîáñòâåíîñòòà âúðõó òÿõ ñå ïðåõâúðëÿ ñ òÿõíîòî ôèçè÷åñêî ïðåäàâàíå. Êîãàòî íàëè÷íàòà ÖÊ å ïîèìåííà, ïðåõâúðëÿíåòî ñòàâà ñ äæèðî.

Ïðè áåçíàëè÷íèòå ÖÊ ñå âîäè ðåãèñòúð è ïðåõâúðëÿíåòî íà ñîáñòâåíîñòòà ñòàâà ñ èçâúðøâàíå íà ñúîòâåòíèòå çàïèñâàíèÿ ïî ðåãèñòúðà. Îòäåëíèÿò ñîáñòâåíèê ïîëó÷àâà ñàìî ñåðòèôèêàò, â êîéòî ñå îïèñâà êîëêî è îò êîè ÖÊ ñå âîäÿò íà íåãîâî èìå â ðåãèñòúðà.

Ôèíàíñîâî-èêîíîìè÷åñêè õàðàêòåðèñòèêè íà ñúêðîâèùíèòå áîíîâå

Äîõîä íà ñêîíòîâèòå ñúêðîâèùíè áîíîâå

1. Äîõîä äî ïàäåæà - ÓÌ - òîâà å ïðîöåíòúò íåòíà âúçâðàùàåìîñò íà âëîæåíàòà èíâåñòèöèÿ çà îïðåäåëåí ïåðèîä

D - îòñòúïêàòà íà 100 ëåâà íîìèíàë

P - ïðîäàæíà öåíà íà ñúêðîâèùíèÿ áîí

N - íîìèíàë íà ñúêðîâèùíèÿ áîí

Äîõîäúò å ôóíêöèÿ íà íÿêîëêî ïúðâè÷íè ïàðàìåòúðà íà ÄÖÊ: öåíà, ñúîáðàçåíà ñ íîìèíàëà èì, ëèõâè - âðåìåòî, ðàçìåðà è íà÷èí íà èçïëàùàíå, íà÷èíà è ðàçìåðà íà ïàäåæèðàíåòî èì, ñðî÷íîñòòà íà ÄÖÊ. Ñúùåñòâóâàò è äðóãè ïàðàìåòðè, êîèòî âëèÿÿò âúðõó äîõîäà íà ÄÖÊ, êàòî: âúçìîæíîñò çà êîíâåðòèðàíå â ñîáñòâåíîñò, âúçìîæíîñò çà ðàçìÿíàòà èì ñðåùó äðóãè ëèêâèäíè ñðåäñòâà èëè äúëãîâå, íî òåçè åëåìåíòè èìàò êîñâåíî îòðàæåíèå âúðõó äîõîäà.

2. Ïðîñòà ãîäèøíà äîõîäíîñò - ÀÓÌ - òîâà å ãîäèøíà äîõîäíîñò, êîÿòî èíâåñòèòîðúò ùå ïîëó÷è çà âëîæåíèòå îò íåãî ñðåäñòâà

P - ïðîäàæíà öåíà

N - íîìèíàë íà ñêîíòîâèÿ ñúêðîâèùåí áîí

t - äíèòå äî ïàäåæà íà ñêîíòîâèÿ ñúêðîâèùåí áîí

3. Åôåêòèâíà ãîäèøíà äîõîäíîñò - ÅÀÓ - òîâà å äîõîäíîñò, êîÿòî èíâåñòèòîðúò áè ïîëó÷èë, àêî ðåèíâåñòèðà ñâîèòå ñðåäñòâà â ñêîíòîâè ñúêðîâèùíè êíèæà ïðè åäíàêâè óñëîâèÿ â ðàìêèòå íà 1 ãîäèíà. Ïåðèîäúò íà ðåèíâåñòèðàíå å ÷èñëîâà ñòîéíîñò, êîÿòî ïîêàçâà âúçìîæíîñòòà çà ïîêóïêà ïðåç îïðåäåëåí ïåðèîä îò âðåìå íà ñúùèòå ïî âèä ñúêðîâèùíè áîíîâå. Òîçè ïîêàçàòåë äàâà âúçìîæíîñò äà ñå ñðàâíÿâàò êîðåêòíî äîõîäèòå íà åìèñèè ñ ðàçëè÷íè ïåðèîäè è ïðîäàæíè öåíè:

¹

N - íîìèíàë

n - ïåðèîä íà ðåèíâåñòèðàíå

Äîõîä è öåíà íà ëèõâîíîñíèòå ñúêðîâèùíè áîíîâå

Àêî åìèñèîííàòà öåíà å ðàâíà íà íîìèíàëà, òî äîõîäúò ùå ñúâïàäà ñ ëèõâàòà íà ÖÊ, êàòî ïðè ÄÖÊ ñ ïëàâàùà ëèõâà äîõîäúò ñå îïðåäåëÿ êàòî ñðåäíà ïðåòåãëåíà âåëè÷èíà, ïðåäñòàâëÿâàùà îòíîøåíèå ìåæäó ñáîðà íà ïðîèçâåäåíèÿòà îò ëèõâåíèÿ ïðîöåíò è áðîÿ íà äíèòå, ïðåç êîèòî å äåéñòâàë ñúîòâåòíèÿò ëèõâåí ïðîöåíò, è îáùèÿ áðîé íà äíèòå â ïåðèîäà.  ñëó÷àèòå, êîãàòî ïðîäàæíàòà öåíà å ïî-íèñêà îò íîìèíàëà, äîõîäúò äî ïàäåæà å ïî-âèñîê îò ëèõâàòà. Òåçè ÖÊ ñà ïîçíàòè â ïðàêòèêàòà êàòî ëèõâåíî-ñêîíòîâè. Äîõîäúò äî ïàäåæà ñå èç÷èñëÿâà ïî ñëåäíàòà ôîðìóëà:

L - ëèõâà çà ïåðèîäà

Ò - ìàòóðèòåò íà ëèõâîíîñíèòå ñúêðîâèùíè áîíîâå

n - ïåðèîä íà ðåèíâåñòèðàíå

P_t - öåíàòà â i-òèÿ äåí îò ïåðèîäà äî ïàäåæà

P_o - ìèíèìàëíàòà öåíà â äåíÿ íà åìèñèÿòà

D_1...n - äîõîäúò äî ïàäåæà â àáñîëþòíà ñóìà, ñúîáðàçåíî ñ ëèõâåíèÿ ïðîöåíò íà ÁÍÁ è åâåíòóàëíèòå ìó ïðîìåíè

t_1...n - ïåðèîä íà äåéñòâèå íà ëèõâåíèÿ ïðîöåíò íà ÁÍÁ â äíè

T - ìàòóðèòåò

Äèàãðàìà 1

Ãîäèøíà äîõîäíîñò íà 3-, 6-, 9- è 12-ìåñåчíè ДЦК, åìèòèðàíè ïðåç þëè 1999 ã.

Ìåñå÷åí áþëåòèí “Вторичен пазар на ДЦК”, ìåñå÷íî èçäàíèå íà БНБ.



Âðúçêèòå ìåæäó öåíè è âúçâðàùàåìîñò íà ñúêðîâèùíèòå áîíîâå.

Çàâèñèìîñòòà âúâ ôóíêöèîíàëåí àñïåêò ìåæäó âúçâðàùàåìñòòà è öåíèòå ïðè ôèíàíñîâèòå àêòèâè ñå ðàçäâîÿâà ñúîáðàçíî ïðèñúùàòà ôîðìà íà äîõîäà. Äîêàòî ïðè äèñêîíòîâèòå êíèæà âðúçêàòà å îáðàòíà, òî ïðè ëèõâåíèòå òÿ å ïðàâà:

ÃÐÀÔÈÊÀ 11.

???

Ôóíêöèîíàëíà âðúçêà êóðñ-âúçâðàùàåìîñò ïðè ëèõâîíîñíèòå êíèæà

————————

1Îðåøàðñêè, Ïëàìåí. Öåíè è âúçâðàùàåìîñò íà ôèíàíñîâèòå èíâåñòèöèè.- Ñîôèÿ: ÈÊ “Ëîðåí”, 1994.

———————————-

Òàêà ïðè ñêîíòîâèòå ñúêðîâèùíè áîíîâå óâåëè÷åíèåòî íà äîõîäà îçíà÷àâà íàìàëåíèå íà öåíàòà è îáðàòíî - ïî-âèñîêàòà öåíà âîäè äî ñâèâàíå íà âúçâðàùàåìîñòòà â òîí ñ ïðèëîæåíàòà íà Ãðàôèêà 1 ôóíêöèîíàëíà çàâèñèìîñò. Ïî àíàëîãèÿ ïðè ëèõâåíèòå êíèæà óâåëè÷åíèåòî íà êóïîíà âî­äè äî âúçõîäÿùà ðåàêöèÿ íà êóðñà â íåèçìåííè äðóãè óñëîâèÿ. Âñÿêî ïîêà÷âàíå íà ëèõâåíèòå ñòàâêè âîäè äî ñðèâîâå â ïàçàðíèòå êóðñîâå íà ÖÊ. Âúí îò òîâà ïðàâèëî îñòàâàò ôèíàíñîâèòå èíñòðóìåíòè ñ ôëóêòóèðàùè êóïîíè èëè äèâèäåíòè.

×óæäåñòðàííè èíâåñòèöèè â áúëãàðñêè ñúêðîâèùíè áîíîâå

Óïðàâèòåëíèÿò ñúâåò íà Öåíòðàëíàòà áàíêà ïðèå ïðèíöèïíî ðåøåíèå, ñ êîåòî äàâà ñúãëàñèå íà ÁÍÁ äà ïðîäàâà ÄÖÊ íà ÷óæäåñòðàííè ôèíàíñîâè èíñòèòóöèè äèðåêòíî îò ñâîÿ ïîðòôåéë íà îòêðèòèÿ ïàçàð, êàòî îñèãóðÿâà íåîáõîäèìàòà èì ëèêâèäíîñò ïîñðåäñòâîì åæåäíåâíè êîòèðîâêè çà îáðàòíî èçêóïóâàíå. Èçâúðøåíèòå ïðîìåíè â Íàðåäáà 5 çà óñëîâèÿòà è ðåäà çà åìèòèðàíå íà áåçíàëè÷íè ÄÖÊ ðåãëàìåíòèðà âúçìîæíîñòòà íà ÷óæäåñòðàííèòå þðèäè÷åñêè ëèöà êàòî ó÷àñòíèöè êàêòî íà ïúðâè÷íèÿ, òàêà è íà âòîðè÷íèÿ ïàçàð.

Ñïîðåä Çàêîíà çà ñòîïàíñêà äåéíîñò íà ÷óæäåñòðàííèòå ëèöà è çàêðèëà íà ÷óæäåñòðàííèòå èíâåñòèöèè (ÇÑÄ×ËÇ×È), ÷ë. 9, àë. 1, ò. 5, âëîæåíèÿòà íà ÷óæäåñòðàííèòå ëèöà â ÄÖÊ ñå ñ÷èòàò çà ÷óæäåñòðàííà èíâåñòèöèÿ è ñëåäâà äà ñå ðåãèñòðèðàò â Ìèíèñòåðñòâîòî íà ôèíàíñèòå.

Ñõåìàòà, êîÿòî ñå ïðèëàãà ìåæäó ÁÍÁ è ÷óæäåñòðàííèòå þðèäè÷åñêè ëèöà, ïðåäâèæäà:

1. ×óæäåñòðàííèÿò èíâåñòèòîð äîãîâàðÿ ñ Óïðàâëåíèå “Ëåâîâè äåïîçèòè” â ÁÍÁ îñíîâíèòå ïàðàìåòðè íà ñäåëêàòà - íîìåð íà åìèñèÿòà, íîìèíàëíà ñòîéíîñò íà çàêóïåíèòå ÄÖÊ, ïîêóïíàòà öåíà, êàêòî è âàëüîð íà ñäåëêàòà.

2. Çà ôèíàíñèðàíå íà ïîêóïêàòà Öåíòðàëíàòà áàíêà èçêóïóâà ñúîòâåòíîòî êîëè÷åñòâî âàëóòà îò èíâåñòèòîðà ïî ïàçàðíèÿ êóðñ â äåíÿ íà ñäåëêàòà, êàòî çà öåëòà èíâåñòèòîðúò ïðèâåæäà âàëóòàòà ïî ñìåòêàòà â ïîñî÷åíàòà îò ÁÍÁ áàíêà.

3. ÁÍÁ îòêðèâà ñïåöèàëíà ðàçïëàùàòåëíà ñìåòêà íà êóïóâà÷à. Òÿ ìîæå äà ñå èçïîëçâà çà çàêóïóâàíå íà ÄÖÊ è çà ïîêóïêî-ïðîäàæáà íà âàëóòà, ñâúðçàíà ñ òåçè îïåðàöèè. Ïðåäâèä îñîáåíèÿ õàðàêòåð íà ñìåòêàòà, å ïðåäâèäåíî òÿ äà ñå îëèõâÿâà ñ ãîäèøåí ëèõâåí ïðîöåíò â ðàçìåð íà åäíà ÷åòâúðò îò ÎËÏ. ×óæäåñòðàííèÿò èíâåñòèòîð òðÿáâà äà óâåäîìè ÁÍÁ çà èìåíàòà íà ñëóæèòåëèòå, êîèòî èìàò ïðàâî äà äàâàò íàðåæäàíèÿ ïî ñìåòêàòà. Óñïîðåäíî ñ òîâà ÁÍÁ îòêðèâà ñïåöèàëíà çàäáàëàíñîâà ñìåòêà, ïî êîÿòî ùå ñå ðåãèñòðèðàò ïðèòåæàâàíèòå îò ÷óæäåñòðàííèÿ èíâåñòèòîð ÄÖÊ.